Bronnen bij Religie, psyche en depressie: dynamiek

Kort na het schrijven van het hoofdartikel verscheen onderstaande bron die een licht op de mogelijke dynamiek achter het proces werpt (de Volkskrant, 26-09-2009, door Ad Bergsma):
  Depressie kan ook verhelderend werken

Depressie is niet alleen een drama, ze dwingt ook tot zelfanalyse

... Bioloog Paul W. Andrews van de Virginia Commonwealth University in de VS weet dat zijn opvatting over depressies gevoelig ligt. ‘Ik betoog op geen enkele manier dat het lijden van mensen met depressies niet reëel is, of dat mensen met depressieve klachten niet geholpen zouden moeten worden bij het oplossen van hun problemen.’
    Wat Andrews samen met zijn collega Andy Anderson Thomson in het topvakblad Psychological Review wel beweert, is dat een depressie een nuttig aanpassingsmechanisme kan zijn. ‘Als we de statistieken mogen geloven, dan krijgt bijna de helft van de bevolking ooit in het leven een psychische stoornis. Als evolutionair bioloog vind ik dat onwaarschijnlijk. Hoe kan de evolutie ons nu opgezadeld hebben met zo’n cruciaal orgaan als ons brein dat zo vaak slecht functioneert?’
    Het criterium dat psychiaters gebruiken om vast te stellen of er sprake is van een stoornis, is significant lijden. Andrews brengt daar tegenin dat de evolutie nooit heeft beloofd ons gelukkig te maken. ‘Als je je hand in het vuur steekt, doet het ook pijn, maar dat heeft een duidelijke functie, namelijk dat je je hand snel terugtrekt. Voordat je kunt vaststellen of een neurobiologisch proces disfunctioneert, moet je eerst weten waar het normaal gesproken goed voor is.’
    Andrews constateert dat in het medisch denken weinig ruimte is om zaken op deze manier te bekijken. ‘We maken de vergelijking tussen depressies en koorts. Koorts is een vervelend en fysiologisch kostbaar proces. In het standaardleerboek Harrison’s Principles of Internal Medicine uit 2005 staat beschreven dat koorts geen enkel nut heeft, en dat je dus altijd medicatie kunt gebruiken om de koorts te dempen. De bron waar het leerboek naar verwijst, beweert echter het tegenovergestelde. Koorts helpt infecties te bestrijden, en het onderdrukken van koorts kan schadelijk zijn.’
    Depressies zouden een kostbare reactie kunnen zijn op sociale dilemma’s. Het leven stelt mensen voor uiterst complexe uitdagingen, en soms hebben alle oplossingen ernstige nadelen. Een keuze maken vraagt dan om een goede analyse van de situatie. Andrews: ‘En dat is precies wat een depressie met ons doet. De psychiaters zeggen dat depressies leiden tot concentratieproblemen, maar tegelijkertijd nemen onze moeilijkheden in zo’n fase ons hele denken in beslag. Dit wordt mogelijk gemaakt door extra activiteit in een deel van onze prefrontale hersenschors, dat betrokken is bij het reguleren van de aandacht. ’s Nachts liggen we wakker van het probleem, en ook overdag blijven we erover piekeren, zodat we het in kleine stukjes ontleden. Bovendien hebben we nergens meer zin in. Zo zorgt ons brein ervoor dat we ons niet laten afleiden.’
    De negatieve stemming brengt voordelen met zich mee. Andrews: ‘Het blijkt dat we in een positieve stemming weliswaar creatiever zijn, maar bij een negatieve stemming zijn we zorgvuldiger en maken we minder fouten. De depressieve stemming helpt ons de kosten van mogelijke oplossingen in kaart te brengen en daarmee de minst kostbare uitweg uit een dilemma te vinden.’
    De orthodoxie wil dat piekeren een ziekelijk symptoom is. Andrews: ‘Uit onderzoek blijkt dat patiënten juist denken dat piekeren voor hen nuttig is. Bij de psychiater of psycholoog krijgen depressieve patiënten echter te horen dat er bij hen sprake is van een chemische onbalans in hun hoofd, of dat ze denkfouten maken. In de spreekkamer leidt dit nogal eens tot geharrewar. De patiënt voelt zich niet serieus genomen. Recent onderzoek maakt bovendien steeds meer duidelijk dat het onderdrukken van piekeren leidt tot een kortdurende vermindering van de depressieve klachten, terwijl het nadenken over de problemen en het accepteren van het piekeren leidt tot een betere prognose op de lange termijn.’   ...

De vergelijking met koorts is in minstens twee opzichten een gelukkige. Ten eerste de directe: de werking van de verhoogde temperatuur als bestrijding van infectie is duidelijk en bewezen genoeg. En de tweede indirecte is dat zelfs over zo'n simpel feit de stomste dingen worden gezegd, ongetwijfeld vanuit één of ander ideologisch standpunt.
    Het idee van depressie als een geestelijke koorts tegen een geestelijke infectie sluit volledig aan bij het op deze website gestelde over hoe zelf-ingeprogrammeerde opvattingen verstorend kunnen zijn op iemands waarneming van de wereld, en dus op diens wereldbeeld . In dat licht is depressie een reactie van het brein als deze verstoring een bepaald minimum heeft overschreden.
    Tegenstanders van deze opvatting wijzen op het feit dat de reactie, depressie, zich dan in vele gevallen voordoet als een paardenmiddel - uit hetzelfde artikel (tussenstuk)
 
  'Het is gek om niets te zeggen over zelfmoord'

Herman van Praag, emeritus hoogleraar psychiatrie: 'Als u het mij vraagt, is deze opvatting van Paul Andrews en Andy Anderson Thomson niet gelukkig. Ik vraag me altijd af of mensen die zo'n theorie naar voren brengen, wel eens iemand hebben meegemaakt die echt depressief is. Het doet me denken aan de oude christelijke opvatting dat pijn louterend werkt. Ik heb daar nooit iets van begrepen.'

Harald Merckelbach, hoogleraar experimentele psychopathologie: In Maastricht: 'De theorie over depressies als een functionele reactie op sociale dilemma's lijkt me intellectueel stimulerend, en is oorspronkelijk. Zij is ook terechtgekomen in een tijdschrift. Toch vind ik het gek - ja, heel gek - om een theorie te formuleren over depressie, en het niet te hebben over zelfmoord en psychotische depressie. Ik snap wel dat de auteurs angstvallig die onderwerpen vermijden: daar is niets adaptiefs meer aan, je kunt ze alleen maar behandelen met medicijnen en elektroshocks, en het zijn dus vervelende anomalieën voor de auteurs.'   ...

Een deel van het antwoord is al gegeven door Andrews: koorts is ook een paardenmiddel, aangezien de patiënt zich er ook bepaald niet prettig bij voelt.
    Dat neemt niet weg dat depressie vaak heel erg naar het negatieve doorslaat. Maar ook dit past nog steeds volkomen in de hier beschreven modellen. Wat niet aan de orde is gekomen in bovenstaande, is dat naast de diverse vormen van ernst van depressies, er natuurlijk ook diverse vormen van ernst van (Andrews citerend) 'sociale dilemma's' zijn. En waar een ernstig dilemma langere tijd onder de oppervlakte blijft, kan na verstoring van dat wankele evenwicht de toestand makkelijk doorslaan naar ongewenste resultaten, zie Menswetenschappen, regels . De ernstige depressie van de door de critici aangevoerde soort is dan gewoon een catastrofale versie van de wat normalere, evolutionair gewenste, basisvariant.


Naar Religie, psyche en depressie , Religie en psyche , of site home ·.

26 sep.2009