Bronnen bij Vrijheid: balans

Vrijheid is een van de begrippen waarvan het het meest gedacht wordt dat je er nooit genoeg van kunt krijgen. Als absolute uitspraak is dit even waar als alle absolute uitspraken; niet, dus. Ook absolute vrijheid bestaat niet, wat voor de normale menselijke toepassing geïllustreerd wordt door een stukje gezond verstand dat allen bekend is in de onderste tweederde van de maatschappij: absolute vrijheid heb je alleen in je eentje op de Noordpool.

Kortom: ook vrijheid heeft zijn tegenkrachten, die, eenmaal het voorgaande geconstateerd hebbende, makkelijk aan te wijzen: de gebondenheid met anderen noodzakelijk voor het overleven, en naarmate je steeds meer eisen stelt aan de kwaliteit van dat overleven, wordt de noodzakelijke binding groter in sterkte en aantal. Wil je een kind dat ook nog een goede overlevingskans heeft, moet je je sterk binden met een vrouw (de moderne intellectueel is zich nog niet helemaal bewust hiervan).

Nog korter: vrijheid zit in een krachtenveld met een evenwichtswaarde . Hier een toelichting hiervan in wat andere woorden, en kleedt het in in de praktische maatschappij (de Volkskrant, 29-10-2010, door Jelle de Visser):
  Zonder inkadering is vrijheid loos begrip

Jelle de Visser | De slogan ‘Vrijheid en Verantwoordelijkheid’ van het nieuwe kabinet is prima voor de elite, die vrijheid omarmt en ervan profiteert. Voor de overigen creëert vrijheid juist meer ongelijkheid, betoogt Jelle de Visser, filosoof en gemeenteraadslid in Leeuwarden.

Tussentitel: Niemand wil zwemmen in de mist en helemaal niet als het water ijskoud en eindeloos is

... Ooit was het in de mensenwereld ... Allerlei verschijnselen hadden een zichtbare en begrijpelijke oorzaak of waren, wanneer dat niet het geval was, geïnitieerd door één of meer goden. Nog ver na de Middeleeuwen vonden Europeanen het eenvoudigweg onverdraaglijk verschijnselen in de natuur of in het sociale verkeer als de resultante van toeval te betitelen. Het idee dat het evengoed totaal anders had kunnen zijn, was volkomen in strijd met de ordening die men waarnam. Dat de knecht de heer en de heer de knecht had kunnen zijn als een veldslag een eeuw eerder door bijvoorbeeld een onweersbui een andere uitslag had gehad, kwam bij nagenoeg niemand op. De maatschappelijke orde was van God gegeven en in bijna ieders overtuiging onveranderlijk.
    Na de Verlichting is dit in Europa geleidelijk gaan verschuiven. ‘Denk zelf’ werd het credo. Uiteraard had dat destijds betrekking op uitsluitend de geletterden onder de mannen. Sindsdien is de groep die geacht wordt autonoom beslissingen te nemen over de richting van het eigen leven en oordelen te vellen over de samenleving in de vorm van het kiesrecht, steeds groter geworden. In beginsel wordt tegenwoordig van iedereen verwacht zelf de teugels te voeren van het eigen bestaan onder het motto: meer eigen verantwoordelijkheid voor de zelfredzame burger.
    Het nieuwe kabinet heeft als slogan gekozen: vrijheid en verantwoordelijkheid. Een prima slogan voor de elite die vrijheid omarmt en er volop van profiteert in materiële en ook immateriële zin. Ook verantwoordelijkheid vindt die elite prima: we kunnen uitstekend onze eigen boontjes doppen en zijn bereid zitting te nemen in tal van raden en commissies om de samenleving te dienen. At your service, vooral als we er beter van worden.
    Maar hoe zit dit met de mensen die toevallig zijn geboren met weinig vermogen voor een succesvolle schoolcarrière en/of geringe zelfdiscipline? Zij worden niet gevraagd voor raden en commissies en zullen lijden onder de vrijheid van die elite. Immers, meer markt in grotere vrijheid resulteerde in de 19de eeuw in schrijnende ongelijkheid en hartverscheurende armoede, ondanks een toen nog sterke positie van kerkgenootschappen. Meer vrijheid genereert meer ongelijkheid.
    Het propageren van een grotere mate van vrijheid betekent op termijn een ramp voor mensen die er niets mee kunnen. Inbedding in een plichtvol kader maakt de man die zijn pincode voortdurend vergeet gelukkiger dan de mogelijkheid een bv te kunnen oprichten in minder dan een uur. ...
    ... de menselijke vrijheid is aan grenzen gebonden. Wat we willen is nimmer zonder grond. Onze wensen verschillen individueel, maar ieder heeft behoefte aan inkadering van zijn vrijheid. ... De nieuwe regering overschat de waarde en onderschat de consequenties van de vrijheid die ze ons oplegt. Verbondenheid is beter.

De constatering is dus dat niet iedereen dezelfde capaciteiten heeft tot vrij zijn. En dat meer vrijheid dus altijd betekent meer ongelijkheid. En net als vrijheid is ongelijkheid natuurlijk beperkt, en is er hier sprake van een zoeken naar een evenwicht. Een evenwicht dat vrijwel zeker niet ligt bij de neoliberale plannen van rechte kabinetten.


Naar Vrijheid , of site home .

29 okt.2010