Sociologische begrippen: uiterlijk, taboe

Het taboe op uiterlijk als sociale factor wordt gehandhaafd op dezelfde manier als het taboe op verschillen in culturen: als je er iets over opmerkt, ben je gewoon "Hartstikke FOUT!!!". Zeg je iets over het niet gelijk zijn van culturen, ben je een racist, of in persoonstermen Adolf Hitler, zeg je iets over uiterlijk, dan ben je genocidist, of in persoonstermen: Lombroso - een schedelmeter (de Volkskrant, 23-02-2013, door Maarten Keulemans):
  De rassenvanger van Indonesië

Eindelijk is bekend wat men toch uitspookte met de honderden mensenschedels die al sinds de koloniale tijd rondzwerven door de Nederlandse museale collecties. Ze vormen de ietwat genante erfenis van een wetenschapstak die we liever vergeten.

Tussentitel: Sommige onderzoekers trokken de binnenlanden in: men geloofde dat daar de puurste volken woonden
Steeds was er een nieuwe mode. Dan was huidskleur belangrijk, dan haarinplant, dan de schedelmeting

Het was een vreemde lading die het Amsterdamse Tropenmuseum in 2003 kreeg toegezonden. Een vergeten deel van de collectie eigenlijk: dertig jaar eerder was de vracht wegens verbouwing van het Tropenmuseum in bruikleen toegevoegd aan de anatomische collectie Museum Vrolik en opgeslagen bij het AMC. Maar nu was de bizarre verzameling terug.
    'Het waren vooral schedels. Een paar honderd', schetst wetenschapshistorica Fenneke Sysling. 'Maar ook kisten vol sleutelbeenderen. Complete skeletten. En wat embryo's op sterk water.' ...
    Een akelige collectie, te meer omdat een aanzienlijk deel afkomstig was uit voormalig koloniaal Indië. ...

Tussenstuk:
Tientallen schedelmeters
In totaal zijn er volgens Sysling 'vele tientallen' onderzoekers geweest die zich geheel of gedeeltelijk wijdden aan de fysische antropologie. De meesten waren artsen die metingen erbij deden, als wetenschappelijke hobby. In Nederland waren het Koloniaal Instituut in Amsterdam (het huidige Tropenmuseum) en het Ethnografisch Museum (nu Museum Volkenkunde) in Leiden hun belangrijkste uitvalbases, maar ook in andere steden was de wetenschapstak vertegenwoordigd. ...

Ja ja, als je belang toekent aan het uiterlijk, ben je een schedelmeter.

Of dus die andere naam: Lombroso (de Volkskrant, 27-02-2013, tv-recensie door Jean-Pierre Geelen):
  Hond

De confrontatie met Jasper S., de moordenaar van Marianne Vaatstra, viel broer Freddy Vaatstra 'vies tegen', zei hij in DWDD. ...
    RTL Boulevard had zijn speciale verslaggever Bram Moszkowicz aan de desk, met een ruime handel in lambroso's: 'De mensen zien eruit zoals jij en ik. Dat is ook het enge eraan.'    ...

Jean-Pierre Geelen had net de lambada gedaan, of hij is niet zo'n intellectueel. Natuurlijk is het het laatste, wat hem er niet van weerhoudt om overal politiek-correcte meningen over te hebben. Maar dat is dus het voordeel van politieke-correctheid: je hoeft niet na te denken. De meningen staan al voor je klaar.

Overigens is de auteur van het eerste citaat, Maarten Keulemans, van opleiding cultureel antropoloog. In dat vak is het taboe van uiterlijk een automatische leerstelling, afgeleid van de gelijkheid der culturen, natuurlijk (Leids universiteitsblad Mare, 19-04-2012, column door Rivke Jaffe, universitair docent culturele antropologie):
  Bestaat een niet-Nederlands uiterlijk?

    ...Ik was zelf bij het lezen van het artikel (gepubliceerd in het Nederlands Juristenblad) geïntrigeerd door een ander aspect, namelijk het gebruik van de term 'niet-Nederlands uiterlijk'.
    Hoe meet je zoiets? Wat is een 'niet-Nederlands uiterlijk', en hoe operationaliseer je het als variabele? Je komt al snel uit bij andere, politiek-filosofische kwesties uit: wat is überhaupt 'Nederlands'?    ...

Een andere verwante leerstelling, dat laatste. Let ook op het gemak waarmee het opgeschreven is. Het is voor de cultureel antropoloog volkomen vanzelfsprekend dat uiterlijk niets kan zeggen.


Naar Sociologische krachten , of site home .

3 mrt.2013