Stedenbouw, megapolenDe grote stad is een bouwwerk van de moderne tijd, en een teken van beschaving. Is tot nu de vrijwel algemene, zij het grotendeels onbewuste, opvatting. Hierin, als in zo vele zaken, hebben de ontwikkelingen in Amerika als voorbeeld gediend: zij wolkenkrabbers, wij ook wolkenkrabbers.Maar maak je een lijstje van de grootste steden ter wereld, dan staat er slechts één Amerikaanse stad op - en de Europese steden komen niet aan bod, zie onderstaande bron (uit EOS Magazine, nr.2-2008, door Raf Sauviller):
Voor die steden in wat toch grotendeels de derde wereld is, geldt bovendien dat hun omvang in hoge mate bepaald wordt door hun "voorsteden", wat in feite niet steden zijn in de traditionele zin, maar enorme complexen van hutten en andere bouwsels zonder centrale voorzieningen, in iedere taal en regio aangeduid met zijn eigen naam, Nederlands: sloppenwijk, waarvan het Spaans/Mexicaanse favela, het bekendst lijkt te worden. Bidonvilles, volgens de Fransen, bidon staande voor het metaal van olievaten dat vroeger een veelgebruikte bouwelement was. De derde wereldmegapool (waar de nu Latijns-Amerika door de overeenkomst in houding en effect ook maar toe rekenen) is een combinatie van wolkenkrabbers en sloppenwijken, zie de volgende kleine reportage uit Sao Paolo:
Wat vroeger dus een symbool van beschaving was, de stad, is verworden tot een symbool van het tegendeel. De vraag is: hoe heeft dat kunnen gebeuren? En: hoe ontstaat zo'n sloppenwijkenstad? Tussen twee haakjes: als je zoiets probeerde te bouwen in het computer-stedenbouwspel SimCity, werd je onmiddellijk hardhandig gestraft met allerlei rampen als verkeerscongestie, oncontroleerbare branden, en een opstand van de burgers. Het antwoord daarop is puur Marxistisch. Nee, niet Marxistisch in de ideologische zin, maar in de sociologische. Het sociologische marxisme is het idee dat politieke en maatschappelijke ontwikkelingen gedreven worden door economische, en is als zodanig een hoeksteen van de de kapitalistische maatschappij. Want in de kapitalistische maatschappij denkt men alle waarde te ontlenen aan en af te leiden van economische groei. En van geld. De marxistische verklaring van het ontstaan van de sloppenwijkenstad kan samengevat worden in grafieken, en zelfs wiskunde, maar we zullen hier ook een poging wagen het in woorden te doen. We beginnen met de situatie van het bestaan van een normaal land, met een flink deel van de bewoners op het platteland, en een flink deel in de stad. Maak je een grafiek van de bevolkingsdichtheid, dat zie je een vlakke lijn met een aantal pieken ter plaatse van de steden - in de stad leven de mensen veel dichter op elkaar, dus de bevolkingsdichtheid is groter. Nu wordt er in de stad niets geproduceerd aan voedsel, dus het platteland moet ook het voedsel leveren aan de stad. Je zou zeggen: dan moet de stad daar ook iets voor terug doen. Maar dat is wat moeilijker. Die "terugleverantie" door de stad moet door het platteland min of meer afgedwongen worden, en dat is moeilijk, juist vanwege het verspreide karakter van het platteland. Je zou zeggen: dan levert het platteland niet meer aan de stad. Dit is natuurlijk een oud probleem, dat in de allereerste ontwikkelingen van "de stad" op een simpele manier werd afgedaan: de stad, meestal onder leiding van zoiets als een graaf of een koning, organiseerde wat mensen, een leger, dat dan ging huishouden op het platteland. In de moderne tijden werkt dit natuurlijk allemaal via geld. Boeren hebben geld nodig om allerlei basisproducten als zaden en mest te kunnen kopen, dus ze moeten op zijn minst een deel van hun producten verkopen. Daarvoor kunnen ze niet naar de stad, dat is te ver weg en te duur. Dus dat gaat allemaal via tussenhandel. Die tussenhandel speelt verschillende boeren tegen elkaar uit, en het effect is alom bekend: de boer krijgt voor zijn product een fractie van wat het in de stad kost en opbrengt. In de moderne tijd komt daar nog bij dat producten over de hele wereld worden versleept, en zo de ene nog armoediger regio wordt uitgespeeld tegen de andere - dit allemaal op een volstrekt cleane manier natuurlijk, vanachter telefoons en computers. Een van de effecten van dit alles is dat het platteland en haar bewoners steeds moeilijker kunnen rondkomen, en de stad en haar bewoners steeds makkelijker - de stad wordt rijker en het land armer. In de derde wereld komt daar nog een factor bij, en dat is met een net woord de "demografie": men krijgt te veel kinderen. Vooral in Latijns-Amerikaanse landen, en overal elders waar het naar katholicisme neigt, en in de echt onderontwikkelde gebieden. Waar een boer moeilijk van het land kan leven, kunnen zijn zeven kinderen dat zeker niet. Het platteland wordt dus niet alleen in hoeveelheden geld uitgedrukt armer, in geld per hoofd van de bevolking wordt het nog sneller armer. En ondertussen wordt men in de stad rijker. Dus als men een grafiek maakt van de rijkdom, dan ziet men net als voor de bevolkingsdichtheid een vlakke lijn, met pieken ter plaatse van de steden. In die steden waren ook altijd arme mensen, en die armen waren betreurenswaardig af: zonder werk én zonder mogelijkheid om zelf voedsel te kweken. Erger dan op het platteland. U voelt de clou aankomen: door de scheve economische verhoudingen en de bevolkingsgroei werd het op een gegeven moment zo dat de armen in de stad, die leefden van wat overbleef van de rijken, beter af waren dan de gewone plattelander. Dus wat deed en doet de gewone plattelander: die ging en gaat naar de stad. En daar heeft u de oorzaak voor het ontstaan van megasteden in minder- en onderontwikkelde gebieden: het is een teken van onbeschaving op economisch en sociaal gebied. Het is een teken van uitbuiting van producerenden ten bate van hen wier bijdrage aan de wereld op zijn minst deels discutabel is. Hetgeen zich ook reflecteert in de sfeer in die megapolen, die ook nauwelijks beschaafd genoemd kan worden - als je het plastisch uitdrukt en enigszins overdrijft, dan heerst daar de mentaliteit van de ratten - en dat dan in twee soorten: de rijke ratten 
, en de arme ratten
.
Maar er is nog een tweede reden voor het ontstaan van megapolen, zichtbaar buiten de minder-ontwikkelde gebieden. Onderstaande foto beeldt het zodanig duidelijk uit, dat verbale uitleg nauwelijks nodig is. De foto is uit de Volkskrant (26-09-2008), bij een artikel over staatsfondsen - het fotobijschrift luidt: 'Bezoekers bekijken op een vastgoedbeurs een maquette van een mogelijke stad in het steenrijke oliestaatje Abu Dhabi'. Gegeven in het artikel de grootte van het staatsfonds van Abu Dhabi: 600 miljard dollar.
Voor alle duidelijkheid: die andere oorzaak voor het ontstaan van megapolen (en andere vormen van megalomanie) is de volkomen scheefgetrokken verdeling van rijkdom in de wereld
. Hetgeen men enigszins gesaniteerd uitdrukt in dit (van
z24.nl, 03-05-2012
):
Wat dus een weerslag is van het al geschetste proces van tweedeling:
Maar tweedeling en megalomanie zijn gedurende de hele bekende menselijke geschiedenis hand in hand gegaan. De rijke heeft kennelijk een onoverkomelijk neiging om de denken dat hij niet alleen een beter, maar zelfs een superieur mens is. Behalve misschien de economische redenatie erachter, is het meeste van wat hier staat niet echt origineel te noemen (zie het volgende artikel later opgedoken uit het archief hier
). Ook hier heeft de verbeelding van de sciencefiction schrijver, gewoon
voortbordurende op trends die decennia geleden al zichtbaar waren, al genoeg
voorbeelden gegeven, tot op het apocalyptische aan toe. Eerst een beeld uit
de werkelijkheid (uit
VARA TV Magazine, nr. 32-2008, door Youp van 't Hek):
Bij het aanzien van dit beeld ging bij de redactie meteen een bel rinkelen:
Dit is een beeld (waarschijnlijk een matte-schilderij) uit de film Blade Runner, een sciencefiction-film met een sterke reputatie vanwege het aankaarten van verschillende issues aangaande de toekomst van de mensheid, zie de volgende citaten uit de beschrijving op Wikipedia
:
Het is apocalyptisch - en het is allemaal in aanleg al zichtbaar in de foto van New York. Het is het natuurlijke eindpunt van de metropolistische groei - tenzij er grootschalige planologische tegenmaatregelen worden genomen. Opvallend in het verhaaltje van Youp van 't Hek (een metropolenfan
) is dat er duidelijk herkenbaar ook andere aspecten van het metropoolleven
langskomen: het feit dat mensen daar alleen maar bureauwerk doen, dat veel
van dat bureauwerk gaat over het verhandelen van goederen die beslist niet
uit de stad komen, en dat die stad wel die goederen in fantastische
hoeveelheden opconsumeert.
Het is dat leven in hoge abstractie, ver weg van de natuurlijke omgeving waar de mens tot voor enkele luttele decennia in overgrote meerderheid in verkeerd heeft, gedurende tienduizenden jaren en langer, die natuurlijk zijn geestelijk sporen achter laat, ook op degenen die wél mee kunnen komen. Want die tienduizenden jaren durende omgeving laat natuurlijk diepe sporen na in de ingebouwde behoeftes van de mens. Behoeftes die, indien niet vervuld, leiden tot gestoord, neurotisch, gedrag
.Die onvervulde natuurlijke behoeftes leiden natuurlijk ook tot diverse pogingen om het te compenseren. Daarvan zijn vele vormen, waarvan de meest opvallende en meest neurotische bekend staan onder de soortnaam van "drugs". Die hardere gevallen komen voor bij mensen die ook in andere opzichten psychologische problemen hebben 
. Maar onder degenen die die problemen niet hebben, is het
onbevrediging-compenserend gedrag nauwelijks minder dan een epidemie - want
die vormen van drugs zijn dingen als gokken, roken, drinken, en kopen of
consumeren
. Het verloop van de epidemie van de diverse vormen van drugs laten overduidelijk wat de positie van de metropool in deze is: hoe kleinschaliger, hoe minder drugsgebruik en andere problemen
, hoe grootschaliger, hoe meer drugsgebruik en andere problemen
. De metropool is dus het andere eind van de schaal waarvan het ene einde de
regenboog is: de metropool is de poel des verderfs. Waar de grens wat betreft aantal inwoners of grootte van een stad voordat het echt ongezond begint te worden, is moeilijk is absoute getallen aan te geven daar het afhangt van zaken als geschiedenis, openheid of geslotenheid, soort bevolking en dergelijke. Maar een inventarisatie van Nederlandse steden laar zien dat het maximum ligt ergens tussen 100 duizend en een klein miljoen. Waarbij het voor een gezond land waarschijnlijk wenselijk is om een paar steden dichtbij het maximum te hebben voor de grootste infrastructuur, en de rest redelijk dicht bij de genoemde ondergrens. Wat betreft de interne gezondheid, die mede de maximale grootte van een specifieke stad bepaalt, kunnen er redelijk objectieve criteria opgesteld worden, mits men daar creatief naar op zoek gaat - een voorbeeld staat hier
. Meer over de gezonde kleinschalige stad hier
.We hebben nu dus drie varianten van de megapool gezien: de doorgegroeide Westerse grote stad, de dolgegroeide derde-wereldstad, en de kunstmatige elitestad. Hiervan kan alleen de doorgegroeide Westerse stad een substantiële hoeveelheid positieve kanten worden toegedicht - bij de ander twee is dit matig tot verwaarloosbaar. Het zijn uitwassen veroorzaakt door de menselijke bevolkingsexplosie. Maar ook de Westerse megapool bergt grote gevaren in zich, in dat de Westerse bestuurlijke elites zich daar dreigen terug te trekken, en een eigen netwerk gaan vormen buiten de nationale staten en culturen waar ze deel van uitmaken om
. Dat proces is deels al gaande, en is mede de oorzaak van het ontstaan en
de groei van de kunstmatige elitesteden. Een belangrijk deel van de druk
achter dit proces van megapolisering en globalisering komt komt van de
financiële wereld, om twee redenen: de financiële wereld profiteert er het
meeste van, en de financiële wereld heeft er het meeste geld voor. Daarin is
men al een heel eind gevorderd, zie onderstaande advertentie van de
Rabobank:
En wat men voor ogen heeft blijkt uit de volgende advertentie van Fortis-Obam, een bank-annex vastgoedinvesteerder:
Een perfect spiegeling van het beeld uit Blade Runner. Meer over de waanzin achter die financiële wereld hier
.Deze ontwikkelingen probeert men een positief gezicht te geven onder de naam kosmopolitisme ,
maar ze is een ontwikkeling richting een globale oligarchie. De brandstof
voor toekomstige revoluties.
Naar Rijnlandmodel, kleinschaligheid
, Alfa wereld
,
of site home
 ·.
|
