Toelichting bij Vrijheid van meningsuiting: taboes

27 nov.2004

Een bekend voorbeeld van zaken die niet gezegd mochten worden, is dat allochtonen in Nederland overlast en problemen veroorzaken. Degenen die dat wilden beweren werden uitgemaakt voor de lelijkste dingen die wij kunnen verzinnen, met gebruik van termen als Derde Rijk, Hitler, en Anne Frank. Dat is niet hetzelfde als een formeel verbod, maar het is hetzelfde als een maatschappelijk en sociaal verbod, een taboe. Het is algemeen bekend dat de werking van een taboe veelal even effectief is als een formeel verbod, in vele gevallen zelfs effectiever.

Onze maatschappij is formeel wel vrijer dan andere maatschappijen, maar het is maar de vraag of het vrijer is van taboes, zoals het voorgaande voorbeeld aangeeft. Het probleem met het aangeven van deze taboes is dat het taboes zijn, dus het laten zien dat het taboes zijn is per definitie zeer controversieel. Zo was het decennialang taboe om te beweren dat niet de Amerikanen maar de Russen de Tweede Wereldoorlog in Europa hebben gewonnen. Het was zelfs bij beroepshistorici niet bekend waar de grootste slag uit de Tweede Wereldoorlog heeft plaatsgevonden. Slechts nu de Koude Oorlog al vele jaren achter ons ligt, komt het publiek dat naar Discovery Channel kijkt er achter dat die slag geleverd is bij de Russische stad Koersk (de stad waar de gezonken onderzeeër naar is vernoemd).

Een voorbeeld van een nog steeds actief taboe is dat rond de positie van de werknemer in de huidige economie. Die positie is op de schaal van volkomen vrijheid naar volkomen dwang, populair te vertalen als van koning tot slaaf, veel dichter bij die van slaaf dan bij die van koning. De enige plaats waar wel vagelijk aan deze stand van zaken wordt gerefereerd is in de literatuur, met name de sciencefiction, want daar is het veilig ver weg (over onze veelgeprezen vrijheid valt dus ook het een en ander op te merken, zie hier ).

Naar Vrijheid van meningsuiting , Sociologie lijst , Sociologie overzicht , of site home .