Bronnen bij Management: groepsdenken

23 aug.2010
Een van de gevolgen van diverse fouten in het managementproces is groepsdenken:


Uit: Leids universiteitsblad Mare, 17-12-2009, door Vincent Bongers

Waarom groepsdenken vaak leidt tot beleidsfiasco’s

Optocht van mislukkingen

Wat ging er fout bij bestuurlijke blunders als de kredietcrisis of de RijnGouwelijn? ‘Soms zijn bestuurders dommer dan het volk.’

Groepsdenken. Dat is het verbindende element in de optocht van mislukkingen die is verzameld Rijdende treinen en gepasseerde stations.
    De bundel is samengesteld door Jouke de Vries en Paul Bordewijk, respectievelijk als directeur en gastdocent verbonden aan de Haagse campus van de Leidse universiteit.
    De oercasus van het groepsdenken is de mislukte Amerikaanse invasie van Cuba in 1961. Een kleine groep Cubaanse ballingen kwam in de Varkensbaai aan land. ‘In twee dagen waren alle 1400 soldaten gedood of gevangengenomen door het leger van Castro’, zegt Bordewijk, oud-wethouder van Leiden. ‘De Amerikaanse psycholoog Irving Janis vroeg zich af hoe president Kennedy samen met zijn adviseurs deze blunder kon maken. Hij stelde vast dat als er eenmaal ergens een mening heerst of een plan is ontwikkeld, mensen huiverig zijn om daar tegen in te gaan.’
    Bordewijk geeft een voorbeeld dat betrekking heeft op de kredietcrisis: ‘Trude Maas, commissaris bij ABM-AMRO, heeft bijvoorbeeld gezegd: “Ik had geen goed gevoel bij al die hoge bonussen. Maar ja. Ze vonden allemaal dat het moest. Dus hield ik mijn mond maar.”’ Mensen willen ook niet in het ‘verkeerde kamp’ worden ingedeeld. ...


Red.:   Dit groepsdenken is de meer spontane versie. Als een grotere groep een bepaalde opvatting verkondigt, dan vinden de meeste mensen het moeilijk om daar tegen in te gaan of zelfs maar een andere mening te verkondigen - dit is conformiteitproces  => .
    Maar dit min of meer spontane proces  kan ook gestimuleerd of verergerd worden:

  ‘Mocht je al gelijk hebben in een bepaalde kwestie, kan het slecht zijn voor je carrière om er over te beginnen’, aldus Bordewijk.’

De meeste mensen en nog meer managers vinden het namelijk onprettig om tegengesproken te worden. En mensen die gezag hebben laten dit meestal ook ongeremd merken. Waarna degenen die in gemanagede groep zitten het wel uit hun hoofd zullen laten om nog meer tegen te spreken - op een doodenkele uitzondering na. Bijvoorbeeld mede de oorzaak van de spaceshuttle-rampen .
   Het werkt ook op grotere schaal:

  Volgens Janis is groepsdenken iets dat betrekking heeft op een klein clubje mensen. ‘Maar wij stellen dat het ook op grotere schaal plaatsvindt’, aldus Bordewijk. ‘Het onderwijs is een goed voorbeeld. Het introduceren van het vmbo en het studiehuis, iedereen leek dat te willen. Als het dan fout gaat, moet een parlementaire onderzoekscommissie daar weer over oordelen. Je ziet het op gemeentelijke niveau met de Noord-Zuid lijn in Amsterdam. Daar blijkt nu dat die lijn nooit had moeten worden aangelegd ...’

En ook op deze grotere schaal kan het proces gestimuleerd en versterkt worden:

  In zijn eigen bijdrage gaat hij in op een aantal taboes die in jaren zestig in Nederland werden opgeworpen, bijvoorbeeld de instroom van migranten. ‘Iedereen die kritiek had op de multiculturele samenleving werd meteen in de hoek van het fascisme geduwd’, stelt Bordewijk. ‘Met alle gevolgen van dien. De problemen werden te laat onderkend en mensen die kritiek leverde werden niet serieus genomen en zelfs beschadigd.’
    Hij maakte het zelf ook mee, geeft hij toe. ‘In de jaren tachtig toen ik zelf wethouder was in Leiden hield Cor Vergeer van de SP tijdens een commissievergadering een verhaal over de problemen met migranten. Iedereen sabelde hem toen neer, ook de VVD en het CDA. Ik dacht: het is wat ongenuanceerd, er zit echter ook wel wat in. Maar het heeft geen zin om hem nu bij te vallen. Daar beschadig ik alleen mijzelf mee. Het is een typisch voorbeeld van consensusdrang en groepsdenken. Achteraf vind ik het jammer dat ik zelf niet de guts had om deze problemen op tafel te leggen.’

Het feit dat iemand met de intelligentie vaneen onderzoeker al onderhevig is aan dit proces, toont de ernst ervan aan. 


Naar Psychologische krachten  , Psychologie lijst , Psychologie overzicht , of site home .