Het ik en de anderHet ik en de ander zijn begrippen die ontstaan zodra het ik en het ander in contact komen. Als eerste moet men dan geloven dat er een objectieve ander bestaat. Er zijn er die beweren dat dat niet zo is, of daar naar handelen. Het geloof dat dat niet zo is dat de hele wereld het product is van je eigen verbeelding, heet solipsisme; dit wordt elders
afgehandeld. Mensen die praktische handelen naar het geloof dat er geen
objectieve ander bestaat, noemt men psychopaten.Mensen komen in contact met het begrip van het bestaan van een ander bij hun geboorte. Men mag trouwens aannemen dat hetzelfde geldt voor alle zoogdieren. Het laatste voorbeeld maakt ook meteen duidelijk dat het besef van het bestaan van een ander eigenlijk al eerder ingebouwd moet zijn, want zoogdieren, en trouwens vele andere soorten ook, hebben op anderen gerichte reflexen als zooggedrag. Het besef van de ander dat bij de nieuwgeborene ingebouwd is, is een zelfgerichte vorm – het is er om het eigen voortbestaan te verzekeren, zonder dat aan het belang van de ander wordt gedacht. En het is duidelijk genoeg dat baren en zogen voor het betrokken individu kostbare activiteiten zijn. En ook de jaren direct na het zogen zijn bij de mensensoort jaren waarin de meeste activiteiten en houdingen ten opzichte van anderen voornamelijk op het eigen ik gericht zijn. Het is een veelgebruikte visie dat de lange kindertijd bij mensen een gevolg is van de ingewikkelde sociale structuur van het menselijke gedrag, en dat de hoofdfunctie van de kindertijd is om dit ingewikkelde sociale gedrag aan te leren. Dat wordt bevestigd door de constatering dat de meeste mensen met misdadige vormen van psychopathisch gedrag, een kindertijd met grote opvoedkundige tekortkomingen hebben meegemaakt. De in de loop van zijn ontwikkeling krijgt het menselijke individu een
relatie met zeer veel aspecten van zijn maatschappelijke omgeving. Dit wordt
hier opgesplitst in twee hoofdaspecten: hoe hij omgaat met zijn beeld van de
gehele maatschappelijke omgeving
|
, en
hij omgaat met specifieke individuen; dat laatste is hier vertaald in de aloude
terminologie van goed en kwaad 
