De Volkskrant, 16-05-2006, van verslaggever  Robin Gerrits

Interview | Van Kemenade presenteert dertig jaar na zijn veelbesproken ministerschap nieuwe onderwijsplannen

Een beetje middenschool en een beetje lts

Jos van Kemenade waagt zich niet meer aan ingrijpende hervormingsplannen, zoals tijdens zijn ministerschap. Maar meer praktijkgerichtheid en sociale cohesie kan het onderwijs best gebruiken, vindt hij.

Ruim dertig jaar na de roemruchte Contourennota, waarin de toenmalige PvdA-minister van Onderwijs zijn integrale visie gaf op de toekomst van het onderwijs in Nederland, laat Jos van Kemenade (69), inmiddels minister van Staat, zijn licht opnieuw schijnen over de stand van educatief Nederland.
    De Contourennota schetste hoe het onderwijs kon bijdragen aan de door het kabinet-Den Uyl beoogde spreiding van kennis, macht en inkomen. Vooral het idee van de middenschool bleef hangen, een middelbare school voor kinderen van alle niveaus, waardoor ook kinderen uit lagere sociale lagen konden opklimmen. Hoewel het plan nooit verder kwam dan de tekentafel, bleef de schaduw ervan het onderwijsbeleid in de jaren tachtig en negentig beïnvloeden. Van Kemenade ontving lof maar ook veel kritiek met zijn pretentieuze plannen.
    In het artikel ‘Ook het onderwijs kan zoveel beter’, dat Van Kemenade schreef met emeritus hoogleraar onderwijskunde Wim Meijnen, lijkt de middenschool een herkansing te krijgen. Ze bepleiten een voortgezette basisvorming van twee jaar voor alle kinderen. De definitieve schoolkeuze wordt daarmee uitgesteld tot 14 jaar.

U durft wel: weer een veelomvattend plan over het onderwijs.
‘Nou ja, kijk. Toen Meijnen een halfjaar geleden afscheid nam van de universiteit, zeiden we tegen elkaar: we moeten eens wat op papier zetten om scholen en kinderen weer perspectief te bieden. We willen ingaan op de centrale problemen van nu: dat zoveel talent in jongeren verborgen blijft, de gebrekkige sociale cohesie. Daar zijn we aan gaan zitten.’

Het lijkt alsof de middenschool weer uit de kast valt.
‘Nee, we pleiten niet voor een middenschool. Er is in de afgelopen dertig jaar veel gebeurd. De middenschool was een zelfstandig schooltype van drie of vier jaar voor iedereen. We hebben er bewust voor gekozen aan te sluiten bij de bestaande schoolstructuur, met twee jaar gemeenschappelijke onderbouw voor iedereen.’

Vindt u de middenschool geen goed idee meer dan?
‘Dat is nog wel een goed idee, maar er is nu maatschappelijk en politiek absoluut geen draagvlak voor. Bovendien: als je daarvoor kiest, begin je toch weer aan structuurhervormingen. Dat zou ten koste gaan van de aandacht voor de acute problemen in het vmbo en de gebrekkige aansluiting van havo op hbo.’

Er is veel kritiek geweest op de pretenties van uw onderwijshervormingsplannen.
‘Dit is inderdaad opnieuw een zeer uitvoerig plan. Het gaat over de aansluiting van vmbo en mbo, maar ook over voorschoolse educatie, over de lerarenopleiding, over segregatie. We willen de havo met een jaar verlengen. Een stagewet moet werkgevers en werknemers dwingender aanzetten praktijkervaring voor leerlingen te regelen. Nu kunnen veel leerlingen geen stageplaats vinden, waardoor ze kansen missen. Die praktijk willen we weer terug.’

Terug naar de oude lts dus?
‘Dat is niet de oude lts. Want daar kreeg je praktijklessen op school. Ons gaat het erom praktijkervaring standaard aan te bieden buiten de school, in het bedrijfsleven.’

Ze krijgen eerst twee jaar met veel theorie. Dat is juist een kritiekpunt op het vmbo van nu.
‘Wij willen het vmbo laten opgaan in het mbo, dat dan na die twee eerste jaren nog vier jaar duurt. Met veel praktijkcursussen. Het huidige vmbo is zo’n beetje de blindedarm van het onderwijs geworden. Het biedt te weinig perspectief.’

In uw plannen staat niets over de slechte doorstroming van vmbo naar havo, waar veel kritiek op is.
‘Nee, daar hebben we niet echt iets voor bedacht. We verwachten wel dat het contact met leerlingen van andere niveaus in die eerste jaren leerlingen zal stimuleren.’

Komt u nog wel op scholen?
‘Niet vaak. Ik heb in de adviserende sfeer nog wel contact gehad met scholen.’

Wat moet met dit plan gebeuren? Neemt de PvdA-fractie het over?
‘Iedereen die er wat mee wil, kan het oppakken. Partijen zijn bezig met hun verkiezingsprogramma’s, dus ze kunnen het zo gebruiken. Het is geen PvdA-plan. Maar ik heb het natuurlijk wel aan deze en gene doorgespeeld.’

Bent u eigenlijk beschikbaar als minister van Onderwijs in het kabinet-Bos?
‘Nee, zeker niet. Ik ben bijna 70! Maar je mag toch blijven nadenken?’


Tussenstuk:
Meer aandacht voor hoogbegaafden; bonussen voor gemengde basisscholen
Van Kemenade en Meijnen schreven hun artikel ‘Ook het onderwijs kan zoveel van beter’ (de titel verwijst naar Wouter Bos’ boekje Dit land kan zoveel beter) voor de bundel Weg van de middenschool. Enkele van hun plannen zijn:
■  op elke basisschool moet iemand zich expliciet bezighouden met het opsporen van hoogbegaafdheid.
■  op middelbare scholen moeten getalenteerde leerlingen actief worden aangespoord ‘op te stromen’.
■  basisscholen moeten met bonussen gestimuleerd worden hun leerlingenbestand te mengen.
■  basisscholen krijgen naast een klein aantal verplichte vakken (taal, rekenen, geschiedenis, Engels, natuurkennis, techniek, wereldoriëntatie) ruimte en geld om een eigen aanbod te creëren voor bijvoorbeeld religie, cultuur of sport.
■  het voortgezet onderwijs begint met twee jaar voor iedereen.
■  daarna komt óf minstens vier jaar mbo, óf havo/vwo.
■  de havo wordt met een jaar verlengd om de aansluiting met het hbo te verbeteren.
■  pabo-studenten moeten ertoe worden aangezet na hun diplomering een masters te halen in een bepaalde richting, zoals onderbouw basisschool, achterstandsscholen, onderbouw voortgezet onderwijs.


IRP:   Een kleine verbetering in de houding van de grote sloper Van Kemenade, maar van het middenschool-geloof is hij kennelijk nog niet af. Het nieuwe plan is ook inconsequent, want de argumenten om hoogbegaafden en niet-theoretisch-maar-technisch begaafden apart te behandelen, gelden precies hetzelfde voor ieder niet-gradueel verschil in capaciteiten, waarvan iedere leraar precies kan uitleggen waar het zit: bij de oude indeling LTS, MBO, MULO, HBS/Gymnasium, HTS/HBO, universiteit.

Naar Onderwijsbeleid, lijst , Rijnlands beleid , Rijnlands beleid, overzicht  , of site home .