Bronnen bij Psychologische krachten: liegen, zelfversterking

Dat liegen leidt tot meer liegen is ook bekend uit meerdere onderzoeken (Nu.nl, 31-10-2006):
  Liegen schadelijk voor het geheugen

Mensen die bewust doen alsof ze zich niets kunnen herinneren van iets, dus liegen, verstoren daarmee hun werkelijke herinneringen. Daardoor kunnen ze zich uiteindelijk weinig herinneren van wat werkelijk is gebeurd. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Maastricht.
    Vooral de politie heeft nogal eens te maken met verdachten die zeggen zich niets te kunnen herinneren van een misdaad. Dat kan gaan om zware criminaliteit, maar ook om automobilisten die een verkeersongeval veroorzaken en een black-out, een gat in het geheugen als excuus gebruiken.
    Volgens onderzoekster Kim van Oorsouw, die 30 november promoveert op een onderzoek naar geheugenverlies en crimineel gedrag, moeten verdachten die zeggen een black-out te hebben gehad daarom direct worden onderworpen aan een geheugenverliestest.
    Uit een aantal simulatiestudies blijkt dat proefpersonen die als 'dader' geheugenverlies veinsden, uiteindelijk een slechter geheugen voor 'de misdaad' hadden dan proefpersonen die meteen de waarheid vertelden.    ...

Helaas staat er niet bij welke methodiek gebruikt is.

Het tweede onderzoek begint met het onschuldig lijkende verschijnsel van namaak - wat in feite toch ook een (milde) vorm van liegen is. maar dararblijft het dus niet bij: (Psyche en Brein, nr. 5-2011, door Wray Herbert):
  Hoed u voor namaak

Het dragen van vervalste merkkleding en nepsieraden zet aan tot liegen en bedriegen. Voorts leidt het tot een cynische kijk op de mensheid.

Tussentitel: Vrouwen die veronderstelden dat de design-zonnebril op hun neus namaak was, fraudeerden meer dan de andere deelneemsters

Een publicitair medium werkt omgekeerd ten opzichte van de wetenschap: eerst komen de conclusies, dan het bewijs. U kunt de bewijzen overslaan, maar de meeste mensen zullen bij conclusies van dit soort toch al snel de gedachte hebben: "Dat kan je toch niet bewijzen ..." Nou, lees dan de details, want het bewijs is waterdicht.
  Gaan we ons werkelijk als een celebrity voelen door ons op te tuigen met goedkope surrogaatartikelen? Recent onderzoek doet vermoeden dat namaakartikelen niet zo'n magisch effect hebben als we zouden wensen.
    Sterker nog: ze zouden wel eens averechts kunnen werken.
Francesca Gino van de Universiteit van North Carolina, Michael Norton van Harvard Business School en Dan Ariely van Duke University - hebben experimenten uitgevoerd om uit te vinden wat de kracht is van namaaksieraden, en welke addertjes er onder het gras schuilen. Ze proberen erachter te komen of we voor goedkope nep-merkartikelen misschien ongemerkt een psychologische prijs moeten betalen, in de zin dat ons gedrag en mentale instelling er ongunstig door worden beïnvloed.
    Voor een van hun onderzoeken vroegen ze een grote steekproef van jonge vrouwen een dure zonnebril van het merk Chloe te dragen. Het waren authentieke merkbrillen, maar de helft van de proefpersonen werd wijsgemaakt dat ze met een namaakbril op hun neus liepen. De onderzoekers wilden kijken of het dragen van een nepbril - een vorm van bedrog - ertoe zou leiden dat de vrouwen zich ook in andere opzichten oneerlijk zouden gaan gedragen.
    De proefpersonen moesten een aantal taken uitvoeren die de gelegenheid boden om te liegen en vals te spelen. Voor een van de opdrachten moesten ze binnen een bepaalde tijd een reeks ingewikkelde wiskundige puzzels oplossen. De toegemeten tijd was zo kort dat ze onmogelijk alle puzzels tot een goed einde konden brengen. Toen de tijd om was, kregen de vrouwen te horen dat ze zelf moesten aankruisen welke opgaven ze correct hadden opgelost - en dat ze voor elk goed antwoord geld zouden krijgen. Zonder dat de proefpersonen het wisten, konden de onderzoekers zien hoeveel puzzels de vrouwen had den opgelost en hoe ze hun prestaties beoordeelden.
    En wat bleek? De vrouwen die in de veronderstelling verkeerden dat ze een nepzonnebril droegen, fraudeerden meer - aanzienlijk meer zelfs. Niet minder dan zeventig procent van hen kende zichzelf een te hoge score toe wanneer ze dachten dat niemand dat controleerde, en daarmee eigenden ze zich dus geld toe dat hen niet toekwam. Van de groep die wist dat ze authentieke Chloe-brillen droegen, fraudeerde 'slechts' dertig procent.

En let op:
  Het is van belang erop te wijzen dat de vermeende nepbrillen willekeurig waren uitgedeeld. Dus is het niet waarschijnlijk dat het feit dat de vrouwen die dachten een nepbril te dragen vaker fraudeerden iets te maken had met hun zelfbeeld. Integendeel, louter het dragen van een vermeend surrogaat was de factor die hen aanzette tot bedrog.

Dat wil zeggen: alle eigenschappen die specifiek zouden kunnen zijn aan de vrouwen waren uitgefilterd, want door de willekeurige uitdeling komen die in beide groepen, "schijn-nep" of "echt", (gemiddeld) evenveel voor.
    Waarna de onderzoekers voor de zekerheid nog zo'n zelfde soort onderzoek hebben gedaan met een andere experimentele opzet, wat precies dezelfde uitkomsten gaf.
    Om vervolgens nog een tweede aspect te bekijken: hoe verandert dit de mening over anderen. De uitkomst is te voorspellen, als de vorige conclusie juist is: die mening zou slechter moeten worden.
  De psychologen vroegen zich af of, wanneer mensen zich mooier of rijker voordoen dan ze zijn, dat niet alleen hun eigen moraal ondermijnt, maar of ze misschien ook een meer cynische kijk op hun medemensen ontwikkelen. Anders gezegd: als het dragen van nagemaakte merkkleding en nepsieraden ertoe leidt dat mensen zichzelf 'nep' voelen en zich onethisch gaan gedragen, gaan ze dan anderen ook beschouwen als wezens die zich beter voordoen dan ze zijn, en die het niet zo nauw nemen met de moraal?
    Om die hypothese te toetsen, deelden de onderzoekers nogmaals echte en zogenaamd valse Chloe-zonnebrillen uit, maar deze keer moesten de proefpersonen vragen beantwoorden over 'mensen die ze kenden'. Zouden die kennissen volgens hen in de supermarkt door de snelkassa gaan met een mandje dat te veel artikelen bevatte? Of een te hoge declaratie indienen? Of op hun werk pennen en paperclips en dergelijke ontvreemden? Er waren ook uitvoeriger scenario's, die bijvoorbeeld betrekking hadden op meer of minder ethisch handelen in het zakendoen, en een reeks uitspraken ('Ik had op mijn cijferlijst van de middelbare school gemiddeld een 9'). Van de uitspraken moesten de proefpersonen aangeven of die vermoedelijk klopten of waarschijnlijk wel een leugen zouden zijn. De bedoeling van de onderzoekers was om op grond van al die antwoorden te bepalen of zij over het algemeen een positief beeld van haar medemensen had of een cynische kijk op de mensheid.

En inderdaad:
  De uitkomst liet geen ruimte voor twijfel: de vrouwen die in de veronderstelling verkeerden dat ze een nepbril droegen, waren duidelijk cynischer dan degenen die wisten dat ze een echte Chloe-bril droegen. Eerstgenoemden beoordeelden anderen als oneerlijker, minder betrouwbaar en eerder geneigd om in het zakenleven onethisch te handelen.

De onderzoekers vertalen deze uitkomsten in de zin die hierboven ook al is gebruikt als introductie: die van "ziel" of "geest" of "psyche":
  Dus wat is hier aan de hand? Het paradoxale is, zo schreven de onderzoekers verleden jaar in het meinummer van Psychological Science, dat het dragen van een namaakbril - in tegenstelling tot wat we hopen - ons ego en ons zelfbeeld helemaal niet opkrikt. Het ondermijnt daarentegen ons innerlijk gevoel van authenticiteit. Als we ons beter en rijker voordoen dan we zijn, gaan we ons diep van binnen poseurs en bedriegers voelen. We raken vervreemd van ons echte 'ik', en dat leidt ertoe dat we oneerlijk gedrag gaan vertonen en een cynische levenshouding ontwikkelen.

Het kan echter ook mechanischer, door "ziel" of "geest" of "psyche" te zien als een combinatie van hersenprocessen - van neurologie. Wat het liegen gedaan heeft, is de achtergrond veranderen waartegen waarnemingen van buitenwereld worden afgemeten, gewaardeerd - het proces dat beschreven staat in Beslissingen, bias . Het is geen kwestie van "willen" maar van "automatisme", net zoals het water in de mond komt bij het zien van een lekker hapje. Waar het morele oordeel schuilt, is daar waar iemand voor keuze staat tussen nep en echt - en de nep kiest.
    Na het voorgaande hoeft het hopelijk maar weinig betoog dat wat hierboven geformuleerd is voor het dragen van nep, voltrekt hetzelfde hetzelfde is al voor het proces van liegen. Liegen is jezelf hullen in woorden die nep zijn. Liegen heeft neurologische, psychologische en morele gevolgen, en die gevolgen zijn negatief. En voor ietwat erger dan de meeste zwakke leugentjes vermoedelijk al redelijk ernstig, tot zeer ernstig negatief.


Naar Psychologische krachten , of site home .

30 jun.2012