Uit: De Volkskrant, 29-12-2008, door Martijn van Calmthout

Interview | Klimaatwetenschapper James Hansen (NASA) haalt uit naar onvermijdelijke critici

Van die steenkool moeten we af

Vrienden van George Bush haakten hem bijna pootje. Maar met politieke trucs veeg je de feiten nog van tafel, zegt NASA-klimaatman James Hansen

Tussentitel: 'Als we niets doen, gaan we een ramp tegemoet'

Ik ben wel een beetje verbaasd, zegt NASA-klimaatonderzoeker James Hansen. ‘Dat mijn eigen regering zich tot nog toe met hand en tand tegen klimaatmaatregelen verzette, weet iedereen. Maar eerlijk gezegd wordt er zelfs in veel, wat ik noem groenere landen, vooral mooi gepraat over klimaatmaatregelen. Kijk naar de echte cijfers, en er is nog bijna niks gebeurd, ook niet in de Kyoto-landen. In feite realiseert nog steeds haast niemand zich in welke crisis we zijn beland.’
    Hansen, een licht gebogen en zacht pratende Amerikaan, is donderdag even in Nederland voor een klimaatconferentie in Rotterdam en gesprekken in politiek den Haag. Zijn missie: onderstrepen dat een wereldwijde klimaatcrisis alleen met zeer doortastend optreden nog te voorkomen is. Er moet, zal hij ook in het gesprek keer op keer herhalen, NU een moratorium komen op de bouw van kolengestookte elektriciteitscentrales. En de bestaande kolencentrales moeten zo snel mogelijk dicht. ‘Kijk naar de geofysische realiteiten’, zegt hij. ‘Als we alle steenkoolreserves opstoken, is de aarde zoals wij die kennen verdwenen.’

U bent klimaatwetenschapper, en geen politicus. Toch praat u vooral over beleid.
Hansen: ‘Het zou vreemd zijn om jezelf te verbieden te praten over de gevolgen van wat je als wetenschapper waarneemt. Het is een vrij land, ik ben ook een burger, ik heb kleinkinderen die ik wil kunnen aankijken. Wat we zien is dat de aarde door onze uitstoot van CO₂ uit balans is en dat steeds verder raakt. We naderen snel het moment dat het systeem doordendert, wat we ook proberen.’

Wanneer is dat punt bereikt?
‘Momenteel is de concentratie CO₂ in de atmosfeer ongeveer 358 parts per million. Bij ongewijzigd beleid is dat binnen twintig jaar 400 of zelfs 425. Uit geologische studies weten we dat bij ongeveer 450 de aarde ijsvrij wordt. Niet meteen, maar de weg daarheen is dan ingezet, omdat de opwarming zichzelf gaat versterken.
    ‘Met minder ijs wordt meer zonne-energie vastgehouden. Methaan uit de nu nog bevroren bodems komt vrij. De natuurlijke capaciteit van de oceanen om CO₂ op te nemen vlakt af.’

Is het niet gewoon al te laat?
‘Nee, niet als we eindelijk de realiteit onder ogen zien. Als we een wereldwijd moratorium op nieuwe kolencentrales instellen en oude centrales gaan sluiten, kun je laten zien dat de CO₂-concentratie in 2030 piekt rond die 400 en daarna geleidelijk terugloopt naar iets van 350. Dat is ongeveer het getal waarbij de aarde in evenwicht is op een manier die we de laatste twaalfduizend jaar gewend zijn geweest.’

Hoezo twaalfduizend jaar?
‘De periode van een redelijk mild klimaat waarin onze beschaving tot ongekende bloei is gekomen. Dat is geen toeval. Wij zijn het product van dat min of meer stabiele klimaat. Dat maakt de aarde die we kennen.’

En die op instorten staat?
‘Dat klinkt misschien dramatisch. Maar als we doorgaan op de huidige weg, maken we dat denk ik de komende eeuw nog mee.’

Wat staat ons precies te wachten?
‘Vooral de zeespiegel baart mij zorgen, en dat moet jullie als Nederlanders ook, lijkt me. We weten uit de geologische geschiedenis dat die echt heel dramatisch kan veranderen, in sommige periodes zelfs met meters per decennium.’

Niet volgens het laatste rapport van het VN-klimaatpanel IPCC, dat juist opvallend laag uitkwam.
‘Omdat wetenschappers voorzichtig zijn met wat ze op papier zetten. In het IPCC-rapport zijn alleen de smeltende berggletsjers en de uitzetting van het opwarmende oceaanwater meegerekend. Het ijs op Groenland of West-Antarctica smelt meetbaar, maar dat wordt slechts in een voetnoot vermeld, omdat we nog geen betrouwbare modellen hebben om aan te geven wat daarmee gaat gebeuren in een warmer wordende wereld.’

U hebt besloten het er wel over te hebben.
‘Als je bij het koffieapparaat op de gang met dezelfde wetenschappers praat die op papier zo omzichtig zijn, hoor je waar ze zich werkelijk zorgen over maken. Het probleem is dat de systemen zo traag reageren, dat je niet goed weet wanneer zich omslagen voltrekken. Maar dat ze komen, ligt voor de hand. Wat dat betreft lijkt het wel wat op de kredietcrisis. Dat die moest komen, was helder. Maar iedereen dacht dat dat pas later zou gebeuren.’

Uw critici vinden u vaak te stellig.
‘Het punt dat daarbij vooral speelt is dat er er een enorme kloof gaapt tussen wat wetenschappers weten over het klimaatsysteem en wat het publiek en de politiek daar uiteindelijk van begrijpen. Het is een ingewikkeld verhaal, vol tegengestelde effecten en niet-lineaire verbanden. Er zijn onzekerheden te over. Genoeg ruimte dus om uitspraken weg te relativeren. Terwijl de hoofdboodschap solide genoeg is: als we niks doen, gaan we een ramp tegemoet.’

Maar kunnen we zomaar stoppen met steenkool?
‘Ik pleit voor een wereldwijd moratorium op de bouw van nieuwe steenkoolcentrales, in combinatie met een intensief onderzoeksprogramma dat nadrukkelijk samen met landen als India en China wordt uitgevoerd. Met het doel nieuwe technologie, met name voor het wegvangen en opslaan van CO₂ maar ook veiliger vormen van kernenergie, te ontwikkelen en juist in die landen ingang te doen vinden.
    ‘Zij zijn aan het bouwen, veel meer dan wij. Laten we ze helpen het meteen goed te doen.’   ...

Red.:   Kristalheldere taal. Maar de facto luistert men niet. Het resultaat is een tocht terug naar de tijd en het klimaat van de oorsprong van die kolen .

Naar Klimaat, milieu en maatschappij , Klimaat & Milieu lijst , Wetenschap overzicht , of site home .