Bronnen bij Psychologische krachten: persoonlijkheid


Een standaardverhaal (de Volkskrant, 08-09-2007, door Ad Bergsma en Mirjam Schöttelndreier):
  De grote acht

Het karakter van mensen laat zich beschrijven aan de hand van acht persoonlijkheidstrekken, die vanaf vandaag gemeten kunnen worden op de website hartenziel.nl. De gebruikte test is ontwikkeld aan de universiteit in Groningen en is wetenschappelijk verantwoord. De ‘Big 8’ is gebaseerd op de manier waarop mensen over elkaar praten. Het eerste wat we van een ander willen weten is of hij te vertrouwen is en daarom is deugdzaamheid de eerste factor. Schrijfster Marjan Berk en cabaretier Dolf Jansen ondergingen de test als eerste en reageren op hun uitslag.

Tussentitel: ‘Wie zich ten onrechte geweldig vindt, krijgt vaker psychische problemen’

‘Ken uzelf’, gaf het orakel van Delphi als opdracht, en psychologen hebben dat veranderd in ‘hou van uzelf’. De ‘Big 8’ persoonlijkheidstest die vanaf vandaag op de website van Hart en Ziel te vinden is, is duidelijk op de hand van het orakel. Het is een hulpmiddel om in kaart te brengen wie je bent.
    Hoe nuttig dat kan zijn blijkt bijvoorbeeld uit het onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Janet Kistner. Zij keek bij kinderen van 10 jaar hoe geliefd ze waren bij hun klasgenoten en hoe geliefd zij dachten te zijn. Het blijkt dat kinderen die een goed beeld hebben van hun plek in de groep minder vaak last krijgen van depressies, ook als ze van zichzelf weten dat ze niet goed bij hun klasgenoten liggen. Kinderen die zichzelf ten onrechte geweldig vinden, blijken juist meer kans hebben op psychische problemen. Een accuraat zelfbeeld geeft bescherming en leeg zelfvertrouwen werkt averechts.
    ... Maar wat is die ‘Big 8’ nu precies. Het is een test die gemaakt is door de Groningse hoogleraar persoonlijkheidspsychologie Boele de Raad en zijn collega Dick Barelds. Zij zijn daarbij uitgegaan van de taal die mensen gebruiken om elkaar te beschrijven. Want in het café of in de krant praten en schrijven mensen vooral over elkaar en proberen ze elkaars karakter te duiden. De politicus is bevlogen, de verdachte labiel en die roddelaar is een onbetrouwbare nietsnut.
    De zogenaamde lexicale hypothese veronderstelt dan ook dat karaktereigenschappen die helpen mensen van elkaar te onderscheiden, hun weerslag hebben gevonden in het spraakgebruik. Als dit klopt kan men door het spraakgebruik te bestuderen in kaart te brengen uitmaken welke dimensies ten grondslag liggen aan dat taalgebruik.
    Een aanwijzing dat deze methode betrouwbare resultaten oplevert, komt bijvoorbeeld van het feit dat zeer uiteenlopende talen, een vergelijkbare onderliggende persoonlijkheidsstructuur oplevert. Het Nederlands beschrijft mensen op een vergelijkbare manier als het Italiaans en het Hongaars, maar ook de overeenkomst van het Filipijnse Tagalog en het Koreaans is groot. Het enthousiasme over de overeenkomsten tussen de talen was zo groot, dat het idee ontstond dat er een definitieve beschrijving van de belangrijkste persoonlijkheidstrekken was geboren. De term die gebruikt wordt om deze triomf aan te duiden was de Big 5, die verwijst naar vijf persoonlijkheidstrekken, namelijk: extraversie, vriendelijkheid, zorgvuldigheid, emotionele stabiliteit, en intellect of ideeënrijkdom.
    Later zou echter blijken dat de wens de vader was van de gedachte, want de persoonlijkheidspsychologen zijn nog niet klaar met de Big 5. Er zijn namelijk maar drie factoren echt universeel: extraversie, mildheid en zorgvuldigheid. De factor intellect en emotionele stabiliteit krijgen in verschillende talen een net verschillende lading. Boele de Raad: ‘Voor het Amerikaans-Engels zijn daarbij bijvoorbeeld de eigenschappen creatief, artistiek en intelligent kenmerkend, voor het Duits de eigenschappen ingenieus, getalenteerd en intelligent, voor het Tsjechisch de eigenschappen intelligent, beschaafd en efficiënt, voor het Italiaans de eigenschappen non-conformistisch, progressief en origineel, terwijl het Nederlands verwijst naar onafhankelijk kritisch, progressief en veelzijdig.’ Het heeft allemaal wel raakvlakken, maar alles bij elkaar blijft het toch een redelijk onscherpe foto.
    De Raad en Barelds hebben daarom een nieuwe poging ondernomen om de structuur achter de Nederlandse persoonbeschrijvingen te achterhalen. ...
    Uit de analyse is een nieuw model van de persoonlijkheid naar voren gekomen dat bestaat uit acht factoren. Vier hiervan zijn bekend uit de Big 5, namelijk extraversie, mildheid, zorgvuldigheid en emotionele stabiliteit, al wordt die dit keer aangeduid met de tegenovergestelde pool neuroticisme. Nieuw zijn de factoren deugdzaamheid, competentie, hedonisme en volgzaamheid.
    De factor deugdzaamheid kan men bijvoorbeeld aanduiden met uitdrukkingen als ‘eerlijk’, ‘beschaafd’, ‘komt beloftes na’, ‘beleefd’, ‘redelijk’ en ‘verstandig’, terwijl de negatieve pool aangeduid wordt met ‘onrechtvaardig’, ‘onsympathiek’ en ‘kinderachtig’. Het zijn de woorden die mensen gebruiken om te bepalen wat voor vlees ze in de kuip hebben.
    De acht persoonlijkheidtrekken samen hebben we hier aangeduid als ‘De Grote 8’ en samen geven ze een algemeen beeld van iemands persoonlijkheid. De toekomst zal leren hoe definitief dit voorstel is. De achtste factor volgzaamheid versus rebellie is bijvoorbeeld relatief zwak en dus een twijfelgeval, maar de extra factoren lijken in ieder geval een belangrijke aanvulling te geven op het gangbare Big 5-model van de persoonlijkheid.
    De test op www.hartenziel.nl vraagt deelnemers daarbij zichzelf te beoordelen op grond van een aantal kenmerken, waarvan is aangetoond dat die een sterke samenhang vertonen met de genoemde factoren. Het gaat daarbij om zeer concrete gedragingen, waarvan iedereen zich snel een voorstelling kan maken. ...


Tussenstuk:

De acht factoren die worden gemeten in de persoonlijkheidstest die door de Groningse psychologen Boele de Raad en Dick Barelds is ontwikkeld, hebben deels zeer herkenbare namen, maar hun betekenis is niet helemaal gelijk aan die van het woordenboek. Iedere factor van de persoonlijkheidstest heeft namelijk betrekking op een cluster van sterk samenhangende betekenissen. Hieronder wordt elk cluster beschreven aan de hand van drie tegenstellingen. De woorden aan de rechterzijde verwijzen steeds naar de personen bij wie deze persoonlijkheidstrek sterk is ontwikkeld.

Deugdzaamheid
Oneerlijk versus Betrouwbaar
Onsympathiek versus Vriendelijk
Irritant versus Loyaal

Competentie
Snel ontmoedigd versus Lost problemen op
Passief versus Vastberaden
Vermijd moeilijkheden versus Behulpzaam

Extraversie
Gesloten versus Spontaan
Gereserveerd versus Spraakzaam
Individualistisch versus Lawaaierig

Mildheid
Bazig versus Bescheiden
Veeleisend versus Geduldig
Confronterend versus Goedhartig

Ordelijkheid
Ongedisciplineerd versus IJverig
Chaotisch versus Voorzichtig
Gemakzuchtig versus Plichtsgetrouw

Neuroticisme
Zeker versus Teder
Beheerst versus Lichtgeraakt
Gevoelloos versus Paniekerig

Hedonisme
Sober versus Sensatie zoekend
Huismus versus Feestbeest
Onberispelijk versus Zorgt voor ophef

Volgzaamheid
Creatief versus Maakt veilige keuze
Rebel versus Gehoorzaam
Complex versus Stipt

Dit is op zijn minst al het tweede niveau. Het eerste niveau is deels door doorgave en deels door toeval bepaald bij genenschikking die leidt tot de individuele manier waarop het neurologische systeem reageert op de waarnemingsprikkels en de ingebouwde neiging tot zelfbehoud, middels de vier basale neurotransmitters: noradrenaline (spanningsopwekking), serotonine (rustopwekking), acetylcholine (afkeeropwekking) en dopamine (aantrekkingsopwekking) .
    Ze zo expliciet genoemd hebbende, kan iedereen voor zichzelf inschatten hoeveel essentiëler ze zijn dan de boven genoemde factoren.


Naar Psychologische krachten , of site home .

12 sep.2007