De Volkskrant, 14-09-2007, door Jilles Heringa |
3 okt.2007 |
Waarom vioolkrabben een grote schaar hebben
Je best doen, streven naar succes en geluk, is de mens ingebakken. De filosoof
Bas Haring vraagt zich af of een leven zonder ambitie niet aangenamer is.
Wie het werk van de Amerikaanse schrijver Charles Bukowski leest, maar niets van
zijn leven weet, zal hem zien als een romantische dronkaard en vrouwenverslinder.
Zijn gedichten en verhalen gaan over het leven aan de zelfkant; werkloosheid of
uitzichtloze baantjes en daarnaast het drinken in bars, het vechten in bars, het
versieren in bars, afgewisseld met frequent bezoek aan de drankhandel of de
dokter.
Bukowski’s leven lijkt zo romantisch omdat hij er prachtige
gedichten over schreef. Wie even nadenkt, of een biografie van Bukowski leest,
zal zich realiseren dat het onwaarschijnlijk is dat Bukowski niets anders deed
dan drinken en op en neer rijden naar de liquor store. Als hij dat wel had
gedaan, dan had hij misschien wel een romantisch leven geleefd, maar wij hadden
er niet over kunnen lezen.
Bukowski hield wel van een drankje, maar hij was ook
behoorlijk gedisciplineerd en veel ambitieuzer dan je zou denken. De schrijver
wilde succesvol zijn.
De filosoof en Volkskrant-columnist Bas Haring (1968)
zal het gedroomde leven van Bukowski veel mooier vinden dan diens echte leven.
Waarom zou je willen opvallen? Waarom zou je succes moeten hebben? Het zijn
vragen die Haring zich stelt in Voor een echt succesvol leven. Er zijn niet
zoveel filosofische schrijvers die de lezer bij de hand nemen en hem stap voor
stap door een redenering loodsen. Haring doet dat wel en dat is erg plezierig.
Hij geeft voorbeelden en werkt zijn gedachten systematisch uit. Voor wie het dan
nog niet snapt, zijn er kleine handjes die de belangrijkste punten op een rij
zetten, zoals: ‘Er zijn dingen die voortbestaan dankzij mij, maar die niet goed
zijn voor mij.’
De terugkerende handjes hebben iets schoolmeesterachtigs,
maar ze houden je je wel bij de les. Gummbah, die Harings boek van zeer geestige
tekeningen heeft voorzien, zorgt voor wat lucht. Zo is er een tekening van een
jongen die met zijn vader door de Bas Haringstraat wandelt en vraagt: ‘Pap, wie
was Bas Haring?’ Waarop vader antwoordt: ‘Een zeikerd jongen.’
De meeste mensen streven naar succes, willen iets bereiken.
Maar waarom? Welke geheime systematiek zit erachter? Haring bespreekt deze
vragen door redeneringen tot in het absurde door te voeren en vanzelfsprekende
zaken om te draaien. Het is knap dat Haring zo een onderbouwing kan geven voor
zijn romantische opvatting dat het onsuccesvolle leven, het leven dat niets in
gang zet, even mooi, of zelfs mooier, kan zijn als het leven dat succesvol is.
Iemand die de hele dag op de bank hangt en geen steek
uitvoert, is misschien wel veel gelukkiger dan de ambitieuze stresskip die
succes najaagt. Maar over die couch potato horen we geen verhalen, lezen
we niet in de bladen en zien we niets op televisie.
Haring is overtuigend waar hij concrete gevallen met elkaar
vergelijkt. Op een originele manier laat hij zien dat zaken die blijven
voortbestaan, niet per se beter zijn dan zaken die verdwijnen. De vioolkrab
heeft een heel grote, onhandige schaar. Sommige mannetjes hebben zo’n grote
schaar, dat ze bijna omvallen. Heel onhandig, maar vioolkrabbenvrouwtjes vallen
nu eenmaal op mannetjes met een grote schaar. Haring heeft Freud niet nodig om
te laten zien dat deze evolutie tot niets dan ellende leidt. Het omgekeerde is
ondenkbaar, maar zou veel praktischer zijn: vrouwtjes vallen op mannetjes met
een kleine schaar. De schaar zou dan steeds kleiner worden en uiteindelijk
verdwijnen.
Als Haring het over ‘soorten’ of ‘teams’ gaat hebben, wordt
zijn verhaal wat abstracter en ook minder overtuigend. Als je de idee loslaat
dat het goed is om te winnen, maakt het ook niet uit of het gele of het blauwe
team wint. Interessanter is het om te weten waarom een gelovige in winnen wil
dat zijn eigen team wint en niet het team van de buren.
Haring komt hier niet verder dan het in twijfel trekken van
ieder antwoord. Hij schrijft: ‘Ik wil winnen omdat ik niet kan willen verliezen.
Als ik zou willen verliezen, dan zou ik winnen als ik verloren had, en dus toch
weer winnaar zijn.’ Dat is lariekoek, want hiermee miskent Haring dat de mens
een sociaal wezen is. Of je wint of verliest wordt niet door het individu, maar
door de groep bepaald. Het is een stelling die Haring pijn zal doen.
Toch wil Haring zelf ook winnen en opvallen, geeft hij toe.
Hij schrijft boeken en komt op tv. Waarom zegt hij zelf ook niet te weten.
Haring is beter in het stellen van vragen dan in het geven van antwoorden. Zoals
een goed filosoof betaamt.
Voor een echt succesvol leven, Bas Haring. Nijgh & Van Ditmar; 176
pagina’s; € 17,50; ISBN 978 90 388 3124 4
Terug naar Filosofie lijst
, of naar
site home
.
|