De clou van de verwarring in de bestaande discussies zit in het begrip cultuur. In Cultuur, eenheid 
hebben we we laten zien dat ondanks alle moeilijkheden die
multiculturalisten daarover maken, het duidelijk genoeg is wat cultuur is.
De spreiding van eigenschappen binnen een cultuur is weliswaar groot, maar
dat betekent niet dat er tussen twee verschillende culturen aanzienlijke
verschillen kunnen bestaan - precies hetzelfde geval als met verschil in
lengtes van verschillen rassen: de spreiding in lengte bij Japanners is
misschien wel groot, en even groot bij de Nederlanders, maar er is toch een
duidelijk meetbaar verschil in gemiddelde
.
Deze eigenschappen van de lengte van mensen gelden voor waarschijnlijk voor alle menselijke eigenschappen, en alle eigenschappen die te maken hebben met mensengroepen. Het zou uiterst merkwaardig en onwaarschijnlijk zijn als het niet zou gelden voor het niveau van verschillende culturen - hoe je dat niveau ook wil definiëren. Waar voor een enkele eigenschap er moeilijk een grens is aan te geven, kan dat voor de combinatie van eigenschappen anders liggen. Als spaarzaamheid gespreid is tussen verschillende culturen op dezelfde manier als lengte, en hetzelfde geldt voor arbeidsinzet en samenwerkingsbereidheid, en deze drie factoren vallen samen voor twee verschillende culturen, krijg je niet meer het geleidelijke verloop als in het verschil in lengte, maar een veel scherper verloop - een aanwijsbare grens. Deze theoretische overwegingen geven al aan dat belangrijke verschillen tussen culturen mogelijk en waarschijnlijk zijn. En toch bestaat er een redelijke algemeen volgehouden ideologische fictie van de gelijkheid der culturen. Merk overigens op dat deze fictie zich voornamelijk beperkt tot de Westerse cultuur. Zodra je daarbuiten komt, vindt je talloze culturen die daar helemaal niet aan doen. Japanners beschouwen de rest van de wereld van nature toch als redelijk onbeschaafd en deels inferieur. Ook diverse Afrikaanse culturen staan in principe niet bol van de bescheidenheid - het is slechts de realiteit die daar een rem op heeft gezet. En dichter bij huis heb je tenslotte de Joden, die van het superieur zijn een geloof hebben gemaakt: zij zijn het door God uitverkoren volk - de overige volken niet. Die zijn dus sneu en inferieur 
.
 Een
nuchtere blik op de toestand in de wereld leert dat de gelijkheid van
culturen op aarde in ieder geval een zeer onwaarschijnlijke zaak is - zoals
bijna iedereen in zijn hart ook wel weet
. Lopende van landen als India
, via grote delen van Afrika
, naar gebieden als Afghanistan
en diverse soortgelijke gevallen
, en wat dichter bij in landen als Albanië
, zijn allerlei voor ons gewone zaken als het concept van werken voor je
dagelijks brood voor een deel van de bevolking, het mannelijke deel, niet zo
vanzelfsprekend. Werken is daar iets om zo min mogelijk te doen, en over te
laten aan vrouwen (illustratie uit Kosovo). Ook andere intermenselijke
dingen zijn daar heel anders - veel van wat hier als bedrog wordt gezien, is
in andere culturen alleen maar handig
. De cultuur van de islamitische wereld kennen we inmiddels redelijk goed
van nabij, het makkelijkst te zien aan de beelden eruit
- verzamelingen hier
.
Nog dichter bij huis kunnen Nederlandse Surinamers gloedvol verhalen van hun ervaringen als ze terug gaan naar het moederland. De behandeling in de rij voor het loket (degene met de sterkste ellebogen gaat voor, behalve wie de lokettist kent, want die gaat voor alles) is daar alleen maar een klein voorbeeld van. Deze verschillen in manier van met elkaar omgaan bepalen de maatschappelijke orde. En de verschillen in maatschappelijke orde bepalen voornamelijk wat het ene land maakt om prettig in te leven, of onprettig. Dat prettig of onprettig zijn wordt op zijn hoogst deels bepaald door de rijkdom ervan - Saoedi-Arabië is een zeer rijk land, en toch is het uiterst onaangenaam om in te wonen. Cuba is een arm land, maar toch is het een prettig land om in te wonen. Vaak gaat het ook samen: Nederland is een rijk land, en prettig om in te wonen - Albanië is een arm land, en zeer onprettig om in te wonen. In het algemeen kan je zeggen dat als je externe oorzaken als bodemrijkdom uit de vergelijking haalt, het wat culturen betreft grofweg wel zo is dat rijkere landen ook prettigere landen zijn. En wel omdat die rijkdom het gevolg is van het prettig zijn, oftewel het prettig georganiseerd zijn - en niet omgekeerd; meer detail is gegeven in Westerse organisatie
. Voor een definitief bewijs hiervan kan men kijken naar de ervaringen met
Zimbabwe en Zuid-Afrika. Zodra de Westerse maatschappelijke omgang vervangen
werd door de Afrikaanse, ging het economisch en sociaal bergafwaarts, in
hoog tempo. Of kijk naar de uitkomsten van het kolonialisme
.Voor wat betreft de directe aanleiding in Nederland voor dit soort overwegingen, de allochtone immigranten, geldt dit natuurlijk ook. Ze komen uit culturen met slechtere maatschappelijke omgangsvormen. Vrijwel alle problemen met die immigranten zijn op dit verschil terug te voeren. Het immigrantenprobleem is het probleem van niveauverschil in culturen
. Voor de systematische beschrijving van dat probleem, zie Cultuur,
vermenging
.
Maar ook binnen onze eigen cultuur bestaat er een dergelijke situatie, op een terrein waar we ons in het geheel niet van bewust zijn - voor meer daarover, zie De cultuur van de wetenschap
.
Noot: Hier moet bij aangetekend worden, net als bij alle opmerkingen over culturen of sociale groepen, dat wat hierover gezegd wordt alleen van toepassing is op groepen en gemiddelden, en niet op individuen 
.
Naar Allochtonen problematiek 
, Groep en samenleving
,
Cultuur, eenheid
, Allochtonen overzicht 
, Sociologie lijst
, Sociologie overzicht
, of site home
.
|