Bronnen bij Rijnlands onderwijsbeleid: pre-Mammoet

De Volkskrant, 06-12-2005, rubriek Haagse berichten door Hans Wansink

Land zonder focus

Nout Wellink, president van De Nederlandsche Bank, formuleerde het probleem twee weken geleden als volgt: 'De overheid weet maar niet over het voetlicht te brengen waar het echt om draait.' Een gebrek aan een heldere boodschap en een kloof tussen gewekte en nagekomen verwachtingen zorgen voor een vertrouwensbreuk tussen de politiek en de bevolking. ...
    De verleiding is dan groot om met spectaculair gooi- en smijtwerk te komen. Voeg de drie technische universiteiten samen, stelde Bernard Wientjes (VNO-NCW) in reactie op Verwaayen voor. MKB-man Loek Hermans, gewezen minister van Onderwijs, vond dat Nederland in 1968 'met de Mammoetwet de uitdaging uit het onderwijs heeft gehaald'. ...

Red.:    Het volgende artikel bevatte vele mitsen en maren, omtrent de waarde van selectie, meritocratie, standenvorming, en immigratie. Hieronder een selectie met een meer rechte lijn naar de conclusies:

Uit: De Volkskrant, 03-12-2005, door Hendrik Jan Schoo, publicist en politiek columnist van de Volkskrant

Dubbeltjes kunnen best kwartjes worden

Tussentitel: Het huidige onderwijs bevestigt de nieuwe ongelijkheid in de samenleving

... van meet af aan had de meritocratie haar dissidenten. Sterker, voor de man die de term muntte, de Engelse socioloog, socialist én edelman Michael Young, was de meritocratie helemaal geen aanlokkelijk vergezicht, maar een schrikbeeld. Zijn The Rise of the Meritocracy (1958) was een satire op 'verdienste' als grondslag voor maatschappelijke waardering. ...
    Voor Young is de meritocratie een wrede manier om de maatschappij te ordenen. De heerschappij der verdienstelijken vernedert de onvermijdelijke verliezers, mensen met beperkte intelligentie en geringe schoolse vaardigheden. Voortdurend wrijft de meritocratie hen in dat ze sukkels zijn. Zij hebben gefaald en weten het. Niet door een speling van het lot, geboorte, maar eigen tekortkomingen. De winnaars daarentegen, de meritocratische elite, gelooft zo in haar eigen voortreffelijkheid dat zij zich, almaar inhaliger, steeds grotere rijkdommen toeëigent. De meritocratie, kortom, is niet te rijmen met het gelijkheidsideaal, zij staat voor 'kansengelijkheid' en schrijnend ongelijke uitkomsten. Daarom liever de geborgenheid van rang en stand, de veilige haven van de arbeidersklasse, dan dit gevecht met al zijn verliezers.
    Youngs ideeën hebben in de Britse standensamenleving steeds op aanhang kunnen rekenen, uit socialistische als conservatieve hoek. De Engelse filosoof John Gray noemde Young daarom de ontwerper van een 'reactionaire orthodoxie' die nog altijd als een dood gewicht op het Britse politiek rust.
    Volgens Gray miskende Young dat toenemende sociale ongelijkheid het gevolg is van niet-selectief onderwijs. Dat is namelijk niet bij machte om slimme leerlingen van nederige afkomst boven hun milieu uit te tillen. Met als gevolg dat zij inmiddels minder kans maken dan jarenlang het geval was, om in hun latere leven tot de betere banen door te dringen. ...
    ...In Nederland is de meritocratische idee ook altijd minder omstreden geweest dan in Engeland. Na de voltooiing van de emancipatie van de volksdelen in de naoorlogse jaren, was het de beurt voor individuele emancipatie. Daarom kwam de Mammoetwet er in 1968. Latere pogingen om die om te bouwen tot een radicaal middenschoolmodel verzandden in het compromis van de basisvorming.
    Toch slaat nu ook in Nederland scepsis toe over de zegeningen van 'de' meritocratie. Die heeft alles te maken met de massale immigratie sinds de jaren zeventig en de vooralsnog gebrekkige integratie van die nieuwkomers. Het meritocratisch beginsel integreert niet, maar brengt een gesegregeerde samenleving voort. ...
    Maar die vlieger gaat alleen op als onderwijs werkelijk verschil maakt, meer biedt dan het ouderlijk milieu of wat leerlingen van elkaar of internet oppikken, en alle talent rigoreus aanspreekt. En juist dat is intussen een twijfelachtige aanname, zoals Martin Sommer in de Volkskrant al weken achteren laat zien. 'Soft' onderwijs zoals het nieuwe leren maakt dat verschil niet, stelde de Engelse onderwijssocioloog Michael Young (nee, geen vergissing of grap, de man heet werkelijk ook zo) vorige week nog in NRC Handelsblad. Het belet getalenteerde kinderen van immigranten om aan de beperkingen van hun milieu te ontsnappen. Het hoge woord moet er maar uit: soft, niet-selectief onderwijs is anti-emancipatoir.
    En anti-meritocratisch. Onderwijs dat geen verschil maakt, is standsonderwijs en 'reproduceert' weer feilloos maatschappelijke ongelijkheid. Het categoraal gymnasium voor de nieuwe geleerde stand, vmbo als 'volksschool' voor de nieuwe onderklasse, 'middelbaar' onderwijs voor het brede maatschappelijke midden. Dit nieuwe oude standsonderwijs doet vooral, maar zeker niet uitsluitend, kinderen van immigranten tekort, zowel de minder als de meer getalenteerden.   ...
    Emancipatie is nog altijd mogelijk. Onderwijs, selectiever en veeleisender dan nu, heeft daaraan nog een machtige bijdrage te leveren. Immigranten zijn nog lang niet 'uitgesorteerd' over de maatschappij. Uit de besten moet nog een elite worden gevormd, uit de mindere goden goede vaklui waar de arbeidsmarkt om zit te springen. Dat komt neer op wat Jacques de Kadt eind jaren dertig als dé taak voor de sociaal-democratie zag: het organiseren van ongelijkheid. Het moet en het kan.

Red.:   Nog een kleintje tot slot:

Uit: De Volkskrant, 09-09-2005, door Els Vos (Nijverdal)

Nieuwe leren

Het stuk van Martin Sommer (Forum, 7 september) heb ik met grote instemming gelezen. Ik ben consulent Educatief Werk bij de Overijsselse Bibliotheek Dienst in Nijverdal en heb als zodanig met dit nieuwe leren te maken. Vanaf het begin heb ik het Studiehuis van nabij meegemaakt en al gezien wat dat voor gevolgen heeft. Het is een gotspe dat niemand meer wat hoeft te leren zolang men het maar weet te vinden. ...
    Van mij mag de regering een 2 hebben voor het onderwijsbeleid. Een 4 is nog te hoog. Je ziet het aan het ongeïnteresseerde docentenkorps. En dan die eisen die steeds worden verlaagd.
    Ik ben blij dat ik van voor de Mammoet ben.

Naar Rijnlands onderwijsbeleid , Rijnlandmodel, lijst , Rijnlandmodel, overzicht , of site home .