Bronnen bij Retorische trucs: tijdsomkeer

27 aug.2010

Het geval van tijdsomkeer of oorzaak en gevolg komt ook vrij regelmatig voor - en ook weer in de bekende gevallen waarin ideologie een rol speelt: de Koude Oorlog  , integratie, enzovoort. Het eerste voorbeeld is uit het integratiedebat - eerst even twee stukken citaat (de Volkskrant, 20-06-2009, door Peter Giesen
  Essay | Geert Wilders, angstzaaier

Keerpunt Kopenhagen

Geert Wilders werd lang beschouwd als een politicus die ongenuanceerde maar legitieme kritiek op islam en immigratie leverde. Maar zijn uitspraken worden steeds radicaler. Hoe moet de politiek hiermee omgaan?

... Hij voorspelde een ‘tsunami van islamisering’: ‘Moslims zullen de Nederlandse samenleving overspoelen en zorgen voor criminaliteit en overlast.’ In De Pers vergeleek hij de confrontatie tussen het Westen en de islam met een Derde Wereldoorlog.   ...

...   Zo wijst hij op het aantal moslims dat zelfmoordaanslagen in sommige gevallen geoorloofd vindt: 35 procent van de Franse moslims, 24 procent van de Britse en 13 procent van de Duitse, volgens cijfers van Pew Research. Het goedpraten van geweld is uiteraard afkeurenswaardig, maar deze groep geeft slechts uiting aan dubieuze standpunten, zonder strafbare feiten te plegen.   ...

Het eerste citaat hoort tot de kern van het verhaal zoals de kop al aangeeft - hij is de oorzaak van alles. Pas een stuk verderop in het artikel staat een deel van de andere kant de medaille: het terrorisme - het andere deel zijn de de overlast en criminaliteit door moslims in Europa. En natuurlijk was het tweede, terrorisme,overlast en criminaliteit, lang voor de opkomst van Wilders. De boze islam veroorzaakt Wilders, en niet Wilders veroorzaakt de boze islam. Een geval van oorzaaksomkeer.

Volgende geval: Roma (de Volkskrant, 19-08-2010, van verslaggever Iñaki Oñorbe Genovesi):
  Frankrijk in ban uitzetting Roma

De Franse president Sarkozy wordt beschuldigd van staatsracisme, maar zijn uitzettingsbeleid kan rekenen op steun onder de bevolking.

Vandaag vertrekt vanuit Frankrijk een chartervliegtuig met 79 uitgezette Roma naar Roemenië en Bulgarije. ...
    ...Parlementariër Bernard Debré heeft de plannen om criminele allochtonen de Franse nationaliteit te ontnemen, verketterd. ‘Er kan geen verband worden gelegd tussen onveiligheid en immigratie ...’ ...

Aha. Onveiligheid en immigratie. Dat verband is er natuurlijk wel, in Frankrijk, want dat verband is er overal in Europa - in Nederland zijn (niet-westerse) immigranten minstens drie keer oververtegenwoordigd in de criminaliteit  - niet tellende de overlast.
   En dat is natuurlijk de werkelijke reden van de uitzettingen. Als die Roma redelijk gewone burgers waren, zou er geen haan naar kraaien. Maar ook in Nederland is meer dan driekwart erkend crimineel  . Roma-criminaliteit is de oorzaak - uitzetting het gevolg. Dit artikel draait het om (de tweede alinea uit het citaat staat op driekwart). Zoals gewoonlijk.

Een apart geval is de omkering van belangrijkere en onbelangrijkere feiten. Zoals van dat de mening van de meerderheid en de minderheid (de Volkskrant, 03-09-2010, van correspondent Merlijn Schoonenboom):
  Sarrazin ontslagen bij Bundesbank

Na zijn uitlatingen over genetische eigenschappen van bevolkingsgroepen is voor de bank de maat vol.

Tussentitel: Bondskanselier Angela Merkel juicht de beslissing toe

Na dagen van ongekend fel openbaar debat heeft de Duitse Bundesbank unaniem besloten haar bestuurslid Thilo Sarrazin af te zetten. De bank heeft daartoe donderdag bij de bondspresident Christian Wulff een verzoek ingediend. Kanselier Angela Merkel juicht de beslissing toe.
    Sarrazin (65) lokte afgelopen week protest uit met zijn opmerkingen over moslims en Joodse genen. Een snel groeiende groep laagopgeleide moslims zou volgens hem bijdragen aan het dommer worden van Duitsland. ...

Al die protesten komen uit de top van de maatschappij - sowieso een kleine minderheid. Helemaal aan het einde van het bericht staat wat de meerderheid er van vindt:
  Ondertussen is Sarrazins boek een verkoopsucces. Via peilingen blijken veel Duitsers de opvattingen over de slechte integratie van moslims te delen. Volgens de Berliner Zeitung heeft het SPD-partijbestuur ongeveer 2.000 e-mails gekregen, waarvan 90 procent Sarrazin steunt en uitsluiting afwijst.

Het laatste is de slotzin. Die met de minste lezers, zoals iedere journalist weet, want dat leert hij tijdens zijn opleiding ("Schrijf je boodschap in de eerste zinnen, anders ben je hem kwijt").

Een serietje thema con variazone - het thema is de bouw van een moskee bij Ground Zero, en de reactie van een dominee die korans wilde verbranden. Variatie1 (de Volkskrant, 13-09-2010, column door  Kader Abdolah):
  Fanatici

...   Amerikaanse fanatici die altijd oorlog wilden voeren, zullen nu hun strijd in hun eigen land voortzetten en de fanatieke moslims zullen op dezelfde manier hard tegen hen ingaan. Het ene front wordt gevormd door de Amerikaanse predikant die de Koran wilde verbranden, en de man die een moskee vlak bij Ground Zero wil bouwen, staat lijnrecht tegenover hem.
    Zowel de predikant als de moskeemaker is een gevaarlijke man, ze zijn beide de Taliban. Het is het soort mannen dat altijd zijn geloof, huis, boek en baard aan anderen wil opdringen.
    Wie verbrandt er in de 21ste eeuw nog een boek? Waarschijnlijk zou hij het nooit in praktijk hebben gebracht, maar alleen al het idee is schrikwekkend.
    De predikant heeft de Koran nooit gelezen, anders zou hij het een zonde vinden om zo’n dierbare antieke tekst te verbranden. Hij kondigt een oorlog aan.
    Het bouwen van een moskee dicht bij Ground Zero is absurd. Deze fanatieke moslim heeft ongetwijfeld duistere bijbedoelingen, hij kondigt een oorlog aan.

Consequente eerst de dominee (die in het echt later was) en dan de imam - de klassieke tijdsomkering.
    Variatie 2 (de Volkskrant, 11-09-2010, column door Bert Wagendorp):
  Verbranden

Er bestaat grote onduidelijkheid over de koranverbranding die voor vandaag op de agenda stond in Gainesville, Florida. Dominee Terry Jones wilde de koran, ter gelegenheid van de herdenking van 9/11 en uit protest tegen de bouw van een islamitisch centrum, eerst wel verbranden, toen niet meer, toen weer wel, toen niet – en nu weet hij het niet meer.   ...
    In Nederland zouden we moeten weten hoe dat kan. Nog niet zo lang geleden plaatste Geert Wilders een bordje met Fitna in de tuin ... maar hij is gewoon onze eigen Terry Jones.   ...
    Het simpele antwoord luidt dat het de schuld is van de media. Vroeger, schreef de historicus Rick Perlstein op de site van de New York Times, zouden die een type als Jones in zijn vet hebben laten gaarsmoren. ...
    Dat is deels waar – al kwam vorig jaar, toen Jones ook al heftig tegen de islam tekeer ging, niemand kijken. Ook malloten hebben een bedding nodig. Die is er nu, met de consternatie rond de bouwplannen bij Ground Zero en de overal om zich heen grijpende islamofobie.
    De media zijn ook niet helemáál op op hol geslagen. Persbureau AP liet gisteren een bericht uitgaan waarin stond dat het geen beeld- of geluidsopnames zou maken van de koranverbranding door Terry Jones. AP wilde zich niet voor het karretjes van een provocateur laten spannen.
     Het zal Terry Jones niet deren. Mocht hij besluiten de koran in de fik te steken, dan is dat binnen een minuut op 1001 sites te zien. ...
    Ongetwijfeld zullen we aan de nieuwe dynamiek wennen en er over een tijdje onze schouders over ophalen. Mocht Terry Jones van het verbranden van de koran afzien, ...

Een interessante afwisseling van tijdsomkering en het alleen noemen van de dominee
   Variatie 3 (de Volkskrant, 11-09-2010, door Rob Vreeken):
  Q&A

Het is maar goed dat Terry Jones in de VS woont

Gaat het verbranden van de Koran vandaag in Florida door?

We moeten afwachten. Het lot van de wereld is in handen van dominee Terry Jones. ...

Waarom?
In Europa zou de rechteruggenbrigade het debat hebben gedomineerd ...

Worden er vaker boeken verbrand?
Heel vaak. De Duitse nazi’s waren de eersten noch de laatsten. ...

Kunnen de autoriteiten niet ingrijpen?
Nee. De vrijheid van meningsuiting is ...

Welke gevallen zijn dat?
Gevallen waarin van de vrijheid van meningsuiting ...

Kan de Koran ook als e-book worden verbrand?   ...

Alleen maar, dominee ...

Een categorie waarin tijdomkeer geen uitzondering is maar de vrijwel absolute regel, is dat van de oorlog in Palestina. Zelfs de meer gebruikelijke term "conflict in Israël" is een tijdsomkeer: Israël ontstond na en door de oorlog.
    En sindsdien is de omkeer altijd voortgezet.
    Het eerstvolgende bericht van de persbureaus is bewaard door de redactie omdat ze wist wat ging volgen (de Volkskrant, 13-09-2010, AP, AFP):
  Drie doden bij beschieting Israël

Drie Palestijnen zijn zondag in het noorden van Gaza bij een beschieting van Israëlische tanks gedood. Dat hebben artsen in het Palestijnse Beit Hanoun bevestigd. Onder de doden zijn een 91-jarige man en zijn kleinzoon. ...

En dan een paar dagen later, het bericht van de correspondent (de Volkskrant, 16-09-2010, van correspondent Rolf Bos):
  Wederzijds geweld ondanks overleg Netanyahu en Abbas

Terwijl de Israëlische premier Netanyahu en de Palestijnse president Abbas woensdag in Jeruzalem ‘openhartig en krachtig’ met elkaar spraken over vrede, vuurde Hamas vanuit Gaza raketten en mortiergranaten af op Israëlisch grondgebied. Het Israëlische leger reageerde met een aanval op smokkeltunnels in het zuiden van Gaza. Daarbij kwam een Palestijn om het leven. ...

Met dus de Palestijnse reactie op de eerdere actie als eerste genoemd, suggererende dat zij zijn begonnen.

Uit de Koude Oorlog  (de Volkskrant, 22-09-2010, door Hans Moleman, correspondent in China):
  Het grote China is arrogant, rancuneus en onaangenaam

...   Zie het conflict met Japan over een energierijk deel van de Oost-Chinese Zee. De arrestatie van de kapitein van een Chinese vissersschuit heeft tot rooie koppen geleid in Peking. Onmiddellijk vrijlaten die man, luidt de eis. Het gaat op zo hoge toon dat het voor Japan onmogelijk is zonder gezichtsverlies een uitweg te vinden.
    Het voorkomen van gezichtsverlies geldt normaal als essentieel in Aziatische culturen. Al mag je elkaar niet, je geeft elkaar toch een kans om netjes weg te komen. China’s beleidsmakers hebben zich kennelijk voorgenomen Japan met de neus in het stof te drukken. Dat staat haaks op de laconieke wijze waarop Peking reageerde op een ander, ernstiger incident in zijn maritieme achtertuin.   ...

Oké, gezichtsverlies is belangrijk in Azië. Dan rest nog te kijken wie het eerste gezichtsverlies heeft veroorzaakt. En dat is: Japan. Door het voor de zoveelste keer arresteren van Chinese vissers die voor hun eigen kust vissen. En niet China, dat boos wordt over die arrestatie. En door het tonen van die boosheid gezichtsverlies moet voorkomen. Oftewel: Hans Moleman keert, zoals hij habitueel doet als Koude-Oorlogscorrespondent in China, oorzaak en gevolg om.

Nog eentje uit de Koude Oorlog  , uit de begintijden ervan (de Volkskrant, 20-11-2010, door Jolande Withuis):
  Van CPN-speeltje tot volwassen museum

Jolande Withuis | Dit is de verkorte tekst van de lezing die Jolande Withuis gisteren hield bij de viering van het 25-jarig bestaan van het Verzetsmuseum Amsterdam. De volledige tekst is te vinden op www.verzetsmuseum.org. Jolande Withuis is als onderzoeker verbonden aan het Niod. Zij publiceerde in 2005 Na het kamp. Vriendschap en politieke strijd. Haar biografie van verzetsman Pim Boellaard, Weest manlijk, zijt sterk (2008), werd bekroond met de Grote Geschiedenisprijs 2009 en de Erik Hazelhoff Biografieprijs 2010.

...   In hetzelfde jaar – 1983 – dat de vijf CPN-bestuurders die het Museum bedachten, voor het eerst de koppen bij elkaar staken, deed zich in hun partij een pijnlijke rel voor. Een aloud partijlid onthulde dat verzetsstrijdsters die gevangen hadden gezeten in het kamp Ravensbrück, na hun bevrijding door het Rode Leger waren verkracht. Bejaard als ze was werd de brengster van deze bittere boodschap haar partij uitgezet. Historisch onderzoek werd in de kiem gesmoord met een verklaring van het partijbestuur dat deze onthulling de faam van het antifascistisch verzet en de heroïsche opofferingen van het Rode Leger besmeurde. Tot de instigators van deze keiharde doofpotstrategie behoorde de bedenker en toekomstig voorzitter van het Verzetsmuseum, Joop Wolff, Tweede Kamerlid voor de CPN en hoofdredacteur van De Waarheid.   ...
    Ook de oorlog werd allereerst bezien vanuit de strijd tegen het totalitarisme. Zodoende werden de communisten uit de vereniging van ex-politieke gevangenen gezet en ontzegde minister-president Willem Drees hun het ‘morele recht’ om bevrijdingsdag te vieren. Voor communisten gold in de jaren vijftig en zestig een ambtelijk beroepsverbod. ...

Het eerste is reden voor een ongeclausuleerde veroordeling. Tot je het tweede leest, want dat is eraan voorafgegaan, en beschrijft precies hetzelfde proces. Het tweede kan je zien als  een gevolg van het eerste. Dit deel van het stuk leidt dus aan zuivere tijds- en oorzaaksomkeer.

Nog een gevalletje Palestijns-Joodse omkering (tot er een Palestijnse staat is, dienen beide partijen op gelijke voet te worden aangesproken) (de Volkskrant, 25-03-2011, Reuters, AP):
  Raketten tot op 25 km van Tel Aviv ingeslagen

Palestijnse militanten hebben donderdag vanuit de Gazastrook twee Grad-raketten afgevuurd die ten noorden van de Israëlische stad Ashdod terechtkwamen. ... De raketten sloegen 25 kilometer ten zuiden van Tel Aviv in.   ....
    In de nacht van woensdag op donderdag sloeg ook al een bom in op de kust van Ashdod. Sinds woensdag hebben Palestijnse militanten raketten afgevuurd op Israël, maar daarbij zijn geen gewonden gevallen.
    De spanningen zijn flink opgelopen nadat Israëlische militairen dinsdag negen Palestijnen, onder wie drie kinderen, hadden gedood. ...

Het laatste stukje komt dus aan het eind van het artikel, wat weinigen lezen.

Weer eentje uit de Koude Oorlog (sinds de economische crisis in het westen weer bijna volledig opgelaaid - behoefte aan een vijand en ter afschrikking van et volk) (de Volkskrant, 11-11-2013, hoofdredactioneel commentaar, door Arnout Brouwers):
  Goodfellas

Was het Rusland-Nederlandjaar een succes? ...
    Te hopen valt dat vooral het incident rond de Nederlandse diplomaat Onno Elderenbosch in het geheugen gegrift staat. Hij werd op schaamteloze manier mishandeld en vernederd in zijn appartement kort nadat een dronken Russische diplomaat ten onrechte door de politie was aangehouden in Den Haag. De Nederlandse minister Timmermans reageerde inadequaat op dat Haagse incident - met verlate excuses en Edith Piaf (Non, je ne regrette rien). ...

Het was natuurlijk andersom: eerst was er de Russische diplomaat die werd gemolesteerd en gearresteerd, toen de wegwuivende reacties van Timmermans (meerdere), en pas daarna de molestatie van de Nederlandse diplomaat. Die, in Nederlandse ogen, natuurlijk de enige echte schanddaad was:
  Maar dat staat in geen verhouding tot de gewelddadige Russische wraakactie.

Balken en splinters, enzo ...

De politieke-correctheid bedient zich van alle mogelijke retorische trucs, dus ook deze (de Volkskrant, 28-07-2013, column door De Betrouwbare Mannetjes):
  Gezag

Een miezerig mannetje. Een zielig, miezerig en hypocriet mannetje. We schoten overeind. Werden hier nou Mannetjes gedemoniseerd? Wilders had Pechtold weer ouderwets van onderuit z'n zak gegeven. ...

Leugen: Pechtold had Wilders onderuit de zak gegeven. Door hem uit te maken voor halve nazi. Geven zelfs deze leugenaars toe:
  Hij liet zich verdomme niet als een halve nazi wegzetten. Moest hij zich hier gaan verantwoorden voor die paar extremisten? Nee, dit was een license to kill. Met eventueel toekomstig bloed aan de handen van Alexander de Kleine. Gezellig. De Betrouwbare Mannetjes vonden het maar verwarrend. Uit welke richting komt een kogel van D66 in hemelsnaam?

Enzovoort. Allemaal lege retoriek, want wie als halve nazi wordt weggezet, heeft alle recht zich te verdedigen. "Miezerig mannetje" was zeer gematigd en dus ook niet erg geslaagd. "Landverrader" was juister, meer passend en puntiger geweest.

Nog maar eens eentje. Eerste alinea (de Volkskrant, 05-09-2022, hoofdredactioneel commentaar, door Michael Persson):
  De meerderheid van de Republikeinen is niet zo radicaal als de partij zelf

Het was weer een tandje extremer, wat de Amerikaanse oud-president Donald Trump zaterdag tetterde tijdens een toespraak in het oude steenkoolstadje Wilkes-Barre in Pennsylvania. Hij noemde zijn opvolger Joe Biden een 'staatsvijand' ...

Tweede alinea:
  ...    Een dag eerder had Biden Trump en zijn medestanders fel aangevallen. 'Niet elke Republikein, niet eens een meerderheid van de Republikeinen, is Maga-Republikein', zei hij, daarbij verwijzend naar Trumps slogan Make America Great Again. 'Maar er is geen twijfel over dat de Republikeinse Partij gedomineerd, gedreven en geïntimideerd wordt door Maga-Republikeinen, en dat is een bedreiging voor dit land.'    ...

Overigens de standaard van de afgelopen zes jaar: de Democraten zeggen of doen iets radicaals, Trump zegt of doet iets terug, en dan is Trump de radicaal.
    Waaraan deze Ploert uitleg of detail meer dan een steentje heeft bijgedragen.


Naar Retorica, trucs  ,  of site home  ·.

27 aug.2010