Bronnen bij Menswetenschappen, regels: objectiviteit, recursiviteit

Menswetenschappen hebben een enorme moeite met de mogelijke objectiviteit van hun vakgebied, omdat objectiviteit het nu eenmaal onmogelijk maakt om naar menselijke willekeur en dus naar individuele voorkeur zaken over de werkelijkheid te zeggen. Eén van de manieren om te voorkomen dat de objectiviteit voet aan de grond krijgt, is het argumenten van "[Menswetenschap]-elijke uitspraken beïnvloeden de [menswetenschap]" - waarbij je wat er tussen de vierkante haken staat zelf kan invullen, bijvoorbeeld: "Door een uitspraak te doen over de maatschappij beïnvloedt je de maatschappij dus de sociologie". Wat op zich een bekend fenomeen is, dat "zichzelf beïnvloeden", onder de naam "recursiviteit". En recursieve vergelijkingen zijn wiskundig lastiger oplosbaar dan gewone vergelijkingen, maar als je het numeriek gaat doen, door getallen in te vullen, en stapje voor stapje, is er geen enkel verschil.

Hieronder een voorbeeld van het gebruik van het argument, met op de plaats van de vierkante haken de term "economie" (de Volkskrant, 28-03-2013, column door Bas Haring, filosoof, informaticus en schrijver van populair wetenschappelijk werk):
  De economie volgens Haring

Economische voorspelling verandert de economie

Ik kan de verleiding niet weerstaan en wil toch even stilstaan bij de actualiteit: Cypriotische spaarders die een deel van hun spaargeld kwijt zijn. ...
    Tot 100.000 euro is het spaargeld echter gegarandeerd. Door de overheid nota bene. De, als het goed is, betrouwbaarste en rijkste partner die er is. Als je die niet meer kunt vertrouwen... Boven de 100.000 euro echter loop je risico en dús verdwijnt dat geld als je bank failliet gaat. Het is zo klaar als een klontje en mocht ik ooit meer dan een ton aan spaargeld hebben, dan vind ik het niet meer dan logisch om het overschot óf bij een andere bank te stallen óf er aandelen van te kopen.
    Dat dit voor veel economen toch minder helder is, illustreert de complexiteit van het vakgebied. Economen hebben niet alleen te maken met objectieve waarheden en heldere afspraken, maar ook met politiek en belangen. Wanneer een econoom zegt: 'Het is onverstandig om de problemen van de bank af te wentelen op de grote spaarders', dan kan dat verschillende dingen betekenen. Misschien is de opmerking een wetenschappelijk feit. Zou kunnen. Misschien heeft de econoom een belang. Heeft-ie zelf meer dan een ton op de betreffende bank, of heeft-ie politieke aspiraties en zitten eventuele stemmers bij die bank. Misschien heeft de econoom een ongefundeerde overtuiging. De overtuiging bijvoorbeeld dat spaargeld hoe dan ook gegarandeerd moet zijn.
    En ten slotte zou het een wetenschappelijke speculatie kunnen zijn. Een uitspraak die wetenschappelijk gezien onzeker is en waarover discussie tussen deskundigen bestaat. Voor mij als buitenstaander is het moeilijk om te weten welk van bovenstaande opties het is en dat maakt economie voor mij lastig om te bestuderen. Lastiger dan een natuurwetenschap als scheikunde of biologie waar belangen en persoonlijke overtuigingen een veel minder grote rol spelen.
    Maar er is nog een fundamenteel verschil tussen economie en natuurwetenschappen: een natuurwetenschappelijke voorspelling verandert niks aan de natuur terwijl een economische voorspelling wel de economie verandert - of kan veranderen. Wanneer een meteoroloog zegt dat het gaat regenen, dan beïnvloedt die voorspelling de regen niet. Maar laat een econoom zeggen dat de inflatie gaat stijgen en mensen zullen erop reageren, met mogelijk gevolgen voor die toekomstige inflatie.

Het staat er bijna en toch ziet de filosoof het niet: de meteoroloog kan goed voorspellen, omdat hij geen deel uitmaakt van het systeem. Dus al de econoom niet goed kan voorspellen, maakt hij deel uit van het systeem. Zoals expliciet uitgelegd door Haring. Dus, als je goed wilt voorspellen, moet je gewoon ervoor zorgen dat je geen deel uitmaakt van het systeem. Je gaat gewoon in je raket zitten, vliegt naar Alpha Centauri, en huurt daar een econoom is die geen deel uitmaakt van het aardse systeem. Die kan net zo goed voorspellen als de aardse meteoroloog het aardse weer.
    Maar je kan natuurlijk ook gewoon je hersens gebruiken, en niet als een blind paars achter economen aanlopen, wat Bas Haring de laatste maanden heeft gedaan, in een poging iets van economie te begrijpen:
  Overigens was de speculatie uit mijn vorige column vermoedelijk onwaar: het idee dat de hoogte van de rente - zo'n 5 procent per jaar - het gevolg zou zijn van onze verwachte levensduur. Er is één econoom geweest die iets dergelijks heeft beweerd. Ene Gustav Cassel in 1903. Best een beroemde econoom overigens. Maar een veel beroemdere econoom, Nobelprijswinnaar Paul Samuelson, schrijft in 1958 het een belachelijk idee te vinden.

Twee maal het autoriteitsargument . Een van de ernstige beroepsrisico's van de filosoof.


Naar Menswetenschappen, regels , Menswetenschappen, huidig , of site home ·.

30 mrt.2013