Bronnen bij Wetenschap, historie: geleidelijkheid

De ontwikkeling en invloed van de experimentele methode als essentieel voor de wetenschap heeft natuurlijk ook een mate van geleidelijkheid (de Volkskrant, 15-03-2010, door Rik Smits):
  Linkshandig raadsel

Een op de tien mensen is linkshandig, de rest rechts. Dat biologische verschijnsel kleurt heel ons leven, inclusief kunst, cultuur en hoe mensen elkaar beoordelen. Rik Smits schreef er Het raadsel van linkshandigheid over, waaruit hieronder, bij wijze van voorpublicatie, een gedeelte over de merkwaardige manieren waarop vroeger handvoorkeur werd verklaard.

...  Na de ineenstorting van het Romeinse Rijk had men wel wat anders te doen dan filosoferen over voorkeurshanden, en zo duurde het tot ver in de vijftiende eeuw, voordat iemand met een werkelijk nieuw inzicht op de proppen kwam.
    Die iemand was Ludovico Ricchieri, een Italiaan die leefde van 1469 tot 1525. Hij legde als eerste, maar allerminst als laatste, een ver-band tussen linkshandigheid en situs inversus, het verschijnsel waarbij de ingewanden in de romp spiegelbeeldig zijn aangelegd.   ...
    Het was geen erg sterke redenering, weten wij achteraf, en er bestaat gelukkig geen verband tussen handvoorkeur en situs inversus, een aandoening die verstrekkende gevolgen heeft. Dat men dat ook al heel lang geleden wel wist, blijkt uit het werk van de curieuze zeventiende-eeuwse Engelsman Sir Thomas Browne, een notabel inwoner van Norwich. Browne was een typisch kind van zijn tijd.   
    Hoewel hij veel van wat wij tegenwoordig als bijgeloof en bakerpraat beschouwen, serieus nam, kreeg hij zijn grootste faam toch juist dankzij zijn kruistocht tegen bijgeloof. In 1648 publiceerde hij een boek met de prachtige titel Pseudodoxia epidemica: ofwel onderzoekingen naar de zeer vele geaccepteerde stellingen en algemeen aanvaarde waarheden, die welbeschouwd ordinaire misvattingen blijken te zijn. Daarin houdt hij zich onder meer bezig met de ideeën die in zijn tijd over links- en rechtshandigheid bestaan, en verwerpt hij terecht de situs-inversusgedachte van Ricchieri, omdat dat verschijnsel veel te zeldzaam is om werkelijk te kunnen bijdragen aan een zo frequent verschijnsel als linkshandigheid.
    Situs inversus komt maar bij een op de tienduizend mensen voor, en dan nog niet eens altijd compleet. Soms zijn alleen de in de borst gelegen organen gespiegeld, soms alleen die in de buikholte. Verbazend genoeg bleek de gedachte dat situs inversus iets met linkshandigheid te maken zou hebben toch een uiterst taai leven te hebben. Nog in 1862 kwam Andrew Buchanan, hoogleraar in de fysiologie in Glasgow, er opnieuw mee aan, ditmaal in het kader van een soort evenwichtstheorie.   ...
    Zo’n theorie kan, zou je zeggen, alleen maar bedacht worden door iemand die nog nooit een linkshandige van dichtbij bekeken heeft . Het is bijna onvoorstelbaar dat een goed opgeleide fysioloog van enige faam in die tijd nog kon menen dat situs inversus vaak genoeg voorkomt om linkshandigheid te verklaren. Raar is het ook dat hij blijkbaar niet de moeite nam om zijn toch wel buitenissige opvatting aan de hand van de eerste de beste linkshandige in zijn omgeving te toetsen.   ...

Thomas Brown had een goed argument om de verklaring van "gespiegeld lichaam" te verwerpen, maar het blijft opvallend dat niemand er aan dacht om die verklaring gewoon te testen - in de werkelijkheid.
    Maar de geneeskunde staan op de ladder van de natuurwetenschappen qua systematiek toch wel onderaan.
    Maar voor alle natuur- en andere wetenschappen geldt natuurlijk dat dit soort veranderingen inhouding, paradigma veranderingen, met een mate van geleidelijkheid gaan.


Naar Wetenschap, historie , of site home .

17 mrt.2010