Compartimentalisatie en integratie in de geest

Eén van de belangrijkste hulpmiddelen bij de analyse van en het begrip voor het vreemdsoortige handelen van mensen, is het verschijnsel van compartimentalisatie. Compartimentalisatie is het gebeuren dat zaken die bekend zijn in één deel van de geest, of de hersenen, afgeschermd worden van andere delen van de geest. Dit is een gevolg van de organisatie van de hersenen in min of meer zelfstandig functionerende eenheden, die met speciale communicatielijnen met elkaar verbonden zijn - voor details, zie hier .

Het bewijs van het bestaan van het verschijnsel is simpel: er zijn genoeg ervaringen van mensen die verwondingen hebben ondervonden die tot extreme pijn leiden in alle normale omstandigheden, terwijl die mensen niets voelden. Een van de redacteuren van deze site is ernstig verwond geraakt bij een explosie, verwondingen die vier weken verpleging in een ziekenhuis noodzakelijk maakten, zonder een enkele sensatie van pijn gedurende circa een half uur, de tijd tussen het ongeval, de melding, het transport naar het ziekenhuis, en de voorbereidingen voor de operatie. De pijnervaring begon pas vagelijk door te dringen vlak voor het moment van de start van de operatie.

Waar het hier om gaat is dat het zenuwstelsel kennelijk uitstekend in staat is een fenomeen als pijn weg te houden uit het bewuste deel van de hersenen, dat wil zeggen een scheiding aan te brengen tussen twee delen van de hersenen. Voor een zeer basale zintuiglijke ervaring als pijn geldt dat voor deze scheiding meestal redelijk extreme omstandigheden noodzakelijk zijn: het lukt niet bij iets simpels als een injectie. Maar men mag veilig aannemen dat naarmate de zintuiglijke ervaring minder basaal is, de omstandigheden noodzakelijk voor compartimentalisatie minder extreem zijn, en het verschijnsel eerder zal optreden.

Het verschijnsel van compartimentalisatie is consistent met een andere vermoedelijke eigenschap van de hersenwerking, namelijk dat deze modulair is opgebouwd: verschillende fysieke delen hebben verschillende functies . Zo zitten emoties en ratio in respectievelijk kleine en grote hersenen. Ook het bewustzijn heeft waarschijnlijk zijn eigen modules. De scheiding tussen emotie en bewustzijn is middels een bekende vorm van compartimentalisatie, die rol lijkt te spelen bij zaken als autisme en emotieblindheid . Die laatste zijn gevallen van min of meer permanente scheidingen, maar compartimentalisatie kan ook op tijdelijke basis optreden, en ook weer in diverse mate .

Het tegendeel van compartimentalisatie is integratie. Integratie is dat proces in de hersenen dat de verschillende deelprocessen met elkaar verbindt. Waarschijnlijk is integratie een proces dat achter zaken als creativiteit, inventiviteit, en dergelijke een belangrijke rol speelt . Integratie leidt er ook toe dat losse zaken tot één ding samengevat kunnen worden, waardoor er minder te onthouden en te bedenken valt. Integratie is dus een uiterst belangrijk proces in de ontwikkeling van de geest, en de ontwikkeling van de mensheid. Vermoedelijk is dat het proces dat de menselijke grote hersenen of cortex onderscheidt van dierlijke voorlopers.

De voorbeelden uit de bronnen laten zien dat het proces van integratie tot bijzondere resultaten leidt. Hieruit valt meteen af te leiden dat integratie geen veelvoorkomend gebeuren is, althans niet in zijn duidelijkere verschijningsvormen. Compartimentalisatie is veel gewoner, zoals dagelijkse ervaringen uitwijzen. Mensen doen gemakkelijk uitspraken die overduidelijk onjuist zijn, ook als ze zelf weten, of horen te weten, dat ze niet waar zijn hier aangeduid als "cognitieve dementie" . Opscheppen is een van de meest voorkomende vormen: iedereen die opschept weet dat datgene dat hij als zijn prestatie claimt, niet zijn prestatie was. En opscheppen is dus maar een van de onschuldigere vormen van compartimentalisatie zoals de gevallen van cognitieve dementie laten zien.

Dat compartimentalisatie zo veel voorkomt is niet verwonderlijk. Als het al mogelijk is voor zoiets fundamenteels als pijn en soortgelijke hersenprocessen waarbij geen wil betrokken is, is het natuurlijk nog veel makkelijker voor processen waarbij onze bewuste hersenprocessen wel betrokken zijn, dat wil zeggen: onze wil. Als mensen iets willen geloven, of juist niet, is er niet alleen de fysieke mogelijkheid tot compartimentalisatie, maar is er ook een wens toe. Het is duidelijk dat in die omstandigheden het proces zeer veel vaker zal optreden.

Het is ook duidelijk dat compartimentalisatie makkelijker is naarmate de betrokken delen van de hersenen verder van elkaar staan. Naarmate het over abstractere vormen van denken gaat, is het dus makkelijker om de ideeën daarin los te denken van de werkelijkheid. Op het gebied van de wetenschappen wordt dit geïllustreerd door het feit dat de meeste abstracte onder hen, de filosofie, ook de meeste onpraktische onzin produceert, zaken als bewijzen dat er niet meer dan zeven planeten bestaan, en dat voorwerpen zwaarder dan lucht niet kunnen vliegen.

Op het meer praktische terrein van de politiek ziet men het verband tussen compartimentalisatie en abstractie in de uitspraken en maatregelen op de verschillende terreinen van wijkgerichte, gemeentelijke, regionale en landelijke politiek. Naarmate het niveau hoger is en de schaal groter, wordt het verband tussen ideeën en/of maatregelen en de werkelijkheid zwakker.

Voor een beoordeling van het gedrag van mensen in het algemeen valt als eerste te constateren dat onze gewone dagelijkse gedachten in het algemeen al vrij losjes met onze dagelijkse ervaringen verbonden zijn: het is een heel normale situatie dat je tijdens je dagelijkse bezigheden aan heel andere dingen zit te denken. Het is dus zeer aannemelijk dat er weinig moeite voor nodig is om die dagelijkse en andere gedachten weg te houden uit delen van de hersenen waar ze niet zijn ontstaan. Dit algemene voorkomen van het verschijnsel van compartimentalisatie biedt een uitstekende verklaring voor zeer veel merkwaardig gedrag dat mensen ten toon spreiden, in het klein en in het groot, met als meest opvallende aspect de grote tegenspraak die er is tussen wat mensen zeggen en wat ze doen, op alle mogelijke terreinen van het leven. Meer hierover in Niet willen weten .


Naar Neurologie, organisatie , of site home .

3 dec.2003