Formalisme: toestanden, natuurkundig Van
het programma van het overbrengen van de methodieken van de
natuurwetenschappen naar de menswetenschappen is een eerste deel (voorlopig)
afgehandeld: het aanbrengen van structuren in het onderzoeksveld. De tweede
stap na het splitsen in onderzoeksvelden zelf. En onderweg zijn al een
aantal ruwe of globale karakteristieken van die structuren gegeven. De natuurkunde is al een stap verder: die is in staat om de deelstructuren te beschrijven tot het niveau waar voorspellingen mogelijk zijn, en die te testen. Waarmee de cirkel tot stand is gekomen die de vooruitgang ervan gebracht heeft  . Hier wordt als voorbeeld een van de succesvolle beschrijving van deelstructuren samengevat, die van het atoom. Het atoom was al afgebeeld in Generalisaties, natuurlijk 
als een soort planetenstelsel (eigenlijk moet je de elektronenbanen in eigen
vlakken tekenen zodat het al meer lijkt op de bol zoals het zich daadwerkelijk
gedraagt):
Waarbij al gesteld is dat dat zou moeten leiden tot het uitzenden van licht en andere soort elektromagnetische straling waardoor het elektron steeds lager zou gaan draaien en uiteindelijk in de kern storten. Als je dat licht dan gaat splitsen in zijn kleuren, bijvoorbeeld met een prisma, krijg je een spectrum als dat van de regenboog:
Wat je werkelijk ziet als je atomen als gas verhit of anderszins energie in stopt, bijvoorbeeld in een tl-buis of een xenon-lamp van een auto, is dit:
Oftewel: elektronen die in losse atomen zitten, zenden alleen licht uit van zeer specifieke kleuren, dat wel zeggen: gaan op en neer tussen zeer specifieke energietoestanden. Toen natuurkundigen dat ontdekten, en er waren zeer veel van dit soort spectra, wilden ze er natuurlijk achter komen hoe dat kwam - die zeer specifieke energietoestanden. Daarvoor moeten ze eerste twee dingen doen: die spectra sorteren en rubriceren. En bij een bepaald soort rubricering, bleken er ook redelijk klinkende verklaringen gevonden te kunnen worden. En één van die redelijk klinkende verklaringen bleek ook te passen bij andere inzichten en verklaringen en ook weer nieuwe inzichten en verklaringen te verschaffen. De verklaring dat deeltjes zoals elektronen naast massa ook een golfverschijnsel kennen, onder de naam "quantummechanica", dat indien opgesloten in een atomaire baan, leidt tot zeer specifieke toestanden zoals de zeer specifieke noten van een trommelvel:
Bij de combinatie van elektromagnetische en quantummechanische interactie werd in 1927 een wiskundige vergelijking gevonden door Erwin Schrödinger  , die er zo uitziet:
En voor stabiele toestanden (met constante energie) wordt dit:
Het bovenstaande is een speciaal en simpel en geval. Voor het meer algemene geval zijn er nog twee andere getallen die de toestand karakteriseren, die te maken hebben met de hoeveelheid rotatie van de baan rond de kern ("omwentelingsnelheid"), met de letters "\(l\)" en "\(m\)" . En eentje met de rotatie van het elektron zelf met letter "\(s\)" van "spin", het Engelse woord voor "rondtollen". De discrete spectrum ontstaat door overgangen van de elektronen tussen de atomaire niveaus. Omhoog bijvoorbeeld door botsing met een ander atoom (door de hitte van het gas), en omlaag gepaard gaande met het uitzenden van licht, weergegeven met pijlen in de spectra:
Direct na het leren van het voorgaande, krijgen natuurkundestudenten (en scheikunde-) nog een cruciaal begrip voorgeschoteld, dat van de "selectieregels". Want zodra je uit het spectrum de ladder van toestanden hebt gereconstrueerd, blijken bepaalde overgangen tussen de niveaus niet voor te komen. Dat geldt met name voor het rotatiequantunmgetal met letter "\(l\)" en de totale rotatie \( J = \, l \,+\,s \) . Een overgang tussen toestanden met verschillende rotatiequantumgetal betekent dat de toestand van het atoom waar het om gaat "minder snel om zijn as gaat draaien". Dat kan niet, in de natuur. De hoeveelheid rotatie moet altijd hetzelfde blijven. Maar het licht dat uitzonden wordt bij een overgang, heeft ook een hoeveelheid rotatie. het atoom kan slecht zo veel in rotatie veranderen als het licht meeneemt. En dat laatste is een vaste waarde. En de toestand kan dus alleen veranderen met die vaste waarde. En als je die vaste waarde voor het gemak even op 1 stelt, verandert de rotatietoestand dus altijd met 1 - omhoog of omlaag, dus ±1 - te lezen als: "plus of minus één"- en dus niet als "ongeveer één". Vandaar dat in het laatste energieschema alleen de getekende pijlen voorkomen, en niet degene die twee of meer stappen nemen. Dit is dus hoe de natuurkunde het probleem van "Hoe zit een atoom in elkaar?" heeft opgelost. Het werkt alleen exact voor het simpelste atoom: waterstof. Voor grotere atomen heeft men handige benaderingstrucs bedacht. Net als voor moleculen. En bij andere zaken past men weer andere trucs en benaderingen toe. Maar de basale werkwijze is hetzelfde: ga uit van wat elders wel heeft gewerkt, probeer wat, kijk of het werkt, en zo nee, probeer wat anders  .Dit is het voorbeeld dat andere wetenschappen wordt voorgehouden. Exactheid, zoals gesuggereerd in de zeer foutieve naam "exacte wetenschappen", is geen vereiste. Wel: objectiviteit. Uit de biologie hebben we bij Generalisaties, natuurlijk
al voorbeelden gezien van toestanden met weinig aanverwante
toestanden om zich heen, onder de noemer "structuren". Die dus veel
weg hebben van moeilijk veranderbare toestanden, oftewel: min-of-meer
discrete toestanden. In de psychologie en sociologie zijn ook voorbeelden
aan te wijzen - in de
psychologie: het veranderen van religieus zijn
. In de sociologie: het veranderen van cultuur
.In de sociologie zijn zelfs voorbeelden te vinden van een van de regels afgeleid van het bestaan van min-of-meer discrete toestanden: de selectieregels. Hier is een afbeelding een van de eerste auto's:
Het is een koets met het paard vervangen door een motor. Het duurde weer iets als een halve generatie voordat de moderne auto ontstond. En er zijn veel meer van dit soort voorbeelden uit de techniek. Waarbij ook voor de sociologie lijkt te gelden dat geleidelijke veranderingen met slechts met één stap tegelijk gaan. Met meer drastische veranderingen voorbehouden aan "revolutie" .Het was al duidelijk dat er meer dan genoeg aanwijzingen dat er ook in de sociologie gelaagde structuren zijn te vinden. Nu is daar dus bij gekomen dat dat ook geldt voor het meer gedetailleerde begrip van toestanden. Dat maakt dat wat hier aanvankelijk een aanname was: dat er ook binnen de sociologie gewerkt kan worden met de methoden van de natuurkunde, gewoon ook op praktische gronden zeer plausibel. Een idee dat in de meer tot "rekenen" geneigde economie en met name de econometrie wel is doorgedrongen, gezien deze presentatie van een econometrische formule:
Zoals uitgebreid uitgelegd in Formules, differentiaalvergelijkingen, toepassingen
, gaat deze formule over de verandering van een raamwerkfunctie \( \chi \),
terwijl de Schrödinger-vergelijking gaat over de veranderingen van een
raamwerkfunctie \( \Psi \) . In de econometrie-formule in combinatie met de
parameter \( T \) en \( W \) staande voor "taxation" en "wealth",
in de Schrödinger-vergelijking in combinatie met de parameters \( V \) en \( E
\) staande voor elektrische potentiaal en energie.Waar de aanpak dus werkt voor de natuurkunde en de econometrie, is het dus vrijwel zeker dat ze ook kan werken voor het tussenliggende gebied van de sociologie. Met dus meteen een suggestie voor de betekenis van de raamwerkfunctie binnen de sociologie. Want binnen de natuurkunde stelt men gewoonlijk dat met de functie wel rekening gehouden moet worden in verband met zijn representatie van het golfverschijnsel, maar zelf geen betekenis heeft indien losstaand. Maar wel indien met zichzelf vermenigvuldigd oftewel de intensiteit of absolute waarde ervan - die betekenis is de deeltjes- of toestandsdichtheid of de kans, letter \( P \) , om een deeltje of toestand te vinden of waar te nemen:
Met de "*" zijnde het symbool voor complex conjugeren, zie Formules, complexe
getallen
|
