Sociologische begrippen: ontstaan cultuur

Als er onduidelijkheid bestaat over de betekenis van een woord, is de beste oplossing te wijzen naar datgene waar het woord voor staat - de extensionele definitie

. Als dat tenminste mogelijk is, want hogere begrippen staan voor zaken die meestal niet direct aan te wijzen zijn. Bijvoorbeeld het begrip "cultuur". Waarvan sommigen dan weer, bij gelegenheid, gebruik maken om te verklaren dat het begrip helemaal niet bestaat: "Er bestaat geen Nederlandse cultuur".

Maar soms vind iemand een formulering die ook zo'n abstract begrip ineens een stuk dichterbij brengt. Hier is zo'n geval, van toepassing op "cultuur" (Leids universiteitsblad Mare, 01-10-2009, column door David van Bodegem, promovendus ouderengeneeskunde in het Leids Universitair Medisch Centrum):

Aap wordt ontgroend

... Hoewel in principe uit ieder object uit de servieskast zowel wijn als pinda's geserveerd kunnen worden, krijg je alleen in studentenhuizen een kopje wijn en een theeglas met pinda's voorgeschoteld.
    In dit voorbeeld schuilt ook een belangrijke kracht van de student. Uit noodzaak of uit eigenwijsheid vraagt hij zich van dingen af: waarom niet? Het antwoord is vaak: gewoon niet, oftewel: er is niet echt een goede reden waarom niet. En waarom zou wijn niet uit een kopje gedronken kunnen worden? Een bekend experiment met apen illustreert bovenstaand idee. Het leent zich trouwens ook goed voor een vergelijking met de ontgroening, maar dat terzijde.
    Neem een kooi met apen. Hang in het midden van de kooi een banaan op en zet er een trap onder. Zodra één aap de trap beklimt, spuit je alle apen met koud water nat. Na een tijdje zal geen aap meer de trap op gaan, omdat de anderen hem direct op zijn nek springen zodra hij naar de trap loopt. Vervang vervolgens één aap door een nieuwe aap die onbekend is met het hele tafereel. Als deze aap de kooi binnenkomt ziet hij de banaan en zal de trap beklimmen. Hij schrikt zich vervolgens rot als alle apen hem op zijn nek springen. Na enkele pogingen weet hij het: als hij de ladder beklimt, wordt hij afgerost. Vervang nu een tweede aap. Hetzelfde zal zich herhalen, waarbij de eerste nieuwkomer enthousiast deelneemt aan de afstraffing, zonder overigens het natspuiten ooit meegemaakt te hebben. Ga nu door met het vervangen van apen totdat alle apen die ooit het natspuiten hebben meegemaakt, vervangen zijn. In deze nieuwe groep apen zal niemand ooit de trap opgaan. Waarom niet?
    Gewoon niet.

De som van dit soort dingen ... dat is nou cultuur.
Een voorbeeld uit de literatuur, dat wil zeggende: de bewegende vorm genaamd "film". De naam: A Few Good Men

. Terecht staan twee mariniers die een collega een "code red" hebben gegeven: een onofficiële afstraffing door collega's als een marinier zich niet aan de ongeschreven regels houdt. Deze specifieke "code red" is slecht afgelopen. De locatie van de beschreven scène: een cel. Tegenover elkaar staan beschuldigd marinier Dawson en zijn advocaat Kaffee - het transcript

KAFFEE
... Harold, what's a Code Red?

DAWSON
Sir, a Code Red is a disciplinary engagement.

KAFFEE
What does that mean, exactly?

DAWSON
Sir, a marine falls out of line, it's up to the men in his unit to get him back on track.

KAFFEE
What's a garden variety Code Red?

DAWSON
Sir?

KAFFEE
...What's a basic Code Red?

DAWSON
Sir, a marine has refused to bathe on a regular basis. The men in his squad would give him a G.I. shower.

KAFFEE
What's that?

DAWSON
Scrub brushes, brillo pads, steel wool...

Juist ja ... De marinier die zich, zonder de wet te schenden, niet aan de regels houdt, moet gecorrigeerd worden. Hoe? Het voorgaande was een voorbeeld.
Nog explicieter, uit dezelfde film - "Howard" is een andere marinier, "Ross" is de aanklager. Zijn punt is "Bestaan code reds?", want recent zijn ze verboden door een admiraal. De scène: de rechtszaal (de beelden:

- merk op: in de film is "Howard" veranderd in "Barnes)":

ROSS takes three books out of his briefcase and puts them on the table. He brings one to HOWARD.

ROSS
Corporal Howard, I hold here The Marine Guide and General Information Handbook for New Recruits. Are you familiar with this book?

HOWARD
Yes sir.

ROSS
Have you read it?

HOWARD
Yes sir.

ROSS
Good. (hands him the book) Would you turn to the chapter that deals with code reds, please.

HOWARD
Sir?

ROSS
Just flip to the page in that book that discusses code reds.

HOWARD
Sir, you see, Code Red is a term we use -- it's just used down at GITMO, sir. I don't know if it actually --

ROSS has produced another book.

ROSS
We're in luck, then. The Marine Corps Guide for Sentry Duty, NAVY BASE Guantanamo Bay, Cuba. I assume we'll find the term code red and its definition in this book, am I correct?

HOWARD
No sir.

ROSS
No? Corporal Howard, I'm a marine. Is their no book, no manual or pamphlet, no set of orders or regulations that let me know that, as a marine, one of my duties is to perform code reds?

HOWARD
(pause) No sir. No books, sir.

ROSS
No further questions.

ROSS sits. KAFFEE walks over to ROSS's table and picks up
one of the books. He brings it to HOWARD.

KAFFEE
Corporal, would you turn to the page in this book that says where the enlisted men's mess hall is?

HOWARD
Lt. Kaffee, that's not in the book, sir.

KAFFEE
I don't understand, how did you know where the enlisted men's mess hall was if it's not in this book?

HOWARD
I guess I just followed the crowd at chow time, sir.

KAFFEE
No more questions.

Oftewel: een flink deel van gedrag in een maatschappij, klein of groot, wordt gereguleerd niet door wetten, maar door navolging - door regels. En het hoeft nauwelijks betoog of bewijs dat dit het overgrote deel van het gedrag betreft. De wetten zijn er voor de uitzonderingen wanneer het mis gaat.

En dan pas in 2016 eindelijk een goed voorbeeld vanuit de maatschappij, voor dat geval waar het al veertig jaar om draait: de allochtone immigranten en met name de moslims die zich niet aan de regels houden. En, blijkt recent steeds meer: niet aan de regels wensen te houden omdat ze hun eigen regels willen doordrukken die conflicteren met de onze (de Volkskrant, 01-10-2016, rubriek Vrij zicht, door Martin Sommer):

Ongemanierd normeren

Hoe gaat het met ons? Geen idee. Het vertrouwen in de regering is toegenomen, maakte het SCP deze week bekend. Maar hoe wij samenleven is tegelijk nog altijd zorg nummer een. Ook premier Rutte ontsnapt niet aan die ambivalentie. Tijdens de Algemene Beschouwingen gaf hij lucht aan zijn optimisme. Rutte is klaar met het gif van de pessimisten. Bijna in één adem door zei hij: blijft Nederland wel Nederland, dáár gaat het nu om. Ongemak alom, ook bij onze premier.
Laten we het nog eens over pleur op hebben. We moeten normen neerleggen, zei Rutte tijdens de beschouwingen. Daarom had hij pleur op gezegd, nadat een Turkse jongen in Rotterdam rot op in de camera had geroepen. ...

Oftewel: de premier constateerde dat iemand, staande voor een hele groep, zich niet aan de regels hield, en gaf hem een verbale "code red".

Het was een valse noot van de premier. Zes fractieleiders stonden bij de interruptiemicrofoon om hem bestraffend toe te spreken. Samsom (PvdA) meende dat Rutte zoiets niet zou zeggen tegen een Nederlandse oproerkraaier. Hij had gelijk.

Neen. Rutte zei dat omdat de aangesproeken jongen stond voor een groep Turken die uitgebreid stond te betogen voor de Turkse premier Erdogan. Er zijn geen Nederlandse oproerkraaiers die betogen voor een buitenlandse machthebber, en als ze dat wel deden, zouden ze veel eerder en harder aansgesproken worden door bijna de hele natie. Samsom is zelf een allochtone landverrader

.
De groep Turken staat voor een groep die er andere regels op na houdt dan de Nederlandse. Deze specifieke wenste de Nederlandse regels te bestrijden. Hij kreeg terecht een "code red". De enige vraag is die over de vorm. Precies ook de issue in de film.

Buma (CDA) kwam... zijn bijdrage waarin hij de Franse denker Tocqueville opvoerde. ...
Zijn sleutelbegrip is een ouderwets woord, de zeden (les moeurs). Tocqueville leert dat de zeden vooraf gaan aan de wetten. Het cement van de samenleving bestaat niet uit wetten, maar uit gevoelens, geloven, ideeën, gewoonten, opgebouwd in de loop der tijd. Normen en waarden, zouden wij zeggen. Goede manieren, schrijft Tocqueville, zijn de buitenste schil van de normen en waarden.

Precies.
Sommer noemt wat van die regels:

Iedereen weet dat die onuitgesproken normen er wel degelijk toe doen. Nederland was altijd een high trust society. Een man een man, een woord een woord. Op tijd je bed uit en je best doen. Met de wet heeft het weinig van doen. Des te meer met mentaliteit, omgangsvormen, gedrag en vlijt. Je hoeft je er niet aan te houden, maar toch ook weer wel. Hoe nauw dat luistert, hebben we door schade en schande en een paar decennia multiculturele samenleving geleerd.

Juist ja ... de regels waardoor Nederland een rijk en wlevarend land is, en de Truken en andere allochtonen hebben regels waardoor hun landen arm en achterlijk zijn. Reden voor die allochtonen om naar Nederland (o.a.) te komen, waar ze dan hun eigen achterlijke regels willen invoeren.
Een probleem dat maar op één manier op te lossen is: het verdwijnen van de allochtonen die zich aan de eigen regels willen houden. Wat vermoedleijk uitdraait op verwijdering.
Het besef waarvan de grote rem is op het bespreken van dit probleem, in de termen zoals boven.

Naar Sociologische krachten

, of site home

Sociologische begrippen: ontstaan cultuur

10 dec.2009