Bronnen bij Sociologische begrippen: Dickensiaanse toestanden, voorbeelden

Meteen na het invoeren van het item "Dickensiaanse toestanden" in de verzameling Sociologische begrippen

, dienen zich al voorbeelden aan. Het eerst is het verlengde van een trend die al een tijd gaande is, en met het VVD-PvdA neoliberale ploertenkabinet enorm is versterkt: het uitoefenen van druk op bijstandsgerechtigden. Waarbij het criterium voor wat geoorloofde en ongeoorloofde druk heel simpel is: alles wat tot werk leidt, is geoorloofde druk, alles dat daar niet toe leidt, is dat niet. Dat is een vorm van geestelijke mishandeling, omdat de betrokkene geen uitweg heeft (er heerst een enorme werkloosheid), en geen redelijke behandeling ondergaat. Het is een lichtere vorm van marteling, zoals blijkt uit de voorbeelden (de Volkskrant, 24-12-2013, van verslaggever Jonathan Witteman (voorpagina)):

Amsterdamse bijstandsgerechtigden moeten verplicht 'zinloos en vernederend' werk doen

Schoenen poetsen voor bijstand

De gemeente Amsterdam laat mensen in de bijstand 32 uur per week onbetaald dossierpagina's tellen, planten water geven of schoenen poetsen. Ook moeten zij als onderdeel van hun reïntegratie strijken, afwassen, nietjes uit paperassen halen of takken rapen in het Amsterdamse Bos. De bijstandsgerechtigden zelf noemen het werk zinloos en vernederend.
De Amsterdamse Dienst Werk en Inkomen (DWI) zegt bijstandsgerechtigden 'werknemersvaardigheden' te willen aanleren, zoals 'op tijd komen, je aan afspraken houden, gezag aanvaarden, samenwerken, omgang met collega's, etc.' ...

Hieraan is meteen een regel te verbinden: dit is niet van toepassing op iedereen die al eerder gewerkt heeft en is ontslagen buiten schuld, zoals door het failliet van bedrijf, reorganisatie bij een instelling, enzovoort. Deze mensen dienen vrijgesteld te worden van dit soort verplichtingen. Ze wel dit soort verplichtingen opleggen is marteling.

'Hierbij is het besef belangrijk dat een toekomstige baan vaak niet voor 100 procent bestaat uit de meest uitdagende werkzaamheden, maar dat het wel een opstap naar zo'n (droom)baan kan zijn', schrijft DWI in een reactie. De dienst zegt verdringing van betaalde banen te willen voorkomen, ook al leidt dit volgens bijstandsgerechtigden tot nutteloos werk.

Ook dit geldt alleen voor hen die nooit gewerkt hebben - de rest weet dat allang.
Dit is uit het voorpagina-artikel, dat diende als inleiding voor het achtergrondartikel met meer details en voorbeelden (de Volkskrant, 24-12-2013, door Jonathan Witteman (pag. 13-14)):

● Sigaretten peuken opruimen ● Schoenen poetsen ● Toiletten schrobben ● Strijken ● Planten water geven ● Dossierpagina's tellen ● Schone vloeren boenen ● Wassen

Is dit zinvol?

Wie zijn bijstanduitkering wil behouden, moet daarvoor per 1 juli verplicht werken. In Amsterdam gebeurt dat al. Maar hoe nuttig is het om acht uur per dag nietjes uit dossiers te halen?

Dat rijtje in de kop geeft ook aanleiding voor een regel: zinvol werk verrichten in de bijstand is toegestaan, maar zinloos werk niet, tenzij als training voor gewone werkzaamheden, dat wil zeggen: alleen voor degenen die nooit gewerkt hebben en alleen als training, dat wil zeggen: na een beperkte periode, en drie maanden is daarvoor een ruime termijn, is de persoon getraind en moet de training ophouden, en vervangen worden door echte arbeid of anders gewoon gestopt.
    En aan te vullen met nog een regel: in de bijstand verrichte zinvolle arbeid, dat wil zeggen: maatschappelijke nuttige arbeid, dient betaald te worden als alle andere maatschappelijk nuttige arbeid: met het minimumloon, dat wil zeggen: alles dat per verricht arbeidsuur uitkomt boven de bijstanduitkering verrekend per uur, dient uitbetaald te worden.
    Daarnaast valt er nog een regel te formuleren: alle beschikbare plaatsen voor lageropgeleide arbeid dienen eerst gevuld te worden door lageropgeleiden, en pas als de lageropgeleiden "op" zijn, komen hogeropgeleiden in aanmerking. Dit mede omdat hogeropgeleiden sowieso minder kans maken op lageropgeleide banen in de werkelijke arbeidsmarkt. En tevens om verdringing op de arbeidsmarkt tegen te gaan.
    Terug naar de praktijk:

Nietjes verwijderen, bladzijden tellen, getal invoeren. Nietjes verwijderen, bladzijden tellen, getal invoeren. 'Je haalt de nietjes eruit, je telt de pagina's, het getal zet je in een wordbestand, je print het uit en stopt het in een map. Nee, meer worden we hier niet geprikkeld.'

Voor al deze zaken geldt dus: dat mag alleen aan nooit-gewerkt-hebbenden en lageropgeleiden worden opgelegd.

Als een droogkomisch duo vertellen twee vrouwen in de bijstand over het onbetaalde werk dat ze 32 uur per week moeten verrichten om hun uitkering te behouden. Ze zitten samen met twintig lotgenoten aan bureaus gevuld met dossierpagina's, plastic mappen en computers. De eerste vrouw, een 42-jarige blondine met een gymnasiumdiploma, bestierde jarenlang de administratie van het glazenwassersbedrijf van haar man. Zijn bedrijf overleefde de crisis niet, haar daaropvolgende werkgever doorstond de economische malaise evenmin en nu zit ze in de bijstand. De tweede vrouw, een Surinaamse 50-plusser met een hbo-diploma pedagogiek, was tot een paar jaar geleden manager bij een recreatieoord in Suriname. Maar haar zoon kreeg heimwee naar Nederland, waar hij was opgegroeid. Sindsdien heeft ze gemerkt dat de Nederlandse arbeidsmarkt niet zit te wachten op 50-plussers.

En hier wringt nog een schoen: Nederlanders mag niets verplicht worden in deze richting, zolang ook nog maar een enkele immigrant of -nakomeling niet in deze trajecten zit. Het is de massa-immigratie van (allochtone) immigranten die mede de oorzaak is van dit probleem, en Nederlanders mogen daar niet de dupe van worden. Dat is het recept voor opstand en revolutie.
Een uitstekend praktisch criterium voor de geldigheid van dit soort aanpak is hoe degenen die het moeten begeleiden en leiden er mee omgaan. Bij een eerlijke aanpak zullen die mensen ook eerlijk werken. Dit is hoe het gaat:

Tussenstuk:
Met een grijper peuken van ambtenaren opruimen

Patrick Vermeulen (32) werkte elf jaar als magazijnwerker op Schiphol voor hij begin 2012 zijn baan verloor. Het afgelopen jaar werkte hij drie maanden met behoud van uitkering aan de Laarderhoogtweg.

Dit is dus ongeoorloofde druk. En dat gaat in de praktijk mestal gepaard met dit verschijnsel:

'Soms lieten ze me met een grijper sigarettenpeuken opruimen rond het gebouw. Die peuken waren daar neergegooid door de ambtenaren en de werkmeesters, die om het kwartier gingen roken. Terwijl wij van de werkmeester niet eens naar buiten mochten in de pauze, laat staan een sigaret roken.'

Machtsmisbruik.

In november kortte de DWI hem 100 procent op zijn gezinsuitkering van 970 euro in de maand, waarvan hij samen met zijn vriendin en dochtertje leeft. Vermeulen had zich aangemeld voor een gemeentelijke opleiding tot beveiliger, waaraan hij begin deze maand is begonnen. 'In blaadjes tellen zag ik geen toekomst.'
Omdat hij niet meer naar de Laarderhoogtweg wilde, kreeg hij over de maand november geen uitkering. 'Ze duwen je gewoon de schulden in bij de DWI. Ze werken met een schrikbewind, proberen je voortdurend angst aan te jagen. Ik wilde graag een baan vinden, ik dacht: ze gaan me helpen om mijn weg terug te vinden naar de arbeidsmarkt. Maar dat was niet zo.'

Ernstig machtsmisbruik.
Geval twee:

Tussenstuk:
Niet lunchen met collega's: 30 procent gekort

Miriam (23, wil alleen met voornaam in de krant) dreigde eind deze maand 30 procent te worden gekort op haar uitkering van 940 euro. De reden: ze wil liever alleen lunchen. 'U wil [sic] zich niet aan een van de huisregels houden, namelijk het gezamenlijk eten in uw lunchpauze', schreef de DWI haar op 2 december over de straf. ...

Machtsmisbruik. Met hoe iemand luncht bemoeit de werkgever zich niet, en dus al helemaal niet een uitkeringsinstantie.

DWI-manager Yoeri van der Lugt zegt dat gezamenlijk lunchen nu eenmaal een onderdeel is van het traject dat Miriam volgt. 'Tijdens de lunch wordt door de deelnemers en de werkmeesters gesproken over de ochtend en wordt er gekeken naar hoe mensen zich opstellen in de groep. Daarna is iedereen tijdens de rest van de pauze vrij om te gaan en staan waar hij wil, of dat nou in de binnentuin is of op het terrein rondom het gebouw.'

Dat bespreken van de werkzaamheden, als dat al plaatsvindt wat niet waarschijnlijk is, maakt deel uit van het traject en dient tijdens dat traject te worden besproken. Dat wil zeggen: niet tijdens de lucht, want dan heeft de deelnemer vrij van dat traject. Met dit argument in de hand kan de instelling zich ook met de rest van het privé-leven gaan bemoeien.
En ook dit dit geval komt het institutionele machtsmisbruik samen met het personele machtmisbruik:

... De hele dag staat ze samen met collega's uniformen te strijken of schoon te maken. Dat terwijl er eigenlijk niet zo veel te doen is. 'Als je dat tegen de werkmeesters zegt, verzinnen ze iets voor je. Dan moet je de vloer boenen of het kantoor van je chef schoonmaken, ook al is dat vlak daarvoor nog gedaan. ...'

Dat is mishandeling. En een vorm van marteling.
En op nog een manier worden de regels van de uitvoering van de begeleiding naar werk overtreden:

In de praktijk werken bijstandsgerechtigden tussen de zes en negen maanden aan de Laarderhoogtweg, zegt Van der Lugt.

Als training de bedoeling is, veel te lang.
Dit zijn al genoeg voorbeelden om te kunnen spreken van het bestaan van Dickensiaanse toestanden. In Engeland werden mensen ook op die manier in "werkhuizen" te werk gesteld, meestal dan nog werk dat economische nuttig was, en waar niet niet voor betaald werd, anders dan met karig eten en nog kariger onderkomen.
In het voorpagina-artikel wordt dit ook erkend:

De Groningse hoogleraar sociale zekerheidsrecht Gijsbert Vonk noemt de Amsterdamse aanpak exemplarisch voor wat hij als de 'repressieve verzorgingsstaat' typeert. 'Er is meer en meer sprake van een straf op bijstandsafhankelijkheid.' Vonk vindt het positief dat gemeenten proberen mensen met een uitkering aan betaald werk te helpen. 'Maar we schieten te ver door. Het onderscheid tussen criminelen met een taakstraf en bijstandsgerechtigden dreigt te vervagen. Er klinken duistere ondertonen door in het beleid, alsof we mensen in de bijstand willen laten paraderen als de zondebokken van een verzorgingsstaat in crisis.'

Maar dit land wordt op dit moment geleid door Dickensiaanse ploerten in vorm van lieden als Rutte, Blok, Schippers en Kamp, allen VVD, met steun van hulpjes als Samsom, Asscher, Klijnsma, en Van Rijn, allen PvdA. Tezamen voeren ze het Dickensiaanse neoliberalisme in, als voorbereiding op de tijd dat Nederland opgaat in het neoliberale Europese Imperium

. Geleid door bestuurders woonachtig in Dubai en de Kaaiman Eilanden, zoals in Dickensiaanse tijden de bedrijven en het land geleid werden door lieden woonachting in kastelen en landhuizen op het Engelse platteland.

Het voorgaande betreft niet degenen die er het slechtst aan toe zijn. Het kan nog ruim erger (de Volkskrant, 24-12-2013, van verslaggeefster Sterre Lindhout):

Crisis: aantal daklozen in drie jaar tijd met tienduizend gestegen

Daklozen zijn een steeds prangender probleem in Nederland. Het aantal mensen zonder vaste woon- of verblijfplaats is gegroeid van 17 duizend in 2009 tot 27 duizend eind 2012. De crisis en de daaruit voortgekomen bezuinigingsmaatregelen op sociale voorzieningen lijken de belangrijkste oorzaken van de stijging. .
Diverse instellingen die daklozen opvangen bevestigen de toegenomen druk op de voorzieningen. 'De bezetting in de nachtopvang is veel hoger dan een paar jaar geleden', zegt Cornel Vader, directeur van het Leger des Heils. 'En ook in de laagdrempelige crisiscentra lopen veel meer mensen naar binnen.' Sommige opvangcentra in de grote steden werken noodgedwongen met wachtlijsten, vooral in de winter. ...
Opvallend is de groeiende dakloosheid bij zogenoemde 'nieuwe armen', mensen die zich ondanks hun geringe inkomen tot voor kort goed konden redden, maar nu over de rand vallen vanwege ontslag of de bezuinigingen op sociale voorzieningen. Ze zijn vaak dakloos geworden als direct gevolg van een huurschuld. Deze groep bestaat voor een groot deel uit jongeren, vrouwen en gezinnen. ...

Dickens zou zich al bijna echt thuis gaan voelen ...

Als argument mag je het niet aanvoeren, maar het is toch mooi meergenomen als een erkende ploert en sociopaat van de Dickensiaanse soort, directeur van de bv-Ik Frank Kalshoven

, voormalig chef-economie van de Volkskrant en in die kringen hoofdpleitbezoirger van het Dickeniaanse neoliberalisme, zich een voorstander toont van het Dickensiaanse beleid (de Volkskrant, 28-12-2013, column door Frank Kalshoven, directeur van De Argumentenfabriek):

Bijstand met plichten is juist prima idee (1)

Exemplarisch voor de 'repressieve verzorgingsstaat', zo typeerde rechtenhoogleraar Gijsbert Vonk de 'Amsterdamse aanpak' dinsdag in deze krant. 'Criminalisering van de Bijstand', zo viel Rutger Bregman hem gisteren bij. Die arme Bijstanders in de hoofdstad moeten verplicht 'zinloos en vernederend' werk doen, vinden ze zelf, op straffe van een korting op hun uitkering. Kortom, de morele verontwaardiging over de 'tegenprestatie' die Bijstandgerechtigden moeten leveren, is groot.
Mijn stelling is: Bijstand met plichten is juist een prima idee. ...

Want dat is goedkope arbeid waar extra winst op kan worden gemaakt, die dan (deels) gaat naar ingehuurde bedrijfjes als De Argumentenfabriek van Frank Kalshoven, die dan veelkleurige papiertjes produceren waarop staat dat de Dickensiaanse aanpak zo goed is voor iedereen. Met erop het lakzegel "Onderzoek".

Ter afwisseling iemand die ongeveer hetzelfde constateert als deze redactie (de Volkskrant, 24-01-2014, column door Rutger Bregman, historicus):

Mercantilisme

Tussentitel: De participatiewet doet denken aan de werkhuizen uit 1600

'Armen zijn als de schaduwen in een schilderij. Ze zorgen voor het benodigde contrast.' Nee, dat is niet Bernard Wientjes aan het woord, maar de Franse dokter Philippe Hecquet. In 1740. Tot diep in de 18de eeuw werd armoede als een goede zaak beschouwd. Neem de Engelsman Arthur Young, die in 1771 opmerkte dat 'iedereen afgezien van een idioot weet dat de lagere klassen arm moeten worden gehouden'. Het zijn ideeën die een enorme opleving doormaken in onze tijd.
Historici spreken ook wel van het 'mercantilisme': de leer dat de een z'n brood de ander z'n dood is. ...

Dat is niet geheel en al juist als je de woordenboek-definities of het Wikipedia-item over "mercantilisme" opzoekt. Wat trowuens al in het woord zit, want de stam slaat op "handel". En handel is niet de reden dat armen arm zijn. Dat "de een z'n brood de ander z'n dood is" lijkt veel meer op het "Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikke", "Het recht van de sterkste", en "Winner takes all". dat op deze website afgekort wordt tot "neoliberalisme", wat tevens slaat op de huidige toepassing van die ideeën, maar dus ook van toepassing is op de historische voorlopers voor het geval ze hetzelfde zijn qua werking. Wat hier het geval is, zoals Bregman gaat uitduiden:

De belangrijkste aanbeveling van de mercantilist? Verlaag de lonen, zo veel je kunt. Goedkope arbeid bevordert immers de concurrentiekracht, en dus de export.

Nou, daar wordt keihard aan gewerkt middels werkuitbesteding en laaggeschoolde immigratie.

Nog hardnekkiger is de mercantilistische kijk op armoede. Volgens de vroegmoderne economen kon alleen verpaupering het gros van de bevolking in beweging houden. Armoede werd als een moreel gebrek beschouwd - het gevolg van luiheid - dat met overheidssteun alleen maar erger zou worden. Als de staat al een taak had, lag die in het dresseren van de paupers.
Ironisch genoeg liep Amsterdam ook toen voorop. Rond 1600 begon de stad met het opsluiten van landlopers in 'werkhuizen', waar ze dwangarbeid moesten verrichten. Het doet denken aan de nieuwe Participatiewet, waarmee straks tienduizenden werklozen gedwongen worden een zinloze 'tegenprestatie' te verrichten. De Amsterdamse Dienst Werk en Inkomen experimenteert al met vormen van dwangarbeid, zoals het verwijderen van nietjes.
Zo keert de geschiedenis terug. Terwijl wetenschappers uitgebreid hebben aangetoond dat armoede en werkloosheid structurele oorzaken hebben, die slechts worden verergerd door boete en straf, is de neiging armoede als een kwestie van 'eigen schuld' te beschouwen terug van weggeweest. Armoede is een 'fundamenteel karaktergebrek', zeggen steeds meer mensen Margaret Thatcher na.

Oftewel: ook hier is men hard mee bezig.
Ook noemt Bregman nog even wat waarheden:

In werkelijkheid is het zoeken naar een baan zwaar en tijdrovend werk, zeker als je van een schamele uitkering moet leven. De legitimatie van het huidige bezuinigingsbeleid druipt dan ook van cynisme: de overheidstekorten zouden te groot zijn geworden door te hoge uitgaven aan de sociale zekerheid. Niets is minder waar. Juist de op hol geslagen financiële industrie en de structurele disbalans in Europa (handelstekorten in het zuiden, handelsoverschotten in het noorden) vormen de oorzaken van ellende.

Dar laatste is niet waar: die handelsoverschotten zijn er altijd geweest, ook toen het die zuidelijke landen veel beter ging. de oorzaak daar is het invoeren van de euro.

Net als driehonderd jaar geleden fungeren de armen weer als zondebok. Opnieuw wordt armoede gecriminaliseerd, terwijl iedereen beter af zou zijn als we het gezamenlijk bestrijden. De rijkdom van de een bevordert immers de rijkdom van de ander, of het nu om landen of om mensen gaat.

Ook weer onzorgvuldig: als de extra rijkdom van de rijke het gevolg is van extra bijdragen aan de maatschappij, kan het waar zijn. Als er geen extra bijdragen zijn, zoals bij extra rijkdom door financiële transacties, is het omgekeerde waar: de extra rijkdom van de rijke bevordert de extra armoede van de arme.

De Volkskrant heeft sympathie voor alle vormen van Dickensiaanse ploertigheid ... (de Volkskrant, 28-01-2014, door Nanda Troost):

Vier vragen over | Onregelmatige werktijd

Waarom meer loon voor uren buiten 'nine to five'?

Kleinere bedrijven vinden de toeslagen op avond- en weekeindwerk te duur. Maar werknemers offeren wel wat op: dinsdags sta je niet op het voetbalveld.

Het is niet meer van deze tijd iemand die 's avonds of in het weekend werkt daarvoor een toeslag te betalen, vindt Michaël van Straalen, de nieuwe voorzitter van ondernemersorganisatie MKB-Nederland. 'De economie is flexibel en al lang niet meer gebonden aan tijden tussen negen en zes. Dus moet er echt radicaal een streep door dat toeslagenstelsel', zegt Van Straalen in Het Financieele Dagblad. ...

... want de andere kant van de medaille moet het doen met twee regeltjes aan het slot van het artikel:

In de discussie gaat het altijd over autonome werknemers op hbo-plus- niveau die zelf kunnen plannen wanneer ze werken, zegt Mariëtte Patijn, cao-coördinator van de FNV. 'Maar de grootste groep werkenden moet om acht uur in de winkel zijn als die opent, of draait 's avonds productie in de industrie. Vaak zijn dat degenen die net boven minimumloon verdienen; die toeslagen stellen hen dus in staat ook eens iets extra's te doen.'

Maar dat zijn slechts horigen waarmee je kan doen en laten wat je wil, en waar je best nog wel wat van kan afpakken. We gaan toch nog meer allochtonen en Oostr-Europeanen importeren. Is ook altijd het idee van de Volkskrant. En die vakbonden ... Daarvan weten we allang wat de Volkskrant ervan vindt, zie hier

.

Het volgende voorbeeld is eigenlijk niet zozeer een zijeffect, als wel een of zelfs hét hoofdeffect: tweedeling. Maar in dit geval is het uitgewerkt in persoonlijke omstandigheden (de Volkskrant, 28-01-2014, door Arie Elshout):

Reportage | Economische ongelijkheid in de VS

Dit is Stephanie. Ze werkt ... en werkt... en werkt

President Barack Obama houdt vannacht zijn zesde State of the Union, over de toenemende ongelijkheid in het land. Correspondent Arie Elshout ontleedt het thema door een beeld te schetsen van het leven van Stephanie, de schoonmaakster in zijn appartementcomplex.

Tussentitel: Ik wil per se kunnen: het is mijn huis. En ik wilde mijn dochter laten studeren - Stephanie Willie - Schoonmaakster

Bescheiden wensen. In Europa, in ieder geval in Nederland, nog geen ernstig probleem. Dit is wat je er voor moet doen in een neoliberaal land:

Zij is 50 en doet haar werk meestal lachend, ook al is werken zo'n beetje het enige wat zij in haar leven doet en heeft gedaan. Ze heeft een vaste baan als schoonmaakster in een hoog appartementengebouw in Dumbo, een wijk bij de Brooklyn Bridge aan de overkant van Lower Manhattan en Wall Street.
Ze werkt in die high rise van zondag tot en met donderdag van zeven tot half vier. Daarna gaat ze huizen schoonmaken in de buurt. Dat doet ze ook op vrijdag en zaterdag, officieel haar 'vrije weekend'. Ze woont in de Rockaways, een New Yorkse buurt vlak bij Kennedy Airport. Elke ochtend staat ze om half vijf op om voor haar geliefde katten te zorgen. Om kwart voor zes neemt ze de metro op weg naar Dumbo. 's Avonds is ze tegen tien uur weer thuis.
Samengevat is dat het leven van Willie: werken, werken, werken, zeven dagen per week, doordeweeks van de vroege ochtend tot de late avond. 'Ik ga nooit uit, heb geen sociaal leven en kom niet in slecht gezelschap.' Het leven is 'knokken', zegt ze, om te 'overleven'. Ze blijft vrolijk.

En nu hoe het is aan de andere kant van de grens in dit systeem:

Wat! Echt? De ogen van Stephanie Willie rollen bijna uit haar oogkassen als ze het krantenartikel ziet. Daarin bekent een voormalig beurshandelaar dat hij een bonus kreeg van 3,6 miljoen dollar en woedend was omdat hij als blaag van amper 30 meer had gewild. 'Vond ie dat niet genoeg?!' Willie snapt er niks van. Het is voor haar een andere wereld, ook al is Wall Street hemelsbreed slechts een paar honderd meter verwijderd van de plek waar ze werkt.

Dat geld dat die beurshandelaar krijgt, die voor geen fractie van een seconde economisch nuttig werk doet, is gepoerd uit het werk en het lichaam van Stepahnie Willis, en alle anderen in haar positie.
Dat is de uitkomst van een neoliberaal systeem. Origineel bloed uitzuigen. Vleessnijden, zoals gedaan door ...

... de Joodse geldhandelaar Shylock

(Wikipedia) uit De koopman van Venetië van Shakespeare, uit het lichaam van de ander.
Ruim kans dat de zakenbank waar de beurshandelaar voor werkt, een Joodse zakenbank is: Goldman Sachs, Lehman Brothers, Bear Stearns, Solomon Brothers, enzovoort ...
Meer over de tweedeling van het neoliberalisme hier

.

De volgende auteur is de enige bij de Volkskrant-economieredactie (misschien ook de hele redactie) die geen voorstander is van het Rijk van Dickens (de Volkskrant, 27-05-2014, rubriek De kwestie, door Peter de Waard):

Waar begint de beschaving?

...    Onder de kop 'De rijken zijn de sigaar' brak columnist Martin Sommer een lans voor het oude geld in Nederland. De 'nette rijken' moeten worden gespaard nu door het boek van de Franse econoom Thomas Piketty een discussie is ontbrand over de vraag of de vermogenden niet een beetje meer moeten bijdragen en de werkenden wat minder.
    ... Sommer huldigt het thatcheriaanse idee dat de bezittende klasse beter voor geld en goed zorgt dan de staat.
    Het tegendeel is meestal het geval. Als het Binnenhof of het Paleis op de Dam privébezit waren geweest, stonden op die plek allang appartementengebouwen. Dat in Groot-Brittannië zoveel mooie kastelen en landhuizen zijn behouden, is te danken aan de National Trust en de English Heritage, twee non-profitorganisaties, en niet aan de aristocratie. De Britse adel had de eigen bezittingen te gronde gericht door een golf van hebzucht waar zelfs de beruchtste Wall Street-schavuiten een puntje aan kunnen zuigen.
    Nadat de Britse adel eerder zijn hobby's had beperkt tot de politiek, jacht, overspel en oorlog, begonnen de edellieden in de 19de eeuw met hun grand tours. Uit de landen rond de Middellandse Zee werden scheepsladingen klassieke antiquiteiten meegenomen die een plekje moesten krijgen. In de wedstrijd om de meeste kostbaarheden te verzamelen, moesten de paleizen worden vergroot. Ook het personeel downstairs verveelvoudigde. Rond de Eerste Wereldoorlog waren de meeste landgoederen onbestuurbaar groot geworden. In 1945 beschreef Evelyn Waugh in zijn klassieker Brideshead Revisited de ondergang van het fameuze Castle Howard in Yorkshire.
    Toen Groot-Brittannië na 1939 door achtereenvolgens de oorlogsinspanningen en de wederopbouw veel geld nodig had, had de adel door wanbeheer zijn geld verspeeld. Het leidde tot de grote onteigening van de landgoederen na hogere erfbelasting. Met de overname door de National Trust werden veel buitens voor afbraak behoed. Nu staan ze open voor het publiek, dat er massaal wandelt, picknickt en cricket speelt en ook nog iets van de geschiedenis opsteekt. Ruim 42 duizend vrijwilligers doen het beheer van de kastelen en landerijen. Die doen het heel wat beter dan de resterende particuliere eigenaren, die veel van hun landgoederen hebben omgetoverd in een pretpark.
    Wie bezit het begin van de beschaving noemt, kan beter kijken naar wat er van het door Thatcher geprivatiseerde woningbestand terecht is gekomen.

Nou, is dat geen treffende beschrijving van de beschaving van de Dickensianen ...

Nog een aardigheid uit het land van Dickens zelf (de Volkskrant, 04-06-2014, van correspondent Patrick van IJzendoorn):

Engelsen willen hogere pensioenen

Tussentitel: Steeds meer ouden van dagen hebben te weinig geld om in koude winters hun woning warm ten houden

... Tot de jaren tachtig vertoonde het Britse pensioenstelsel gelijkenissen met de collectieve, solidaire pensioenvoorzieningen in Nederland, maar onder premier Margaret Thatcher is er begonnen met een geleidelijke overstap naar een privaat stelsel. ...
Dit was niet alleen gunstig voor werkgevers, maar ook voor een groeiend aantal pensioenadviseurs die flinke commissies begonnen op te strijken. Dat laatste heeft ertoe bijgedragen dat de Britse pensioenen tot de karigste in de westerse wereld behoren, wat zich onder meer uit in het fenomeen 'fuel poverty'. Tijdens koude winters hebben steeds meer ouden van dagen te weinig geld om hun woning warm te houden. ...

Hoeveel Dickensiaanser wilt u het nog hebben: bejaarden die doodvriezen in hun huizen ... Echt gebeurd, weet deze redactie van nieuwsberichten over een aantal jaren.

Peter de Waard is de enige bij de Volkskrant die niet volledig geabsorbeerd is door het neoliberalisme. En dat blijkt ook in deze verzameling (de Volkskrant, 25-06-2014, rubriek De kwestie, door Peter de Waard):

Geeft rijkdom ook meer kansen?

Vermoedelijk om zijn baan niet in gevaar te brengen voorziet De Waard (of de redactie) de platte maar voor neoliberalen onaangename waarheden vaak van vraagtekens.

... De 0,01 procent rijkste wereldburgers zien hun vermogen nu eenmaal automatisch sneller toenemen dan de rijkste 0,1 procent en die weer sneller dan de rijkste 1 procent. Wie het alleen met gewone arbeid moet doen, verliest steeds meer terrein, zoals Thomas Piketty heeft aangetoond.
    Het is niet alleen kinnesinne om daarover te klagen. Rijke mensen kunnen niet alleen meer jachten, huizen en luxe auto's kopen, maar hebben ook talrijke immateriële voordelen. Rijken leven langer en gezonder en kunnen hun kinderen veel meer kansen geven. Brookings Institution, een Amerikaanse denktank, heeft onderzoek gedaan naar de levensverwachting van personen die in 1920 en in 1940 waren geboren. De rijkste 20 procent werd gemiddeld zes jaar ouder, de middelste 40 procent vier jaar en de onderste 20 procent twee jaar. Bij de 25 procent laagste inkomensgezinnen is het percentage kinderen dat een academische graad haalt in de afgelopen vijftig jaar gestegen van 6 naar 8, bij de 25 procent hoogste inkomensgezinnen steeg dat van 40 naar 73.
    Volgens Brookings is een van de redenen dat kinderen uit hoge inkomensgezinnen zesduizend uur extra onderwijs krijgen doordat ze worden gestimuleerd meer te lezen, ze vaker worden meegenomen naar een museum, concert of theater en ze beter les krijgen in een sport.
    Rijkdom maakt ongelijker, niet alleen materieel maar ook immaterieel.

Oftewel: rijkdom is nog even Dickensiaans als in de tijd van Dickens.

En aan de "arme" kant (de Volkskrant, 17-07-2014, van verslaggeefster Nanda Troost):

Reportage | Werken in de hitte

Flauwvallen met de ramen dicht

De ambulance heeft al een paar keer voor de deur van Pegatron Services in Breda gestaan. Het is er zo warm dat werknemers onderuitgaan. Naar buiten kunnen ze niet.

'Ut is zund!', zegt de vrouw (50-plus) en ze rijdt weg bij Pegatron Services in Breda. Vanuit de WW had ze weer een baan als uitzendkracht, maar ze heeft net haar kluisje leeggehaald. 'Ik kan dit fysiek niet aan. We mochten niet praten, een flesje water mocht niet mee naar binnen. Het leek wel gevangeniswerk.'
De Inspectie SZW is gisteren direct een onderzoek begonnen naar de arbeidsomstandigheden bij het iPhone-reparatiebedrijf nadat er in de plaatselijke pers berichten waren verschenen over 'mensonterende werkomstandigheden'. 'Collega's vallen flauw omdat het zo warm is en er geen ramen open kunnen. De temperatuur loopt op tot boven de 30 graden. Door de strenge beveiliging zijn de pauzes te kort om naar buiten te kunnen. De ambulance is al een paar keer geweest. En de spanning neemt met de dag toe. Er zijn dagen dat er tien of meer collega's zijn ontslagen. Dat maakt je bang dat je zelf de volgende bent', zegt een werknemer die alleen op basis van anonimiteit wil praten. Pegatron wilde niet reageren. ...

En dit alles door immigratie, Europeanisering, globalisering, enzovoort:

Het Taiwanese bedrijf, dat eind vorig jaar in opspraak kwam door slechte werkomstandigheden in fabrieken in China, heeft sinds april een vestiging in Breda, waar ongeveer zeshonderd uitzendkrachten werken. De medewerkers, die een geheimhoudingsclausule hebben moeten tekenen, repareren iPhones van Apple ...
Breda heeft vijftig mensen vanuit de bijstand op vacatures afgestuurd, ongeveer de helft van hen heeft een baan in de vestiging die is opgezet vanuit de Tsjechische vestiging van Pegatron.
Als rond drie uur de avondploeg de dagploeg komt afwisselen stromen medewerkers het terrein op en af. Ze worden in goede banen geleid door een parkeerwacht, ook met een uitzendcontract. Een touringcar rijdt Tsjechen naar recreatiepark De Katjeskelder in Oosterhout. ...

En daarboven het gore neoliberalisme, natuurlijk. De ideologie van de geldfascisten en nomadismefascisten.

Goh, het wordt steeds duidelijker (de Volkskrant, 28-07-2014, van correspondent Patrick van IJzendoorn):

Bling-bling-entree en armendeurtje

Het is een eeuwenoud probleem binnen adellijke kringen: hoe krijg je bedienden ongezien het landhuis in? De eigenaren van Castle Coole Noord-Ierland lieten zelfs een tunnel graven die tientallen meters verder uitkwam in een speciaal aangelegde heuvel. In Londense appartementencomplexen is nu een nieuwe versie van de bediendeningang opgedoken: de Poor Door, een speciale buitendeur voor sociale huurders.
Neem One Commercial Road, een complex van 21 verdiepingen in Whitechapel, een buurt ten oosten van de City die langzaam wordt gekoloniseerd door bankiers, aandelenanalisten en valutahandelaren. De 'masters of the universe' kunnen natuurlijk niet door dezelfde voordeur naar binnen als de minder bedeelden die een derde van de appartementen bevolken, vond projectontwikkelaar Redrow. Daarom is er aan de zijkant, in een steegje, een ingang gekomen zonder sofa's, bos bloemen en beleefd lachende receptionist. ...
De nieuwe apartheid blijft niet beperkt tot de ingang. In een appartementencomplex in Noordwest-Londen, kunnen de minder bedeelde bewoners geen gebruik maken van de binnentuinen, de fietsenstalling en de garage. Er zijn ook verschillen waar het gaat om de vuilophaal en de postbezorging. ...

Het is ook tijd om alle sociale voorzieningen af te schaffen, ten einde ons helemaal aan de moderne tijd aan te passen. Dat werk kan makkelijk overgenomen worden door de kerk en de bedeling.

Kijk, en daar is de "Hou jij ze arm, hou ik ze dom"-kerk (de Volkskrant, 05-05-2015, van verslaggever Jenne Jan Holtland):

Reportage | Barmhartigheid

Naar hulp diaconie is weer volop vraag

Veel zorgtaken gaan in de participatiemaatschappij naar de gemeenten. Ook kerken komen vaker in beeld als zorgverlener.

...    Virginia (45), moeder van twee kinderen, heet in werkelijkheid anders. ...
    Toen ze in augustus uit huis gezet dreigde te worden, deed ze een beroep op diverse christelijke organisaties. Wim Aanen, voorganger in de hervormde kerk, schoot te hulp. Hij gaf Virginia een klein bedrag zodat ze haar woning kon behouden en bracht haar in contact met het kerkelijke vrijwilligersproject Schuldhulpmaatje. ...
    Op protestantse kerken, blijkt uit een vorige maand verschenen rapport van Kerk in Actie en de Federatie van Diaconieën, wordt steeds vaker een beroep gedaan door mensen in financiële nood. Diaconieën - de liefdadigheidstak van de kerk - zijn er druk mee. Drie op de vier zeggen in de enquête die de basis vormde voor het rapport dat hun inzet sterk tot zeer sterk is toegenomen. De cijfers van Kerk in Actie zijn uit 2013, maar volgens hoogleraar diaconaat Herman Noordegraaf heeft de trend zich daarna doorgezet. ...

Binnenkort in dit theater: bedelende kinderen langs de kant van de weg ...

En aan de andere kant (de Volkskrant, 20-05-2016, rubriek De kwestie, door Peter de Waard):

Is de tijd van de Titanic weer terug?

Tussentitel: Een penthouse voor de rijken of 100 huizen voor de restjesmensen

Wat Nederlanders nogal chic 'de kanslozen' noemen, heet bij de Vlamingen heel beeldend 'de restjesmensen'. Tenminste, zo liet theatermaker Lucas De Man onlangs in Tegenlicht de onderklasse noemen die staat tegenover een piepkleine superklasse van grootverdieners in ict, vastgoed, bankwezen, media, sport en kunst. In de 19de eeuw hadden ze er een eigen terminologie voor: proletariërs, plebejers, paupers of working classes. Die stonden toen tegenover de bourgeoisie, de patriciërs, de upper class of nouveaux riches. ...

Dickensiaanse toestanden.

...    Op 24 april stelde The New York Times ...
    Volgens de krant bleek uit deze tweedeling dat de enorme vermogensverschillen van het einde van de 19de eeuw terug waren. In wat de Britten de Victoriaanse tijd, de Fransen la Belle Epoque (Mooie Periode) en de Amerikanen the Gilden Age (het Vergulde Tijdperk) noemden, werd een heel klein deel van de mensheid mateloos rijk en verpauperde de rest. Het Noorse cruise-schip van nu was destijds de Titanic, waarvan iedereen dankzij een aanvaring met een ijsberg weet dat een groot deel van het schip verboden gebied was voor het gepeupel. En toen het schip verging, werden er heel wat meer van de rijke klasse gered dan van de havelozen. Nu is hetzelfde aan de hand ...
    ... nadat iemand in januari een recordbedrag van 16 miljoen neertelde voor een appartement aan de Houthaven in Amsterdam, wordt nu een optrekje van 25 miljoen euro gebouwd aan het Damrak. Voor dat bedrag kunnen met gemak honderd gezinnen van de restjesmensen worden gehuisvest.

Dickensiaanse toestanden.

Naar Sociologische krachten

, of site home

Bronnen bij Sociologische begrippen: Dickensiaanse toestanden, voorbeelden

26 dec.2013