Bronnen bij Religie, nut: dialoog

Een dialoog is altijd een interessante mogelijkheid om meer over een zaak te weten te komen. Onder een deel van een dialoog tussen twee bekende autoriteiten (de Volkskrant, 29-11-2010, Arie Elshout, correspondent in de Verenigde Staten voor de Volkskrant.
  Is religie goed voor de wereld of juist niet?

Vol verwachting was ernaar uitgekeken: een discussie over religie tussen twee van 's werelds beste debaters, Tony Blair en Christopher Hitchens. De zaal in het Canadese Toronto was vrijdagavond met 2.600 aanwezigen uitverkocht.
    De stelling: religie is goed voor de wereld. Zij werd verdedigd door Blair (57), voormalig Brits premier. Praktiserend christen sinds zijn studie. Na zijn vertrek als premier trad hij toe tot de katholieke kerk. Hitchens bestreed de stelling. De Brits-Amerikaanse intellectueel (61) is atheïst. Hij heeft slokdarmkanker en weet dat hij niet lang meer te leven heeft. Maar gelovigen hoeven niet te hopen op een sterfbed-bekering, bezweert hij.
    Voor het debat was 57 procent van de aanwezigen tegen de stelling, 22 procent voor en 21 procent had geen mening. Na afloop werd weer gepeild om te zien wie de winnaar was geworden.
    Arie Elshout volgde het twee uur durende debat op internet. Hiernaast een aantal fragmenten, gerangschikt naar thema. De teksten zijn ingekort. Het integrale debat is voor 2.99 Can. dollar te zien op http://munkdebates.com/Live-Stream.asp.

Tussentitels: Tegenover de dictatuur in Irak preekte elke christelijke kerk een slappe passiviteit
Het verlangen naar een wereld zonder religie gaf ons in de 20ste eeuw Hitler, Stalin en Pol Pot

Waarom is religie slecht of goed voor de wereld?
Hitchens: Wanneer je er van uitgaat dat er een schepper is en een plan, dan maakt ons dat tot lijdend voorwerp in een wreed experiment, waarbij we ziek worden verklaard en de opdracht krijgen om beter te worden. Om erop toe te zien dat dit gebeurt, is er een hemelse dictatuur ingesteld, een soort goddelijk Noord-Korea. Verlossing wordt ons beloofd, tegen een spotprijs, namelijk het opgeven van je kritische vermogens.
     Ik vraag mijn opponent: is het goed voor de wereld om in te spelen op ons schuldgevoel en onze angst voor de dood? Om kinderen schrik aan te jagen met de hel en eeuwige straf.
     Tony probeert vrede te bereiken op de geboortegrond van het monotheïsme (het Midden-Oosten, waar het joodse, christelijke en islamitische geloof hun oorsprong vinden, AE). Dit gebied zou vervuld moeten zijn van schoonheid, liefde en vrede. In plaats daarvan zien we ellende, schande en tirannie, en mensen die vanwege oude boeken, grotten en relikwieën elkaars kinderen doden.
Blair: Het is ongetwijfeld waar dat mensen vreselijke dingen doen in de naam van religie. Maar het is ook zeker waar dat mensen buitengewoon goede dingen doen, geïnspireerd door hun religie. Ongeveer de helft van de gezondheidszorg in Afrika komt van organisaties gebaseerd op een geloof. Miljoenen levens worden daarbij gered. Dus de stelling dat religie zuiver gif is, is niet houdbaar.

Het effect van gezondheidszorg in Afrika, leidende tot een sterke groei van de bevolking, is hoogstwaarschijnlijk geen goede zaak, maar een slechte.
    Zij kan destructief zijn, maar ze kan ook een bron zijn van barmhartigheid. Zij stimuleert om goed te doen en beteugelt de neiging om zelfzuchtig en slecht te zijn.
  Ik geef toe dat in een wereld zonder godsdienst de religieuze fanatici misschien verdwenen zullen zijn, maar is daarmee ook het fanatisme weg? Besef dat het verlangen naar een wereld zonder religie niet nieuw is. De twintigste eeuw draagt de littekens van dit soort ideeën. Ze gaven ons Hitler, Stalin en Pol Pot.

De stelling dat Hitler, Stalin en Pol Pot specifiek tegen religie streden, is onjuist. Hitler, Stalin en Pol Pot streden alle drie tegen maatschappelijke structuren die mede door de religie tot stand zijn gekomen en en in stand zijn gehouden: Alle drie streefden ze naar de omverwerping van maatschappelijke leiding gebaseerd op archaïsche machtstructuren en die tot misstanden hadden geleid. Dat de opstanden daartegen tot soortgelijke misstanden leidden, is een andere sociologische regel.
    Ook aardig was dit:
  Wat vinden de debaters het meest overtuigende argument van elkaar?
Blair: Dat is het zojuist door Christopher ingebrachte argument dat veel van het uit naam van de religie begane kwaad voortkomt uit de geschriften van de religie.
    Als je als moslim gelooft dat we moeten leven volgens de regels uit de zevende eeuw (de tijd van Mohammed, AE), dan eindig je met extreme standpunten. Gelovigen moeten in staat zijn de geschriften zo uit te leggen dat het aansluit bij mensen in de moderne wereld.
Hitchens: De opmerking van Tony waarin ik me het meest kon vinden, was dat als religie verdwijnt het niet automatisch beter wordt.
    Ten tweede: dat er iets buiten het materiële is, is een belangrijke zaak. Wat je zou kunnen noemen, het bovennatuurlijke of het transcendente, of op zijn best het extatische. We weten wat ermee bedoeld wordt, als we denken aan bepaalde soorten muziek misschien, zeker waar liefde en muziek samenkomen. Zonder dat zouden we echt alleen maar primaten zijn. Religie heeft zeer goed werk gedaan door het vast te leggen in muziek en architectuur, niet zozeer in de schilderkunst, naar mijn mening.
    De vraag is hoe we datgene wat van waarde is in deze kunst kunnen vasthouden in onze emoties. Ik heb voldoende aan het extatische en zie het los van bijgeloof en het bovennatuurlijke.
     Als je trouw wilt zweren aan een Verlosser, wil je daarvoor dan de prijs betalen door te geloven in het bovennatuurlijke, wonderen, engelen en een leven na de dood? Dat is het opgeven van je mentale vrijheid. Je bent beter af als je dat niet doet, als je geen kuddedier wordt of enig ander schaap.

De mogelijkheden om hier iets aan te doen zijn beperkt:
  Zo eindigde het debat. Het was beleefd gebleven. Hitchens, die op het eind vermoeid raakte, pakte Blair niet al te hard aan. Bij de peiling achteraf werd hij uitgeroepen tot winnaar, met 68 procent die tegen de stelling (religie is goed voor de wereld) stemde en 32 procent voor. Blair was de verliezer, maar had toch 10 procent meer aanhangers voor zijn stelling weten te winnen.

Oftewel: het geloof is zeer moeilijk uitroeibaar.


Naar Religie, nut , of site home .

29 nov.2010