Jarenlang verwaarloosd

In het Drentse Beilen wonen sinds kort verslaafden uit de Randstad die kampen met een psychiatrische stoornis. Het is een groep die in de reguliere opvang overal tussendoor glipt. ‘Deze mensen zijn overlevers.’

Ronald kent elke ster uit Amsterdam. ‘Van Kooten en De Bie, Peter Faber, John Kraaykamp’, somt hij op. ‘En iedereen van Goede tijden, slechte tijden.’ Jarenlang zwierf hij in de hoofdstad – en dan kom je nog eens iemand tegen, zegt hij trots. Sinds februari woont Ronald (42) in het Drentse Beilen, in de dit jaar geopende locatie voor mensen met zowel een zware psychiatrische stoornis als verslavingsproblemen, die in de reguliere psychiatrische opvang niet te handhaven zijn.
    In Beilen lopen geen BN’ers op straat. En als dat al zo zou zijn – Ronald komt niet op straat, dus hij zou het niet weten. Maar hij is blij met zijn nieuwe stek. ‘Hier kom ik op mijn benen terecht. Ik heb een bed onder m’n kont en ze zorgen goed voor me. Anders maak ik er toch weer een puinhoop van.’
    Ronald is een van de 32 verslaafde psychiatrische patiënten uit Amsterdam en Rotterdam – 29 mannen, 3 vrouwen – die wonen op de afdeling Duurzaam Verblijf van GGZ Drenthe. Het ministerie van VWS organiseerde een inschrijving om een oplossing te bedenken voor deze ingewikkelde doelgroep, die alleen al in Amsterdam en Rotterdam uit 600 mensen bestaat. Het initiatief van GGZ Drenthe kwam als beste idee uit de bus. Nu zijn er nog 36 plekken; dat zullen er in de toekomst 120 worden.
    ... Voor hij naar Beilen kwam, woonde hij zeven jaar op kamers in een begeleid-wonenproject. Uiteindelijk is straks zo zelfstandig mogelijk wonen ook weer zijn doel.
    Zover is het nog lang niet. ‘Als ik hieruit kom, ga ik de NS vragen om een treinverbod, zodat ik nergens heen kan’, lacht hij. Ronald is moeilijk te verstaan, misschien wel omdat hij flink wat tanden mist. Waarom een treinverbod? ‘Om niet meer met drugs in aanraking te komen’, zegt hij. ‘Want weet je, ik kan het niet laten. Het blijft trekken. En het is rotzooi.’
    Intussen is Lars, de jongste bewoner, de met peuken bezaaide kamer van Ronald binnengekomen. Hij moet hard lachen. Ook Ronald schiet in de lach. Wat is er zo grappig? ‘Dat hij zegt dat drugs rotzooi is. Hij kocht het toch? Dan moet hij nu niet zo hypocriet doen.’
    De bewoners van Duurzaam Verblijf hebben een paar dingen gemeen. Ze hebben een ernstige psychiatrische stoornis – meestal schizofrenie – en een verslavingsprobleem. Op een enkeling na hebben ze geen contact meer met familie. Verder komen ze uit Amsterdam en Rotterdam en hebben ze al een heel traject van mislukte hulpverlening doorlopen. Allemaal zijn ze een gevaar voor zichzelf en voor de samenleving – voorwaarden voor een gedwongen opname, die door de rechter bekrachtigd moet worden.
    Want niemand zit hier vrijwillig. Psychiater Wijnand Mulder, tevens clusterhoofd behandelbeleid, nuanceert. ‘Dat gevaar moet je meer zien in de zin van verloedering en overlast. Deze mensen kunnen niet meer voor zichzelf zorgen. Verder hebben ze meestal overlast veroorzaakt. Schreeuwen, plassen in portieken, fietsendiefstal. Gewoon, dingen waar je niet op zit te wachten. Harde criminelen komen hier niet – daar zijn andere instellingen voor.’
    Duurzaam Verblijf springt in het gat tussen de reguliere instellingen, zegt Mulder. ‘Deze mensen zijn te moeilijk voor een regulier psychiatrisch ziekenhuis en niet crimineel genoeg voor een gevangenis. Als een natte zeep glippen ze net overal tussendoor.’ Bij de ‘gewone’ GGZ ging het vaak mis. Als de patiënt in de acute opvang eenmaal gestabiliseerd was, slaagde hij er in de vervolgopvang toch vaak in aan drugs te komen, waarna alles weer opnieuw begon. ‘Onze setting is gesloten en beter beveiligd, om er zeker van te zijn dat er geen drugs binnen komen. Veel gewone ziekenhuizen zijn allang blij als mensen stabiliseren. Dan zijn ze er vanaf. Bij ons begint het dan pas.’
    Wie aankomt bij Duurzaam Verblijf, wordt eerst nauwkeurig gescreend. Het asociale gedrag verdwijnt bijna altijd zodra de patiënt met drugs stopt, aldus Mulder. ‘Niet alleen omdat de werking van de drugs zelf wegvalt. Maar ook omdat het hele leven van deze mensen alleen nog maar draaide om scoren. Als dat niet meer hoeft, hoeven ze ook niet meer te stelen.’ Als de drugs wegvallen, blijft de stoornis over. ‘Dan kunnen we gaan kijken hoe we die kunnen behandelen.’   ...
    Kun je zomaar met drugs stoppen? Hangt er vanaf welke, zegt de psychiater. ‘Maar hier komt alleen de absolute onderkant van de samenleving, mensen die gebruiken waar ze die dag toevallig aan kunnen komen – een bolletje speed van 10 euro. Ze zijn niet gewend veel te gebruiken. Daar hebben ze helemaal geen geld voor. Dat maakt het makkelijker om te stoppen, want de lichamelijke gewenning is minder.’   ...
    De hekken om het terrein staan er omdat omwonenden het graag wilden. Maar ze zijn er vooral voor de patiënten die vaak angstig en achterdochtig zijn. Om de boze wereld buiten te houden.
    Incidenten zijn er nauwelijks. De separeercel is pas één keer gebruikt. Volgens Mulder schuilt een deel van de kracht in de nette aanblik van het pand. ‘Deze mensen zijn jarenlang verwaarloosd. Met een net pand willen we die cirkel doorbreken.’ Toch is het te simpel om te stellen dat rust, reinheid en regelmaat voldoende zijn. ‘Dat is wel belangrijk, maar we willen geen slaapzalen met een nachtzuster. Deze mensen zijn overlevers. Die dynamiek willen we niet kwijtraken.’    ...
    Hoe een dag eruit ziet, hangt af van de patiënt, zegt Mulder. De prioriteit ligt bij de gewone dingen: douchen, aankleden – ritme en structuur brengen of terugbrengen. Voor de meesten is dat al moeilijk genoeg. Verder krijgt iedereen een programma op maat. ‘Hun hele leven draaide om scoren. Als dat wegvalt, hebben ze vaak geen idee hoe ze hun dag kunnen indelen.’
    Een bewoner was vroeger glazenwasser en helpt mee ramen te lappen. Een ander werkt graag in de tuin of helpt in de winkel. Een man houdt zijn kamer netjes bij en zorgt goed voor zijn vogeltje, maar brabbelt onsamenhangend. Ieder heeft zijn eigen issues.   ...

De namen Ronald, Edwin en Lars zijn op verzoek van de betrokkenen gefingeerd.

Tussenstuk:
Tussen beton en bossen

De kliniek voor opvang van mensen die kampen met verslavingsproblemen en psychiatrische stoornissen op het GGZ-terrein in Beilen is een voorproefje; op termijn moet op een andere locatie nieuwbouw komen die plaats biedt aan 120 bewoners. Het wordt een besloten woongemeenschap met een werkplaats en winkel. De realisering hangt mede af van uitkomsten van procedures – omwonenden staan niet bepaald te juichen.
    De opvang zit in Drenthe omdat GGZ Drenthe – samen met Verslavingszorg Noord Nederland – het beste plan had. Een soortgelijke opvang zou in de Randstad onbetaalbaar zijn. De oprichters zien het als bijkomend voordeel dat de patiënten uit hun oude omgeving worden gehaald – een middenweg tussen opvang in beton en de afgelegen heilzame bossen uit de jaren vijftig. Dat de patiënten ver weg zijn van familie, maakt voor veel van hen niets uit. De meesten hebben al lang geen contact meer met hun familie.   ...


Naar Rijnlandse zorgboerderij , Rijnlandmodel, lijst , Rijnlandmodel, overzicht , of site home .