Uit: De Volkskrant, 27-10-2005, door Machteld van Hulten

Boek | De politieke dimensies van architectuur

Faustiaanse contracten

Machthebbers mogen graag laten bouwen. Deyan Sudjic stelt de vraag naar de verantwoordelijkheid van architecten.

Wat Albert Speer was voor Hitler, was Boris Iofan voor Stalin, en Marcello Piacentini voor Mussolini. Speers megalomane stad Germania verbeeldde en verheerlijkte Hitlers nationaal-socialistische gedachtengoed, Iofans Sovjetpaleis in Moskou moest het onwrikbare symbool worden van het communisme van Stalin, en Piacentini waakte als Mussolini's huisarchitect over de corporate identity van fascistisch Italië.
    Machthebbers zijn dol op architectuur. Zij weten hoe met imposante paleizen, rijksgebouw-en, stratenplannen, paradeterreinen hun macht te bestendigen, een nationale identiteit te construeren, vrienden te imponeren en vijanden te intimideren. Architecten van hun kant zijn aangewezen op de bezitters van macht en geld.
    'Wij zijn gewend over architectuur te spreken in relatie tot de kunstgeschiedenis, als afspiegeling van technologische veranderingen of als uitingsvorm van sociale antropologie', schrijft Deyan Sudjic, criticus van de Britse krant The Observer in het boek De macht van het bouwen. Hoe geweld en macht de wereld aanzien geven. 'We hebben er meer moeite mee inzicht te krijgen in de diepere politieke dimensies van een gebouw:
    Aan de hand van een groot aantal gebouwde, allang gesloopte of nooit gerealiseerde monumentale gebouwen in de twintigste eeuw geeft Sudjic inzicht in de onderliggende, politiek ideologische beweegredenen van machthebbers en architecten.Van Mao's immens grote Tiananmenplein, tot Mitterrands grands projects en Blairs Millenium Dome - 'er is bijna geen twintigste-eeuwse autocraat die aan de macht kwam en geen bouwcampagne begon', stelt hij.
    Sudjic toont aan dat architecten hun kansen evenmin laten liggen. Dat ook Le Corbusier, op zoek naar werk, een ontwerp indiende voor het Sovjetpaleis van Stalin en dat zelfs een modernist pur sang als Mies van der Rohe bereid was om voor Hitler te bouwen. Is een architect die bouwt voor een bepaald politiek regime automatisch verantwoordelijk voor dat gedachtengoed, vraagt Sudjic.
    Volgens hem bestaat er niet zoiets als intrinsiek totalitaire, communistische' of democratische architectuur. Wel is architectuur, stelt hij, een 'expressieve taal die in staat is uiterst specifieke boodschappen over te brengen'. Een architect moet niet worden gezien 'als iemand die naar het goede streeft, maar als iemand die bereid is faustiaanse contracten te sluiten'.
    Als voorbeeld noemt hij Koolhaas' ontwerp voor de Chinese staatstelevisie - een instituut dat nog altijd kan worden gezien als de stem van de communistische partij, als 'anti-symbool' voor de vrijheid van meningsuiting.
    Koolhaas is niet de enige die ervan langs krijgt. Ook voor de recente hausse van 'imago-architectuur', de luchthavens, musea en wolkenkrabbers van de Calatrava's, de Gehry's en de Piano's, heeft Sudjic geen goed woord' over. Hij ontmaskert de prestigebouw als vrucht van politieke belangen, die de publiciteitsgeile architectentop in herhaling doet vallen.   ...


Red.:   Wie naar de Westerse steden kijkt ziet niets anders dan protserige machthebbers-architectuur, de machthebbers zijn de kapitalisten.
    Maar zelfs het platte materialisme van de machthebbers en projectontwikkelaars past de architect:

Uit: De Volkskrant, 18-10-2008, door Hilde de Haan (rubriek Kunstloket)

Bewoner wil pannendak, architect zoekt avontuur

Het kunstloket van de Volkskrant geeft antwoord op uw algemene vragen over kunst. Deze week: 'Wat hebben moderne architecten toch tegen schuine daken?'

De afkeer tegen schuine daken, en dan vooral tegen het oer-Nederlandse pannendak, zit inderdaad bij veel architecten diep ingebakken. Dat is vooral een kwestie van imago.
Zware kappen worden in de vakwereld nog altijd vlug geassocieerd met ouderwets.
Rechthoekige blokken, strakke vormen en platte daken staan voor modem, rationeel en efficiënt.    ...
    Daarmee illustreert de dakenkwestie een lang bestaande kloof tussen architecten en gebruikers. Bewoners zijn uit op een prettig, comfortabel en mooi gemaakt huis. Architecten willen meestal vooral vernieuwend zijn, opvallen, gebruik maken van de nieuwste technieken. Hun doel is (daarbij onder druk gezet door winstbeluste opdrachtgevers): functionele woningen, efficiënt in het gebruik van ruimte.   ...

Red.:    Tot de moderne machthebbers in deze behoren ook de stadsbesturen en daarmee de politieke bestuurders. Die al even erg zijn:

Uit: VARAgids, nr. 11-2010, column door Paul Witteman

Winnaar

Tussentitel: Na zorgvuldig invullen kwam ik uit op de actiepartij, voortgekomen uit de kraakbeweging. One-issuepartij.

De partij waarop ik heb gestemd heeft gewonnen, niet veel maar toch. De Stemwijzer moest er aan te pas komen. Dat komt zo: de partij waarop ik sinds jaar en dag mijn stem uitbracht, heeft de stad de afgelopen decennia lelijk gemaakt door de bouw van huizen en kantoren over te laten aan projectontwikkelaars wier gevoel voor esthetiek uitsluitend wordt gestuurd door de saldi op hun talloze bankrekeningen. Deze types die er ook in slagen architecten om te kopen voor het tekenen van hun zielloze gebouwen, kregen van de gemeente vrij spel omdat de overheid 'nu eenmaal een slechte bouwmeester is'. Bouwen is een vak, vinden de bestuurders, en dat beheersen wij niet.
    Maar welk vak dan wel? Besturen? Iedere burger uit onze gemeente die om zich heen kijkt nadat hij met een donkere doek voor zijn ogen is gedumpt in een willekeurige steeg, herkent zijn woonplaats aan de torenhoge gruwelijke karkassen waarin gemeenteambtenaren, justitiefunctionarissen en rechters hun werk doen. Hier worden antidepressiva beschikbaar gesteld voor hen die door het deprimerende uitzicht in hun arbeid worden belemmerd.
    De mensen achter de Stemwijzer is niet ontgaan wat er in onze stad gaande is en hadden een aantal vragen over nieuwbouw, hoogbouw en grondpolitiek opgenomen in de vragenlijst. Na zorgvuldig invullen kwam ik uit op de actiepartij, voortgekomen uit de kraakbeweging. One-issuepartij. Moetje nooit op stemmen, hielden mijn leermeesters me voor. Kwam daarna bij GroenLinks terecht. PvdA bijna onderaan mijn lijst! ...

Red.:   Want alle grote politieke partijen heulen met die bouwers van monsters.
    Een enkel voorbeeld:


Uit: De Volkskrant, 27-09-2012, van verslaggeefster Ana van Es

Wethouders D66 en SP vinden prestigieus megaproject te duur

College Groningen valt over tram

Het gemeentebestuur in de stad Groningen is gevallen. Drie wethouders (PvdA en GroenLinks) hebben woensdagavond hun ontslag aangeboden vanwege een conflict over het voornemen om een tramlijn aan te leggen door het stadscentrum..
    De bestuurscrisis in Groningen voltrok zich in nauwelijks één dag en betekent het einde van de voorgenomen regiotram. Dit prestigieuze megaproject ter waarde van ongeveer 700 miljoen euro, gold als speerpunt van het college van burgemeester en wethouders. Dinsdagmiddag namen twee wethouders van D66 en SP echter afstand van het project. Daarop besloten PvdA en GroenLinks woensdagavond dat hun positie onhoudbaar is geworden.
    Sinds juni dit jaar staat de tram op losse schroeven. Een meerderheid in de gemeenteraad bleek te aarzelen over de haalbaarheid van de tram, die de bereikbaarheid van het centrum in de toekomst moest garanderen. Groningen kampt met financiële tekorten en moet fors bezuinigen. Onder inwoners van de stad is al jaren verzet tegen de tram, die een winkelstraat ongeschikt zou maken voor bus- en fietsverkeer.    ...


Red.:    Een doodenkel voorbeeld. Dit is de manier waarop politiek Nederland de Nederlandse binnenstad verkankerd heeft.
    Zo, bijvoorbeeld:


Uit: De Volkskrant,  19-10-2012, ingezonden brief van Jan Ledderhof (architect), Den Haag

Spuiforum

Het Haagse gemeentebestuur wil twee 25-jarige theaterzalen slopen, de Philipszaal en het Lucent Danstheater. Ze zijn gebouwd met minimale middelen, volgens sommigen met bordkarton en gips en dus aan vervanging toe. Grote onzin. Vitale delen als constructie, isolatie, akoestiek, veiligheid, comfort et cetera kunnen nooit minimaal zijn geweest. Dus waarom sloop?
    Ambitieuze wethouders willen iets nieuws achterlaten, en dan kan het niet gek genoeg zijn. Het budget voor de prestigieuze nieuwbouw was aanvankelijk 260 miljoen.   ...


Red.:    Bestuurlijke egotripperij en megalomanie.
    De media vallen strikt genomen niet onder de machthebbers, maar als je een beetje van een afstand kijkt scharen ze zich in ruime meerderheid meestal erachter, zodra het over de belangrijkere keuzes gaat. Zo zijn de media vrijwel volstrekt neoliberaal, met allen uitschieters richting rabiaat neoliberaal. Hier één van die neoliberalen in de media aan het woord over inrichting:


Uit: De Volkskrant, 26-10-2013, door Sander van Walsum

Architectuur | Laat lelijke gebouwen lekker staan

Parels van gedrochten

Moet een lelijk gebouw als dat van DNB plaats- maken voor iets moois als het Paleis voor Volksvlijt? Sander van Walsum denkt van niet. Want met sloop gaan ook veel mooie herinneringen verloren.


Red.:   De rest van anderhalve pagina beslaande artikel is overbodig. Het is het zoveelste bewijs dat de ene vorm van smerigheid en gedrochtelijkheid meestal samengaat met vele zo niet alle van de nadere vormen ervan. De gedrochtelijke taal die Van Walsum, die regelmatig het hoofdredactionele commentaar mag vullen in de neoliberale Volkskrant, in zijn publicaties uitslaat op het gebied van economische en politieke zaken, wordt hier volledig weerspiegeld in zijn mening over stadsinrichting.
    Wat geldt voor de machthebbers buiten de instellingen, geldt ook voor die daarbinnen. In vervolg op de schurkenstreken van het gribus dat door de elite aangesteld was om het goede plan van de nationaal geschiedenis museum te verzieken ("Niet op chronologische volgorde want dat doet te veel aan geschiedenis denken"), hier nog zo'n stelletje kwibussen:


De Volkskrant, 13-01-2014, ingezonden brief van Guido Nanninga, Amsterdam

Geef ons die schitterende collectie terug

De teloorgang van het Scheepvaartmuseum kon iedereen zien aankomen, op de directie na, die de teleurstellende bezoekersaantallen bij monde van voorlichtster Rüter toeschrijft aan de 'openingsbonus' (V, 9 januari). Wie na de verbouwing verwachtingsvol het museum betrad, wachtte een koude douche. Alle tijd, geld en moeite bleken te zijn geïnvesteerd in drie megalomane designtrappenhuizen, die per vleugel wat restruimte overlaten voor thema-exposities. Al binnen een uur verliet ik teleurgesteld het grondig verpeste gebouw, om er niet meer terug te keren.
    Voor de schitterende collectie bleek geen plaats meer te zijn. Op mijn verontruste vraag hierover kreeg ik ten antwoord dat het tentoonstellen van een collectie niet meer van deze tijd is. Het moest allemaal educatief en interactief zijn wilde je 'nieuwe doelgroepen' binnenkrijgen.
    Dat zelfs de jeugd het museum voorbijloopt op weg naar het daartoe bedoelde naburige Nemo zegt genoeg. De verbouwing is mislukt. Alleen met dat imposante dak red je het niet. Zie het onder ogen, sloop de trappenhuizen, en geef ons de schitterende collectie terug. Dan kom ik ook weer.


Red.:   En let op het weer gelijktijdige optreden van de retorische trucs: 'niet meer van deze tijd' ...


Naar Rijnlandmodel, kleinschaligheid  , Inrichting, lijst , Rijnlands beleid, lijst , Rijnlandmodel overzicht , of site home .