Bronnen bij Neurologie begrippen: therapie

Het geven van voorbeelden van het direct gebruik van neurologische kennis als vorm van therapie is niet mogelijk, maar er zijn wel wat zaken die er op lijken. Hier is degene die aanleiding was voor het invoeren van het item (de Volkskrant, 14-08-2015, ingezonden brief van Marcel van den Bos, Amsterdam):
  Stotteren

'Stottertherapie werkt goed, direct of via een omweg' is de kop boven een artikel in de Volkskrant van 10 augustus.
    Ik heb 28 jaar gestotterd. In juni 1991, 33 jaar oud, was ik het zat. Ik keek naar de strakblauwe hemel op het oude Museumplein in Amsterdam. Ik weet nog dat het een woensdagmiddag was, precies 17.15 uur. Op dat moment zei ik: Marcel, over twee dagen ben jij van het stotteren af. Ik draaide de knop om. Twee dagen later was ik er inderdaad vanaf. Ik heb nooit stottertherapie gehad.

Zeer verbazingwekkend. Een eerste stap naar verklaring voor dit geval is de mogelijkheid dat hier sprake is van het proces beschreven door Phillip McGraw, Dr. Phil: "Je gaat door met iets vaak om een heel andere reden dat je ermee begonnen bent". Zoals het effect dat iets dat je een tijdje doet, tot je personae gaat behoren. Mogelijkerwijs was deze persoon ooit begonnen met stotteren om een fysieke reden, en daar door een vorm van gewenning niet mee gestopt. Het was een ingesleten gedragspatroon geworden.
    Het inzetten van de wilskracht maakte de neurotransmitters vrij om dat deel van het grond waar het patroon huisde, te wissen (dat een dergelijk wisproces bestaat weet deze redactie van de ervaring van een iemand die het heeft ervaren bij een trauma).

Het tweede voorbeeld beschrijft twee gevallen van invloed van de cortex op hersenstam of emotie-organen (de Volkskrant, 01-08-2015, door Margreet Vermeulen):
  Kruistocht tegen gluten

We voelen ons beter door glutenvrij brood en andere 'vrij van'-producten. Echt. Terwijl slechts weinigen een voedselallergie hebben. Over placebo- en nocebo-effecten.

De eerste hap van de huisgemaakte, glutenvrije paleo-cracker in de Amsterdamse lunchroom Sugarless smaakt bitter, de tweede neutraal en daarna wordt hij best lekker. 'Je vóélt gewoon dat je gezond eet', zegt de serveerster met een blik op de wit bespikkelde zwarte cracker.
    Arme gluten. Een paar jaar geleden hadden we nog nooit van hem gehoord en nu geldt het als de sluipmoordenaar van buik en brein. ...
    'Er is een ernstig nocebo-effect gaande', twitterde de Maastrichtse voedingsprofessor Fred Brouns oktober vorig jaar. Nocebo is het stiefzusje van het welbekende placebo-effect. Placebo is een Latijnse term en betekent letterlijk: ik zal behagen. Al in de 16de eeuw ontdekten medici dat mensen beter kunnen worden van een neppil of schijnbehandeling. Louter door de positieve verwachtingen die een pil of een injectie oproepen, is genezing mogelijk. Niet van een gebroken been of kanker, maar wel van de vervelende symptomen die met ziektes gepaard gaan zoals pijn, infecties, zwellingen en verstoorde motoriek. Medisch-technisch is het lastig te verklaren, maar duidelijk is al wel dat het placebo-effect tot de aanmaak van stofjes leidt die het imuumsysteem beïnvloeden. Placebo's zijn ook gelinkt aan de productie van endorfines in de hersenen. Die endorfines kunnen vervolgens als een medicijn werken.    ...

Dit is allemaal direct verklaarbaar met de beschrijving gegeven bij het therapie-item. "Endorfines" is de term voor stoffen in het zenuwstelsel met een pijn-remmend effect, oftewel het eindpunt van de overige processen in de keten. De afgifte kan gestimuleerd worden door de inname van chemische stoffen in het lichaam, "medicijnen", en dus kennelijk ook door processen die elders starten, wat vermoedelijk verloopt via het bewustzijn dus de cortex. Op zich niets vreemds, want het zien van eten roept ook de aanmaak van bepaalde stoffen in het zenuwstelsel op, bijvoorbeeld degene die de emotie van "lust" opwekt: dopamine.
    Nog wat voorbeelden:
  Positieve verwachtingen kunnen dus helend werken. Omgekeerd kunnen negatieve verwachtingen schaden. Geef tien proefpersonen een suikerpilletje met de mededeling dat het een braakmiddel is, en acht gaan daadwerkelijk spugen. Nog een voorbeeld uit de medicijnbranche. Proefpersonen die meedoen aan klinische tests worden altijd gewaarschuwd voor de mogelijke bijwerkingen van de medicijnen die worden getoetst. Met als gevolg dat 11 procent van de placebogroep die meedoet aan het testen van medicijnen tegen fibromyalgie (een soort spierreuma) voortijdig uitvalt. Ze worden misselijk en duizelig van het medicijn - terwijl ze dus een neppilletje kregen.

Allemaal placebo of nocebo.

En hier nog een hele klasse van verschijnselen (de Volkskrant, 15-08-2015, door Margreet Vermeulen):
  (On)begrepen klachten

Neuroloog Marten Klaver nam het op voor patiënten die met moeilijk thuis te brengen lichamelijke klachten naar de psycholoog werden doorverwezen. Hij lacht vage kwalen niet weg en legt uit hoe hij zijn patiënten weer zelfvertrouwen geeft.

Tussentitel: 'Ik schat dat tweederde van de patiënten sterk verbetert of geneest, mits ze openstaan voor de behandeling'

Voor het interview begint, gooit Marten Klaver een tijdschrift op tafel. Hij priemt zijn wijsvinger in de covertekst: 'Fibromyalgie zit NIET tussen de oren'. 'Voel je de weerstand? Met zo'n enorme drempel is een elegante behandeling van de patiënten vrijwel onmogelijk.' Volgens de oud-neuroloog zit fibromyalgie, net als bekkeninstabiliteit, whiplash en chronische vermoeidheid wel degelijk tussen de oren. 'Maar niet in die zin dat het inbeelding is of aanstellerij. Dat is het beslist niet.'
    De helft van de patiënten op de poliklinieken kampt met klachten die de dokter niet thuis kan brengen. Ze hebben terugkerende lage rugpijn, hyperventilatie, blijvende nekpijn na een ongeval of ze hebben andere klachten die niet vanzelf overgaan. In de jaren tachtig van de vorige eeuw heette het: vage klachten. Halverwege de jaren negentig kwamen er welluidende termen voor als whiplash, het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) en het prikkelbare-darmsyndroom. Het waren 'verlegenheidsdiagnoses', want ze boden verklaring noch behandeling. Inmiddels vallen ze onder het bulkbegrip: somatisch onverklaarbare lichamelijk klachten, kortweg SOLK.
    Klaver (70), opgeleid als zenuwarts, had van meet af aan grote affiniteit met deze groep patiënten. 'Ik was nieuwsgierig, wilde begrijpen hoe het in elkaar zat en de patiënten beter maken. Maar onderling hadden neurologen afgesproken zich op neurologische aandoeningen te concentreren. Ze trokken de handen af van onbegrepen klachten als whiplash en chronische vermoeidheid. Dat vond ik niet goed. Ik wilde iets aan het leed van die patiënten doen.'    ...

Wat is de stand van zaken als het gaat om onbegrepen lichamelijke klachten?
'Er is wel degelijk verbetering. Ik schat dat in deze centra tweederde van de patiënten sterk verbetert of geneest, mits ze openstaan voor de behandeling. De allergrootste winst is volgens mij dat er elementen uit de cognitieve gedragstherapie in de behandeling worden gebruikt. ...

Cognitieve therapie bestaat uit de behandeling van psychologische kwalen door de betrokkenen verbale input te geven - "verstandige" argumenten of waarnemingen ("cognities") die wijzen op oorzaken of tussenstappen leidende tot storende gedachten of ideeën - en gedrag. Het idee van neurologische therapie trekt deze aanpak een stap verder, richting onderliggende neurologische processen:
  Leidt uw theorie dan wel tot een behandeling?
'Omgekeerd. Mijn theorie is een neurobiologische verklaring voor het feit dat patiënten baat hebben bij cognitieve gedragstherapie. Wat mij betreft is SOLK te verklaren door verdrongen, onbewuste emoties. Als je boosheid of verdriet onderkent en lichamelijk kunt uiten is er geen probleem. Maar als dat niet gebeurt, kunnen ze lichamelijke programma's in het limbische systeem in de hersenen verstoren. Dat is het gebied waar geest en lichaam samenkomen. Het limbisch systeem regelt onder meer pijn, emotie, stemming en aandrift. Als die functies verstoord raken leidt dat tot chronische pijn, prikkelbaarheid of angst en vermoeidheid.'

Het "limbische systeem" is de gebruikelijke naam voor de emotie-organen . Het 'gebied waar geest en lichaam samenkomen' slaat vermoedelijk concreet op de cingulate cortex , die normaliter ingedeeld wordt bij het limbische systeem. De cingulate cortex, met name het voorste deel of ACC uitleg of detail , wordt geassocieerd met de balans tussen redelijke denken, de cortex, en emoties.
    Maar dit moet dus nog verder gaan, want de stoffen die de werking van het zenuwstelel bepalen  de neurotransmitters , worden grotendeels opgewekt in de hersenstam .

Hier eindelijk een voorbeeld uit het vakgebied van een effect waarvan deze redactie het bestaan vermoedde: de uitleg van hoe het werkt en en dat er "gewone" neurologische processen aan het werk zijn, werkt op zich ook al therapeutisch (de Volkskrant, 03-03-2018, door Ellen de Visser):
  Een tekening die houvast gaf

Medische experts over de patiënt die hun kijk op het vak veranderde. Deze week: psycholoog Huub Buijssen (64).

'Hij had dingen gezien die hij niet meer van zijn netvlies kreeg. Mensen die vast zaten in brandende auto's, de paniek en het geschreeuw van tientallen zwaargewonden. Met zijn collega-motoragent was hij naar een ongeluk gestuurd op de A16, vlakbij Breda. In de dichte mist waren daar tientallen auto's op elkaar ingereden.
    'Twee dagen later kreeg ik een telefoontje. Het ging niet goed met de motoragent, zou ik als korpspsycholoog misschien hulp kunnen bieden? Toen ik hem sprak, was hij nog steeds overstuur. Hij was altijd stabiel geweest, maar nu was hij bang dat hij nooit meer zijn uniform zou dragen. Waarom hadden alleen hij en zijn collega het zo moeilijk terwijl praktisch het hele korps bij het verkeersdrama aanwezig was geweest? Ze hadden toch alle zestig dezelfde beelden gezien?
    'Ik liet hem zijn verhaal doen. Het was mijn eerste opvanggesprek, onderweg had ik bedacht hoe ik hem de verwerking van een psychotrauma kon uitleggen. Ik kwam uit op een schets van vijf parallelle horizontale lijnen. De bovenste lijn, vertelde ik, verbeeldt het opperste geluk, de onderste de hevigste psychische pijn, en de middellijn de normale gemoedstoestand. Ik begon te tekenen, een tijdlijn in de vorm van een harmonica. Na een traumatische ervaring schiet je opeens naar de onderste lijn, legde ik uit. Je twijfelt aan alles, de toekomst is zwart. Al snel volgen korte momenten van afleiding waardoor je even naar boven klautert. Totdat je terugdenkt aan wat je hebt meegemaakt en weer afdaalt. Maar wel iets minder diep dan daarvoor. Daarna klim je weer naar boven, iets hoger dan voordien. Verwerking heeft een golfpatroon, dat langzaam naar de normale gemoedslijn beweegt.
    'Een maand later vroeg ik hem hoe het ging. Hij zei dat hij zich weer goed voelde en alweer drie weken aan het werk was. Ik was benieuwd wat hem het meeste steun had gegeven. Ik dacht altijd dat het delen van het verhaal het meest effectieve onderdeel was van een opvanggesprek. Maar nee, tot mijn verbazing was het mijn tekening geweest die hem er bovenop had geholpen. Daardoor had hij begrepen wat er met hem gebeurde, en dat had rust en perspectief gebracht.
    'Dat verkeersdrama is nu ruim 27 jaar geleden, maar de agent van toen heeft me een belangrijke les geleerd: na een trauma is het essentieel om aanschouwelijk te maken hoe de verwerking verloopt. Toen ik later artsen en verpleegkundigen ging opleiden om collega's op te vangen, kreeg ik steeds te horen hoeveel houvast zo'n duidelijke uitleg biedt.
    'De agent was ook gerustgesteld, vertelde hij me, toen hij besefte dat zijn reactie niet extreem was. Hij was met zijn collega naar het ongeval gestuurd in de veronderstelling dat het een kleine aanrijding betrof en was totaal onvoorbereid op wat hij daar aantrof. Ik benadrukte dat hij zijn collega's had weten te behoeden voor een emotionele schok: dankzij de nauwkeurige informatie die hij via de portofoon aan de meldkamer had doorgegeven, hadden alle andere agenten zich op weg naar de ramp geestelijk kunnen voorbereiden. Die boodschap gaf hem moed: zijn pijn was toch ergens goed voor geweest. Daarna heb ik bij opvanggesprekken altijd geprobeerd om het gedrag van getroffenen tijdens de traumatische gebeurtenis positief te benoemen. Deze agent heeft me laten zien hoe belangrijk dat kan zijn. Dat daardoor het zinloze opeens weer zin kan krijgen.'

Die reacties die de agent kreeg waren dus in het geheel niet zinloos. Die reacties zijn de noodreacties van het systeem op een extreme noodsituatie. Er kwam een overdaad van diverse neurotransmitters vrij, en op diverse plaatsen raakten de normale processen ontregeld. Enzovoort.
    En om dat allemaal, die verklaringen, in de geest te krijgen, helpt een plaatje beter. Is allang bekend. Daarom veel plaatjes bij de neurologische beschrijvingen, op deze website. Het door de behandelaar gebruikte plaatje lijkt vermoedelijk op datgene staande hier .


Naar Neurologisch, begrippen , of site home ·. 

17 aug.2015