Het nut van religie 22 mei 2005

In In het kort wordt de houding van deze website ten opzichte van religie samengevat als volgt:
 
  Alle godsdienstige discussie is te herleiden tot drie vragen: Wat is de zin van het leven?, Wat is goed en kwaad?, en: Hoeveel engelen kunnen er op de knop van een naald dansen?

De eerste vraag is al door velen op de juiste manier beantwoord: we weten het niet, en we moeten het niet willen weten. Want als je het wel weet, verdwijnt ogenblikkelijk de vrijheid het leven in te vullen, en daarmee vrijwel alle geestelijke dingen die we het meest koesteren.

Vraag twee is eigenlijk ook wel afdoende bekend, en geformuleerd door Confucius, ruim voor het ontstaan van de huidige religies, als "wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet" - en op zich is dit weer te herleiden tot nog fundamentelere oorsprong in de regels die het samenleven in groepen met zich meebrengt . De praktische uitwerking van dit principe wordt hier op deze site uitvoerig behandeld . Dat godsdienst in haar huidige vorm daar niet voor nodig is, blijkt in de praktijk hier . Dat de huidige godsdiensten hierin ook slecht voorzien, wordt een voorbeeld van gegeven hier . Voor een korte samenvatting van de rol van de religie in deze, zie hier .

Blijft over vraag drie. Waar het hier om gaat is de stelling dat er inderdaad niet meer overblijft dan vraag drie. De uitwerking van de twee overige vragen behandelt al het betekenisvolle dat in godsdienst kan steken, en de laatste vraag staat voor het betekenisloze. Of in andere termen: de eerste twee vragen gaan over reëel bestaande ethische en morele kwesties, de derde vraag gaat over willekeurige vormgeving. Ze zou ook geformuleerd kunnen worden als de discussie over de kleur van het kleed van de kardinaal (of het aanbidden van gesneden beelden ): het is volkomen willekeurig, vanuit welk moreel of ethisch gezichtspunt dan ook.

Uit willekeur kan van alles voortvloeien, dus ook goed en slecht. Het goede van die willekeur zit al besloten in de eerste twee vragen. Blijft over het slechte - voor een zeer eloquente verwoording van deze visie, zie hier .

Het eerste slechte is dat godsdienst zijn normen ook wil opleggen aan anders- en niet-gelovigen , en daar in de meeste maatschappijen ook de kans voor krijgt . Daar waar de religieuze morele waarden zeker geen universele waarden zijn, en in aanzienlijke mate zelfs willekeurige waarden, is deze neiging van de religie volkomen ongerechtvaardigd en dictatoriaal. Dat slaat dus ook op allerlei opvattingen over medische ethiek, waar die invloed nog steeds merkbaar is . Geen betere illustratie van die willekeur dan de rol die men godsdienst geeft in het vieren van oorlog . Door het niet of te weinig uitspreken over zaken als oorlog en ongelijkheid, tezamen met het zich wel bemoeien met allerlei zaken van strikt persoonlijke moraal, banaliseert de religie in feite zichzelf .

Waarom is er dan nog steeds godsdienst? De reden is dat godsdienst zijn goede functie vervult binnen de eigen gemeenschap of cultuur , en haar negatieve aspecten buiten de gemeenschap, tussen religies. Binnen de gemeenschap heeft de godsdienst nog een ander nut, en wel dat van de sociale binding. Een groot deel van die godsdienst bestaat uit tradities, traditioneel gedrag, of rituelen. Die rituelen zorgen niet alleen voor binding tussen de levende leden, maar ook met de dode, en voor continuïteit van de cultuur in de tijd. Soms wordt ook wel de factor levensvreugde genoemd, maar dat is slechts schijn .

Maar waar dit zorgt voor een sterke binding binnen de cultuur, onderscheidt het dus des te sterker de ene religieuze cultuur van de andere . Dit is de belangrijkste redenen voor de grote hoeveelheden strijd tussen culturen .

Dan zitten we dus met een controversiële maar duidelijke conclusie: vraag één wil je niet beantwoorden, vraag twee kan op betere manieren worden beantwoord. Wat overblijft van de pogingen tot beantwoorden van die vragen zijn de riten die voor intraculturele bindingen zorgen. Daar tegenover staan de willekeur horende bij die riten, en de vijandigheid tussen culturen die die verschillende rituelen oproepen. De geschiedenis van de mensheid laat zien dat tegenover de troost die godsdienst aan individuen biedt, grote kosten in intermenselijk strijd staan. Of afgekort: de huidige godsdienst is een onbeholpen zaak , die alleen de lichtgelovige troost biedt , op grotere menselijke schaal tot ellende leidt , en waarschijnlijk schadelijk is voor de geest vervolg .

Voor de wat verder zoekende mens die toch behoefte heeft aan een vorm van maatschappelijke binding, is het dus zoeken naar andere of nieuwere vormen van religie, of alternatieven vervolg . De hoofdredacteur van het IRP neigt meer naar hetgeen leuk is uitgebeeld
hier . Tot slot nog een bron die op een amusante wijze nog eens een heel duidelijk antwoord geeft op de vraag naar waar je de gevoel voor moraal vandaan moet halen, bij gebrek aan een god .


Naar In het kort , Religie en ratio , Psychologie lijst , Psychologie
overzicht
, of site home .
 

[an error occurred while processing this directive]