De Volkskrant, 12-05-2009, rubriek Gemengde berichten van Martin Sommer,
chef Haagse redactie |
9 mei 2009 |
Het verleden moet geen praatjes hebben
Tussentitel: De gewone geschiedenis is razend populair
Gaat het wel goed met het Nationaal Historisch Museum in oprichting? Afgelopen
week borrelde er ongenoegen op over dit prestigieuze project. Twee
ex-burgemeesters van Arnhem, waar het museum moet komen, hesen de stormbal omdat
de oorspronkelijke plannen zijn verlaten. Het NHM wordt niet langer gekoppeld
aan het Openluchtmuseum, de historische canon van Frits van Oostrom wordt
losgelaten, en ook het gedroomde gebouw van architect Francine Houben gaat niet
door. Ex-burgemeesters boos, Kamerleden boos, want zij hadden er hun zegen aan
gegeven (zie vk.nl/geschiedenis). Bedenker Jan Marijnissen wil dat de hele
procedure overgaat. ‘Er is geen rationeel argument voor Arnhem meer.’
Klein leed op de paar kilometer tussen Rijnoever en het bos
van het Openluchtmuseum, dat vreest voor zijn toeschouwersaantallen? Misschien.
Ik sprak een van de ex-burgemeesters, de heer Scholten. Die meent dat de twee
aanstormende directeuren van het NHM, Byvanck en Schilp, niets met het
Openluchtmuseum te maken willen hebben. ‘Ze willen zich losmaken van de canon,
en van de plek.’ Een plausibele gedachte. In elk geval algemeen directeur Erik
Schilp lijkt me weinig ophebben met het Openluchtmuseum.
Schilp zwaaide tot voor kort de scepter over het
Zuiderzeemuseum in Enkhuizen, laten we zeggen de visserijvariant van het
Openluchtmuseum. Hij stapte daar een paar jaar terug binnen met een
geloofsbelijdenis, niet voor niets ‘de afrekening’ geheten. Daarin liet hij van
zijn eigen Zuiderzeemuseum weinig heel.
Het Zuiderzeemuseum, met zijn vissershuisjes, palingrokers,
strooien daken en overige ambachten – dat was oubollig, een fictieve wereld die
in 1932 stil was blijven staan. Sterker, het museum was de erfgenaam van een
idee over volkscultuur dat na de oorlog omstreden is geworden als een soort
tastbaar Blut und Boden. Lezers van Voskuils Het Bureau kennen de
discussie.
Maar het is toch een curieus idee als een nieuwe directeur
zijn eigen museum zo de grond in praat, en zijn bezoekers ‘historisch
escapisten’ noemt. Vandaar misschien dat hij zijn aandacht in de twee jaar
directeurschap vooral besteedde aan moderne kunst.
Schilp ging nog een stap verder. Eigenlijk vindt hij de hele
geschiedenis niks. Op billboards waar hij zijn visie uiteenzette, stonden een
paar zinnen die ik u niet wil onthouden. Dat begon met ‘iemand die het over
vroeger heeft, gaat snel vervelen’. Interessant uitgangspunt voor een directeur
van het Nationaal Historisch Museum. En dan: ‘Het verleden alleen heeft geen
betekenis. Het moet die dus verdienen. Het moet zich bescheiden opstellen en
niet teveel praatjes hebben.’
Het verleden moet geen praatjes hebben – dan is het
plotseling niet meer zo onschuldig in Enkhuizen en zitten we midden in het even
branderige als hooglopende debat over de nationale geschiedenis en identiteit.
Het gaat niet over toen, het gaat over nu. In 2003 leek het simpel, toen Jan
Marijnissen vond dat Nederland zijn eigen geschiedenis niet kende.
Dat manco zou worden gevuld met een Nationaal Historisch
Museum. Leuk idee, tot al vlot bleek dat je met pogingen om de kern van de
Nederlandse geschiedenis te benoemen op een bermbom trapte. Frits van Oostrom
kan erover meepraten, die moest al zijn diplomatieke gaven inzetten om zijn
historische canon tot een goed einde te brengen. Staatssecretaris Timmermans zei
het mooi in zijn 4-mei-rede. Wij weten vrij precies wat onze nationale
identiteit is, zolang maar niet gevraagd wordt die onder woorden te brengen.
Toch is dat wat je van zo’n Nationaal Historisch Museum
verlangt. Anders hoef je er niet aan te beginnen. De nieuwe directeuren Byvanck
en Schilp kozen vooralsnog de gemakkelijke weg. De bezoekers mogen het zelf
uitzoeken, is de boodschap, verborgen achter modieus gepraat over nieuwe
informatiedragers en interactiviteit. Impliciet is de boodschap: ouderwetse
geschiedenis, dat is top-down, autoritair, nationalistisch en vervelend.
Het lijkt allemaal nogal op de onderwijscrisis. Uit pure
onzekerheid heeft een fors deel van het onderwijs Montessori omhelsd. Maak zelf
maar uit wat je wilt leren. De kennis verandert immers zo snel, en de leerlingen
willen het niet meer op de oude manier – dat zijn ook de argumenten van Byvanck
en Schilp. Op zo’n billboard in Enkhuizen stond: ‘Elke persoon kleedt het
verleden volgens eigen principes, bedekt het met de eigen huid.’
Als dat de boodschap wordt, vraag ik me af wie zit te wachten
op een Nationaal Historisch Museum. Ik was zondag voor veldwerk in Enkhuizen en
zag hoe dagjesmensen zich ‘escapistisch’ vermaakten bij de palingrokerij en de
smidse. Interactiviteit was troef met kinderen die klompbootjes bouwden en die
zich enthousiast in klederdracht hesen.
Intussen zijn de canons niet aan te slepen (zie entoen.nu).
Ik heb op 4 mei nog nooit zo veel vlaggen halfstok gezien als dit jaar. Het
programma Andere Tijden is razend populair. Allemaal gewone, rechttoe
rechtaan geschiedenis. Dat nieuwe Nationaal Historisch Museum hoeft echt niet
volgens de historische canon te worden ingericht. Dat heeft Frits van Oostrom
inderdaad zelf gezegd, de canon is een didactisch, geen museaal concept.
Maar hij zei er nog wat achteraan. ‘Dan moet je wel iets
anders hebben.’
Naar Alfa's en bčta's, vorm, bronnen
, Sociologie lijst
, Sociologie overzicht
, of site home
.
|