Bronnen bij Retorische trucs: hellend vlak

Eerste voorbeeld: in de Jeugdzorg is het al een tijd geleden een organisatorische puinzooi gebleken, omdat te veel instanties naast elkaar werkte. Het kwam in eerste instantie naar buiten door een aantal schokkende gevallen van kindermoord waarin de betrokken gezinnen diverse vormen van toezicht stonden en er meerdere meldingen waren gekomen van mogelijke problemen, maar dus niemand een helder plaatje had. Waarop de politiek er zich mee gaat bemoeien en er op de bekende onbeholpen manier iets aan probeert te doen. Een baas uit het veld legt uit hoe het zo ver heeft kunnen komen (de Volkskrant, 23-04-2011, door Malou van Hintum):
  Twistgesprek | Malou van Hintum met Jos Lamé, bestuurder van Riagg Rijnmond

Politiek dwingt de zorg met de meldcode in een totalitair systeem

Riagg Rijnmond wil de Meldcode Huiselijk Geweld niet tekenen en dreigt haar subsidie te verliezen.

Waar gaat het precies om?
Ik noem het grensvervaging in het overheidsbeleid. De politiek wil de professional insnoeren voor het bereiken van onhaalbare doelen. Volgens deze meldcode zijn hulpverleners, leerkrachten, peuterspeelzaalleidsters en anderen verplicht huiselijk geweld te stoppen en vermoedens van huiselijk geweld te melden bij de politie.

U weigert. Maar er is toch niets mis met het melden van huiselijk geweld?
Dat doen we ook. We melden bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling, er vinden uithuisplaatsingen en gedwongen opnames plaats.

Dus er wordt iets geformaliseerd wat al praktijk is. Waarom doet u zo moeilijk?
Deze meldcode noem ik in het boek Spookrijders in de zorg dat pas is verschenen, een voorbeeld van politieke kitsch. De belofte dat op deze manier de situatie voor kinderen verbetert, is irreëel. De meldcode ontkent de dilemma's in de zorg en diskwalificeert zodoende hulpverleners en cliënten.
    Inhoud en structuur van de zorg zijn een onderdeel van het politieke spel geworden. Politici bepalen hoe hulpverleners te werk moeten gaan. Ze gedragen zich als alwetende superdokters die professionals in de juiste richting moeten manipuleren. Die grensvervaging is schadelijk voor het vertrouwen tussen hulpverlener en cliënt.

Politici mogen geen conclusies verbinden aan het feit dat ernstige incidenten plaatsvinden omdat hulpverleners langs elkaar heen werken?
Er is op geen enkele manier aangetoond dat incidentele schokkende gebeurtenissen zoals Savanna of Gessica het directe gevolg zijn van gebrek aan samenwerking. Dat is een politiek verhaal. Politici suggereren dat problemen in het leven veroorzaakt worden door de falende zorg. Maar in de zorg wordt juist veel samengewerkt en overlegd.
   Politieke kreten als 'complexe problemen vergen een eenduidige aanpak' zijn bovendien kul. Het zou gevaarlijk zijn als we het altijd met elkaar eens waren. Essentieel voor ons werk is dat we interventies afwegen die allemaal hun nadelen hebben.
    De hulpverlening kent weinig zekerheden. We moeten voortdurend definiëren wat ellende is, waarom dat in een bepaalde situatie zo is en wat we eraan kunnen doen. Ernstige incidenten laten zien hoe ingewikkeld situaties kunnen zijn. Dat los je niet op door een totalitair systeem af te dwingen, zoals politici willen.

Een 'totalitair systeem'? U trekt wel vergaande conclusies.
In Australië hebben politici die in hun ogen 'juiste aanpak' in praktijk gebracht: alle kinderen van Aboriginals zijn weggehaald bij hun ouders en in tehuizen geplaatst. Een samenhangend, eenduidig beleid dat heel veel ellende heeft veroorzaakt. Negentig jaar lang zijn kinderen tot wezen gemaakt. Zij zijn gemarginaliseerd en verpauperd. Een hele cultuur is weggevaagd. Was er toen maar minder eenstemmigheid geweest.
    Complexe problemen los je niet op met een eenduidige aanpak. Dan ga je terug naar de gestichten van vroeger. Daar werd een totaalbeleid gevoerd. Dat leidde tot een 'terreur van eenstemmigheid' onder het personeel: iedereen moest het met elkaar eens zijn en één lijn trekken tegenover de patiënt. De patiënt kon niet meer ontsnappen aan dat gemeenschappelijke beeld. En die ene hulpverlener die het waagde de rest tegen te spreken, was arrogant. Een spookrijder! Dat is een kolonialiseren van de zorg dat we niet meer moeten willen.   ...

Afgekort: als je vandaag verplicht wordt problemen centraal te melden, worden morgen de probleemouders afgevoerd naar de gaskamers.

Vermoedelijk gesensitiveerd voor het verschijnsel, vond de redactie meteen het volgende voorbeeld (de Volkskrant, 27-04-2011, column door Aleid Truijens):
  Toen kwam het bijna tot een handgemeen

Tussentitel: Niet vergeven kan een daad van liefde zijn, en van trouw

...   Over vergeving ging het vorige week in debatcentrum De Balie. Aanleiding was de presentatie van de interviewbundel De andere wang van Willem van Leeuwen. De schrijver, naar eigen zeggen een wrokkig typetje, interviewde mensen die iets verschrikkelijks was aangedaan. Konden ze vergeven? Kon je vergeven leren?   ...
    'Je moet uitkijken', zei psychotherapeute Helmi Goudswaard, 'dat vergeving geen kitsch wordt.' Dat was de tweede zinnige uitspraak die avond. Sommige mensen zijn zo vervuld van hun eigen vergevingsgezindheid, dat ze daar graag wat rechtvaardigheid aan opofferen.
    Dat wilde econoom Arnold Heertje, die daarna zou discussiëren met filosoof Andreas Kinneging, net voorstellen, althans moraal als gespreksonderwerp. Hij had zich kapot geërgerd aan die 'alfa's' met hun gezemel over moraal. Over de Holocaust, het onderwerp waarvoor hij was uitgenodigd, wilde hij evenmin spreken. 'Al drieduizend jaar zaniken we over de moraal, en dat heeft ons geen haar beter gemaakt. Als ik u nu zou zeggen dat in het café een heerlijk buffet klaarstaat, gratis, zou u massaal naar die tafels rennen. U zou zich verdringen voor de schalen; misschien komt het tot een handgemeen.' Het leek Heertje beter om praktische oplossingen te verzinnen: eerst de drie voorste rijen naar het buffet. Hij pleitte voor slimme 'structuren' die de samenleving humaner zouden maken.
    En toen kwam het bijna tot een handgemeen. 'Structuren die tot een betere samenleving leiden! Dat vonden de nazi's ook!', riep Kinneging. ...

Zo'n beetje de bekendste vorm.

En van een paar dagen terug (de Volkskrant, 22-04-2011, door Thomas von der Dunk)
  Rechts populisme van jaren '30 is terug

De standpunten van de PVV zijn verwerpelijk en staan haaks op de beginselen van de rechtsstaat.

Tussentitel: Van de NSB kon je tenminste nog gewoon lid worden

...    Dat is de tweede reden waarom een vergelijking met het beladen Nederlandse verleden leerzaam ...
    Te denken valt speciaal aan de omgang met vluchtelingen en vreemdelingen, waarbij niet meer een eerlijke beoordeling van afzonderlijke asielaanvragen centraal staat, maar de wens om koste wat kost zoveel mogelijk mensen buiten de poort te houden. In dat opzicht doet de benepen Nederlandse houding enorm denken aan die in de jaren dertig, toen het om (al dan niet joodse) vluchtelingen uit het Derde Rijk ging: er werden toen regelmatig met even groot gemak politieke vluchtelingen de grens naar Duitsland over gezet als nu naar Irak en Afghanistan. ...

Oftewel: wie nu de stroom economische gelukszoekers wil tegenhouden, is mogen kampbeul in een concentratiekamp.
    Dit alles natuurlijk om de leugens in de koppen te verdoezelen: het bestrijden van een totalitaire godsdienstige ideologie is strijden voor de rechtsstaat, en het tegenhouden van massa-immigratie is het tegenhouden van het risico tot ondergang van de rechtstaat in een revolutie. Het toelaten van een totalitaire godsdienstige ideologie en het laten overstromen van de maatschappij met immigranten zijn de echte bedreigingen van de rechtsstaat.

Thomas von der Dunk is een recidivist met betrekking tot vele retorische trucs (de Volkskrant, 02-04-2012, door Bert Brussen en Thomas von der Dunk):
  Brussen & Von der Dunk

Voor levenslang toezicht op tbs-gestraften valt zeker wat te zeggen, vindt Bert Brussen.
Maar wie een feilloos systeem verwacht, bedriegt zichzelf, zegt Thomas von der Dunk.

...    Vrijheid en veiligheid vormen min of meer communicerende vaten. ...
    Dus ja: iets beter toezicht op tbs'ers is vast wenselijk - maar wie een feilloos systeem belooft en verwacht, bedriegt zichzelf. Dat lukt zelfs niet in een doorgebureaucratiseerde totalitaire staat, welke moeite Teeven morgen ook doet.

Thomas von der Dunk

Daarvan hebben de voorstanders van meer toezicht niet beweerd dat ze daar naar streven - want iedereen weet wel dat dat niet kan. Een glashelder hellend vlakje.
 
Een klassiek voorbeeld. Aanleiding is een regeringsvoorstel om de lasten van de crisis ietwat minder af te wentelen op de lagerbetaalde - iets dat men met een andere retorische truc ook wel "nivelleren" noemt. Maar je kan dus er dus mee verder (de Volkskrant, 16-11-2012, column door Nausicaa Marbe, schrijfster):
  Gelijkheidsdwang

Tussentitel: Gelijkheid stond voor: op elkaar lijken in ellende

Nivelleren, dat lag bij ons thuis heel anders dan hier. Verhalen van vroeger: 1946, de oorlog was al een jaar voorbij, de Sovjetbezetting een feit. Aan een keukentafel ergens tussen Boekarest en de Donau maakte mijn grootvader van vaders kant een kostenplaatje. Dat weet ik niet uit familieverhalen, want over details uit de tijd waarin het kapitalistische Roemenië een communistische grauwzone werd, zwegen mijn ouders. Alsof het op een vergane wereld was gebeurd, die zij net op tijd hadden kunnen verlaten. Als zoveel anderen waren ook zij bang dat woorden dat oude onheil leven inbliezen.
    Als kind kreeg ik te horen: 'Alles werd afgepakt, maar we bleven leven.' Dat klonk als een logische deal in een simpel, maar gelukkig leven. Niks ervan. Het was een waarschuwing om niet te wroeten in het onherstelbare.    ...

Enzovoort, een hele column lang. Met klachten wat grootvader is overkomen. Dit is de laatste zin:
  Spekman en de zijnen willen dat vast niet, nivelleren op z'n Roemeens. Maar enig besef van de geschiedenis zou ze doen inzien dat gelijkheidsdwang nooit rechtvaardig uitpakt.

Met de huidige houding van de midden- en topklasse als voorbeeld, is het volkomen begrijpelijk dat op een gegeven moment de lagere klassen het gestolen goed weer terug gaat eisen. Welke realiteit men met behulp van dit soort retoriek hoopt te voorkomen.


Naar Retorica, trucs , of site home ·.

17 apr.2011