De Volkskrant, 14-09-2007, door Jilles Heringa 3 okt.2007

Waarom vioolkrabben een grote schaar hebben

Je best doen, streven naar succes en geluk, is de mens ingebakken. De filosoof Bas Haring vraagt zich af of een leven zonder ambitie niet aangenamer is.


Wie het werk van de Amerikaanse schrijver Charles Bukowski leest, maar niets van zijn leven weet, zal hem zien als een romantische dronkaard en vrouwenverslinder. Zijn gedichten en verhalen gaan over het leven aan de zelfkant; werkloosheid of uitzichtloze baantjes en daarnaast het drinken in bars, het vechten in bars, het versieren in bars, afgewisseld met frequent bezoek aan de drankhandel of de dokter.
    Bukowski’s leven lijkt zo romantisch omdat hij er prachtige gedichten over schreef. Wie even nadenkt, of een biografie van Bukowski leest, zal zich realiseren dat het onwaarschijnlijk is dat Bukowski niets anders deed dan drinken en op en neer rijden naar de liquor store. Als hij dat wel had gedaan, dan had hij misschien wel een romantisch leven geleefd, maar wij hadden er niet over kunnen lezen.
    Bukowski hield wel van een drankje, maar hij was ook behoorlijk gedisciplineerd en veel ambitieuzer dan je zou denken. De schrijver wilde succesvol zijn.
    De filosoof en Volkskrant-columnist Bas Haring (1968) zal het gedroomde leven van Bukowski veel mooier vinden dan diens echte leven. Waarom zou je willen opvallen? Waarom zou je succes moeten hebben? Het zijn vragen die Haring zich stelt in Voor een echt succesvol leven. Er zijn niet zoveel filosofische schrijvers die de lezer bij de hand nemen en hem stap voor stap door een redenering loodsen. Haring doet dat wel en dat is erg plezierig. Hij geeft voorbeelden en werkt zijn gedachten systematisch uit. Voor wie het dan nog niet snapt, zijn er kleine handjes die de belangrijkste punten op een rij zetten, zoals: ‘Er zijn dingen die voortbestaan dankzij mij, maar die niet goed zijn voor mij.’
    De terugkerende handjes hebben iets schoolmeesterachtigs, maar ze houden je je wel bij de les. Gummbah, die Harings boek van zeer geestige tekeningen heeft voorzien, zorgt voor wat lucht. Zo is er een tekening van een jongen die met zijn vader door de Bas Haringstraat wandelt en vraagt: ‘Pap, wie was Bas Haring?’ Waarop vader antwoordt: ‘Een zeikerd jongen.’
    De meeste mensen streven naar succes, willen iets bereiken. Maar waarom? Welke geheime systematiek zit erachter? Haring bespreekt deze vragen door redeneringen tot in het absurde door te voeren en vanzelfsprekende zaken om te draaien. Het is knap dat Haring zo een onderbouwing kan geven voor zijn romantische opvatting dat het onsuccesvolle leven, het leven dat niets in gang zet, even mooi, of zelfs mooier, kan zijn als het leven dat succesvol is.
    Iemand die de hele dag op de bank hangt en geen steek uitvoert, is misschien wel veel gelukkiger dan de ambitieuze stresskip die succes najaagt. Maar over die couch potato horen we geen verhalen, lezen we niet in de bladen en zien we niets op televisie.
    Haring is overtuigend waar hij concrete gevallen met elkaar vergelijkt. Op een originele manier laat hij zien dat zaken die blijven voortbestaan, niet per se beter zijn dan zaken die verdwijnen. De vioolkrab heeft een heel grote, onhandige schaar. Sommige mannetjes hebben zo’n grote schaar, dat ze bijna omvallen. Heel onhandig, maar vioolkrabbenvrouwtjes vallen nu eenmaal op mannetjes met een grote schaar. Haring heeft Freud niet nodig om te laten zien dat deze evolutie tot niets dan ellende leidt. Het omgekeerde is ondenkbaar, maar zou veel praktischer zijn: vrouwtjes vallen op mannetjes met een kleine schaar. De schaar zou dan steeds kleiner worden en uiteindelijk verdwijnen.
    Als Haring het over ‘soorten’ of ‘teams’ gaat hebben, wordt zijn verhaal wat abstracter en ook minder overtuigend. Als je de idee loslaat dat het goed is om te winnen, maakt het ook niet uit of het gele of het blauwe team wint. Interessanter is het om te weten waarom een gelovige in winnen wil dat zijn eigen team wint en niet het team van de buren.
    Haring komt hier niet verder dan het in twijfel trekken van ieder antwoord. Hij schrijft: ‘Ik wil winnen omdat ik niet kan willen verliezen. Als ik zou willen verliezen, dan zou ik winnen als ik verloren had, en dus toch weer winnaar zijn.’ Dat is lariekoek, want hiermee miskent Haring dat de mens een sociaal wezen is. Of je wint of verliest wordt niet door het individu, maar door de groep bepaald. Het is een stelling die Haring pijn zal doen.
    Toch wil Haring zelf ook winnen en opvallen, geeft hij toe. Hij schrijft boeken en komt op tv. Waarom zegt hij zelf ook niet te weten. Haring is beter in het stellen van vragen dan in het geven van antwoorden. Zoals een goed filosoof betaamt.

Voor een echt succesvol leven, Bas Haring. Nijgh & Van Ditmar; 176 pagina’s; € 17,50; ISBN 978 90 388 3124 4


Terug naar Filosofie lijst , of naar site home .
 

[an error occurred while processing this directive]