Bronnen bij Psychologische krachten: psychopathie en ongevoeligheid

De kern van psychopathie is de gevoeligheid voor andermans emoties en belangen (de Volkskrant, 28-05-2004, door Ranne Hovius):
  Psychopaten langs de meetlat

Zijn psychopaten te behandelen?

... lang niet alle psychopaten zijn crimineel en niet alle ernstige zedendelinquenten zijn psychopaat, betoogt de Canadees Robert Hare in zijn toegankelijk geschreven en verhelderende boek Gewetenloos.
    Hare, hoogleraar in de forensische psychologie, houdt zich al een kwarteeuw met dit onderwerp bezig en ontwikkelde met de Psychopathology Checklist een instrument om psychopathie vast te stellen.
    Deze checklist is sinds een paar jaar ook in het Nederlands vertaald en aan een heel voorzichtige opmars begonnen.
    Wat de checklist meet is of er sprake is van een cluster van specifieke eigenschappen en gedragingen. Gewetenloosheid is zo'n eigenschap, evenals een volslagen gebrek aan empathie, een opgeblazen zelfdunk, egocentrisme, een ontbrekend schuldgevoel en een indrukwekkend vermogen om met gladheid, leugens en charme iedereen te manipuleren. De gedragingen laten zich samenvatten met het woord sociale deviantie. Psychopaten hebben al heel jong gedragsproblemen zonder dat daar duidelijke oorzaken voor zijn, ze vertonen als volwassenen antisociaal gedrag, zijn impulsief, nemen geen enkele verantwoordelijkheid en zijn uit op opwinding.
    De directe bevrediging van een behoefte, schrijft Hare, speelt een cruciale rol in veel van hun handelingen, terwijl de behoeften van anderen volledig worden genegeerd: 'banen worden plotseling opgezegd, relaties verbroken, plannen gewijzigd, huizen leeggeroofd, mensen bezeerd, vaak om wat weinig meer lijkt dan een gril'.  ...

De snelle vooruitgang van de psychologie als wetenschap blijkt uit het volgende artikel van ruim zes jaar later. Eerst een wat nauwkeuriger herformulering van de verschijnselen: (de Volkskrant, 22-01-2011, door Malou van Hintum):
  Psychopathie als handicap

...psychiater Robbert-Jan Verkes (Donders Instituut, Radboud Universiteit Nijmegen) ...  
   Dat mensen met psychopathie slecht afstemmen op andermans emoties, was al langer bekend. Ze gaan recht op hun doel af, en laten zich daarbij door niets of niemand weerhouden. In mildere vorm is dat een eigenschap die van pas kan komen als er pijnlijke beslissingen genomen moeten worden. Maar als signalen van pijn en angst niet worden herkend, ligt de weg vrij voor gewelddadig gedrag.
    Omgekeerd zijn psychopaten zelden onder de indruk van gewelddadige bedreigingen aan hun adres. Verkes: 'Ze kennen geen angst, dus je kunt ze ook geen angst aanjagen. Nog niet gepubliceerd onderzoek laat zien dat psychopaten op boze gezichten niet ontwijkend reageren.'

Oftewel: er is sprake van een ontbrekende schakel in de hersenen. Wat die schakel is, is nu ook bekend:

  ... psychiater Robbert-Jan Verkes (Donders Instituut, Radboud Universiteit Nijmegen), die afgelopen week met promovendus Inti Brazil de resultaten van EEG-onderzoek bij achttien mensen met psychopathie (en achttien gezonde controles) online publiceerde (Brazil et al, Biological Psychiatry).
    De EEG-opnames laten zien dat de ACC, een sleutelgebiedje tussen het limbische systeem (waar de emotionele processen in de hersenen zich afspelen) en de prefrontale cortex (waar cognitieve controle plaatsvindt) minder actief is wanneer psychopaten anderen een fout zien maken. Verkes: 'Normaal wordt de ACC niet alleen actief als we zelf een fout maken, maar ook als we anderen een fout zien maken. Door deze onbewuste 'empathische' reactie leren mensen, heel efficiënt, van fouten van anderen. Dit ontbreekt bij psychopathie.'

Dit heeft mogelijkerwijs ook consequenties voor hoe je teen het ermee geassocieerde gedrag aankijkt. Zoals Verkes al in zijn taalgebruik doet:

  'Psychopaten zijn mensen met een handicap', zegt psychiater Robbert-Jan Verkes ...
    Het is een zeer lastig te behandelen handicap, zegt Verkes. 'Mensen emotioneel gevoeliger maken voor anderen lukt niet, en dreigen met straf helpt zeker niet. In de kliniek proberen we mensen te leren zich aan afspraken te houden en de schuld voor problemen niet altijd buiten zichzelf te leggen.' Bij mensen met een hoge mate van psychopathie ziet Verkes voorlopig meer in blijvende controle na ontslag uit de kliniek, dan in langdurige behandeling gericht op empathisch gedrag.

De term "handicap" is neutraal, in contrast tot de term psychopathie zelf: die heeft een sterk negatieve bijbetekenis.
    In het kader van het solidariteits- en "medemenselijkheid"s-heidscomplex dat de linksige intellectuele elite, zwaar vertegenwoordigd in de gamma-wetenschappen, teistert, is het te verwachten dat er druk zal komen deze verandering van houding wijder in te voeren. Als dat gebeurt, werkt dat alleen positief uit, als ook de noodzakelijkerwijs eraan gekoppelde verandering wordt meegenomen: dat mensen met deze handicap worden geweerd van maatschppelijke posities waar ze anderen schade mee kunnen berokkenen - want ze zijn niet verbeterbaar door normaal intermenselijk gedrag
    En het is bekend welke maatschappelijke posities dit in allereerste instantie betreft: de leidinggevende functies in de maatschappij. En wel hoe hoger, hoe meer het voorkomt en hoe kritischer de norm moet zijn. Het is uit de praktijk bekend dat leidinggevenden die relatief geringe mate van dit soort trekjes hebben, al een enorme schade aan iedere organisatie berokkenen.
    In het licht van dit soort onderzoek lijkt het nauwelijks overdreven om iedereen die leiding moet gaan geven meer dan, zeg, tien personen, aan een psychopathietest te onderwerpen, als onderdeel van de sollicitatieprocedure.
    Voor meer over de ACC, zie hier .


Naar Psychologische krachten , of site home .