Bronnen bij Ontstaan moderne wetenschap: gilden

Merkwaardigerwijs is er na de publicatie van het Rijnland-artikel over de invloed van de Middeleeuwen op de ontwikkeling van de wetenschap ineens meer te lezen over de mogelijke goede waarden ervan (de Volkskrant, 07-08-2008, door Lenny Bosman e.a. ):
  Je leert meer van je werk dan van een dure cursus

Mensen leren meer in de dagelijkse praktijk van hun werk dan op een cursus. Hoog tijd om de relatie meester-gezel in ere te herstellen, menen Lenny Bosman e.a.

...    De afgelopen maanden deden wij onderzoek naar leerprocessen bij de overheid. Wij ontdekten dat professionals in de publieke sector méér leren van ‘de praktijk’ dan van opleidingen, cursussen of trainingen. Die laatste spelen vooral in het begin van iemands loopbaan een rol. Naarmate professionals méér ervaring hebben, leren ze vooral van fouten. Populair gesteld: van je neus stoten.
    Iemand die dat goed begrepen had, was Arthur Docters van Leeuwen. De voormalige baas van de Binnenlandse Veiligheidsdienst vroeg zijn diensthoofden regelmatig wat er de afgelopen maanden mis was gegaan. Wie ‘niets’ antwoordde, kreeg te horen dat hij zijn best niet had gedaan.
    In deze conclusie voelen wij ons gesteund door twee recente publicaties. De eerste is een onderzoek van Intermediair onder bijna tienduizend werknemers. Ook daaruit blijkt dat medewerkers meer van hun werk dan van een dure cursus leren.
    Volgens het weekblad kan een organisatie dan ook beter investeren in een stimulerend leerklimaat dan in trainingen. Zo’n klimaat heeft een structureel, een cursus of een training slechts een incidenteel karakter.
    De tweede publicatie is die van de commissie-Bakker. Deze adviseerde onlangs over blijvende arbeidsparticipatie. ... In een kenniseconomie is levenslang leren volgens de commissie onvermijdelijk. Ook zij stelt dat mensen vooral leren door steeds nieuwe dingen te doen op hun werk.
    We leren dus het meest van ons werk, maar ondertussen blijven we iedereen maar vrolijk naar cursussen en opleidingen sturen. Precieze bedragen zijn niet voorhanden, maar jaarlijks gaan er vele honderden miljoenen euro om in de opleidingenmarkt voor de publieke sector.  ...
    Want eigenlijk is het heel eenvoudig. Hoewel we in dynamische tijden leven, kunnen we nog altijd het beste te rade gaan bij de rustige en overzichtelijke Middeleeuwen. Toen ontstonden de gilden. In een gilde werd kennis en ervaring uitgewisseld. Nieuwe gildeleden werden opgeleid in ‘het vak’. Na een gedegen opleiding kon een leerling erkend worden als vakman met de titel ‘gezel’. En uiteindelijk kon hij de titel ‘meester’ verwerven.
    Dergelijke meester-gezel-verhoudingen zien we tegenwoordig nog in de relatie tussen de chirurg en de arts-assistent, de notaris en de kandidaat, de inspecteur en de rechercheur en de hoogleraar en de promovendus.
    Voor de meester is zijn kennis vaak zo vanzelfsprekend dat hij het moeilijk vindt om die over te dragen. De gezel kijkt dus af, imiteert, leert door te doen. Waarom kunnen deze meester-gezel-verhoudingen niet op grotere schaal worden toegepast bij de overheid?    ...

Lenny Bosman-Koch, Hans van den Hul, Maxwell Keyte, Jan Wiebe Land, Serge Lukowski, Paul Strijp en Jelleke Truijen zijn studenten aan de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) in Den Haag.

Beschrijvende de algemene praktijk.

Hier een specifiek voorbeeld (de Volkskrant, 07-08-2008, door Katrijn de Ronde):
  ‘Mensen praten over een mooi dak’

Er zijn beroepen die nieuwsgierig maken. De naam is misschien nog wel bekend, maar wat doet zo iemand eigenlijk? In een vijfdelige serie komen ze aan bod. Vandaag: de rietdekker.

‘Het is mooi om ergens bovenop te zitten’, zegt Richard van Kempen (44). Vroeger was hij rietdekker én succesvol marathonschaatser, tegenwoordig concentreert hij zich op het maken van daken. ‘Als klein jongetje ging ik woensdagmiddag en zaterdags met mijn vader mee, beetje op het dak zitten en kijken. Ik wist al heel jong dat ik dit wilde.’
    In 1985 ging hij bij zijn vader in het bedrijf. Hij begon met halve dagen, zodat hij daarnaast kon trainen voor het schaatsen. Sinds 1996 werkt hij fulltime als rietdekker. In 2000 nam hij het bedrijf over.    ...
    Rietdekkers zijn vakmensen. Nederland telt ongeveer 350 rietdekkersbedrijven, met een gemiddelde grootte van 2,4 man. Nieuwe rietdekkers worden intern opgeleid via een leerlingsysteem. ‘Het duurt drie tot vier jaar voor je alle kneepjes kent en zelf een dak kunt leggen’, zegt Van Kempen. ...
    ...De oudste rietdekker bij Van Kempen is de 70-jarige Nico, die bovenop het dak het riet bijsnijdt. Hij werkt drie dagen in de week en leert de jonge jongens de kneepjes van het vak. Op die manier oud worden, lijkt Van Kempen ook wel wat. ...

Ergens in de geest van ook de zenuwzieke intellectualisten zit nog ergens wel het besef dat ze gestoord bezig zijn. Maar in de gestresste leven va grachtengordel en randstad kost het eindeloos veel moeite om het op te diepen.

In het kader van een zoektocht naar andere vormen van sociale inrichting in Europa, stuit men er plotseling weer op (de Volkskrant, 04-04-2014, door Sterre Lindhout):
  In het bedrijf leert de meester de gezel het vak

Het beroepsonderwijs in Oostenrijk is een succes met een systeem dat is geënt op het oude gildensysteem. Verdient dat navolging bij ons?

Tussentitels: Hier leer je tussendoor en dan leer je veel meer - Robert - leerling elektrotechniek
Je raakt vast wel een paar leerlingen kwijt aan een studie filosofie - Rudolf Riegler - Fabrikant elektromotoren

In het trappenhuis van de fabriek hangt een ingelijste afbeelding van een adelaar die eruitziet alsof hij standrechtelijk wordt geëlektrocuteerd - het nationale wapen van Oostenrijk. 'Uitstekend Leerbedrijf' staat eronder, een zeldzame onderscheiding.
    De firma Riegler fabriceert en repareert al generaties lang motoren en generatoren in een loods op een industrieterrein in Linz. Het is een van de 35 duizend officiële leerbedrijven in Oostenrijk, maar dus niet zomaar de eerste de beste.
    Meer dan de helft van de Oostenrijkse beroepsbevolking komt uit 'Die Lehre', de twee tot vierjarige beroepsopleiding die je een vak leert in dienst van een bedrijf. Iedereen van 16 jaar en ouder mag solliciteren naar een leerplek, een middelbare-schooldiploma is niet nodig. De leerlingen gaan tien weken per jaar naar school, voor lessen vaktheorie, Duits, Engels en maatschappijleer.
    Voor Robert (17), een diep in zijn zwarte sweater weggedoken elektrotechnicus in opleiding, zitten die tien weken er net op. Gelukkig. Want hij was nou juist een vak gaan leren om niet op school te hoeven zitten. Veel liever zit hij hier in de loods, waar sigarettenrook de binnenvallende zonnestralen marmert en de lucht dik is van het mannenzweet - van de vijftig medewerkers bij Riegler is er welgeteld één vrouw. 'Hier leer je tussendoor', zegt Robert. 'En dan leer ik veel meer dan als iemand zegt: ik ga je nu leren hoe je een elektromotor repareert.'
    Maar schoolschuwte is geen noodzakelijke voorwaarde om een ambacht te leren. Alexander (17), die naast Robert motoronderdelen sorteert, combineert zijn vakopleiding met een vwo-diploma, 'zodat hij daarna alle kanten op kan, zelfs naar de universiteit'.
    Vraag aan een willekeurige Oostenrijker of hij trots is op het onderwijs in zijn land en zijn hoofd kleurt van schaamte zo rood als zijn vlag. Oostenrijk zit achterin de Europese middenmoot op de PISA-ranglijsten en heeft een opvallend laag percentage afgestudeerden aan een universiteit of hogeschool: 26,3 procent tegenover 42, 3 procent in Nederland.    ...

En natuurlijk wordt hier niet vermeld dat een ruime meerderheid tot een overgroot deel van die afgestudeerden afgestudeerd is in één of andere pret- of zelfs fopstudie. Die slechts relevant is voor twee dingen: het eigenste ikje en de werkloosheid.
  Dat ze met hun wijdvertakte stelsel van leerbedrijven een ruwe parel in huis hebben, weten de Oostenrijkers pas sinds de economische crisis het continent geselt, de jeugdwerkloosheid in de zuidelijke buurlanden over de grens van 25 procent jaagt en een stok steekt in de spaken van de in Nederland nog altijd vurig aanbeden kenniseconomie. In Den Haag klinkt nu heimwee naar de degelijkheid van de vakschool en wordt gejammerd om de teloorgang van de LTS. En dus komen internationale onderwijsdelegaties opeens buurten in de Alpen.
    Want in de Alpenlanden en Duitsland - vooral Zuid-Duitsland - zijn de leerbedrijven een belangrijke verklaring van de lage jeugdwerkloosheid. In Oostenrijk bedraagt die 7,7 procent. Met 10,5 procent doet Nederland het overigens ook niet slecht.
    Wat in modern onderwijsjargon het duale systeem heet, is in wezen het oudste en meest natuurlijke manier van kennisoverdracht: al doende de kunst afkijken van hen die het al kunnen. Deze manier van leren werd voor het eerst geïnstitutionaliseerd in de middeleeuwse ambachtsgilden, waar jongens in dienst gingen als leerling. Bij goede prestaties en gedrag werden ze bevorderd tot gezel en konden het uiteindelijk tot Meester schoppen. De Meesterproef, die bestaat in Oostenrijk nog steeds.
    I... Een Oostenrijkse jongere kan kiezen tussen 199 leerberoepen: van metselaar tot kok, van skiliftbediende tot winkelier, of kapper.

Wat in Nederland bijna helemaal verdwenen is (ondanks ook in dit artikel wat gesputter over een paar zeldzame uitzonderingen), onder de druk van het zenuwziek theoretisme van alfa- en gamma-onderwijshervormers en andere soortgelijke bestuurders en intellectuelen . Verkondigend de absolute zegen van het AVO of "algemeen vormend onderwijs", maar wat in de praktijk UTO of "uitsluitend theoretisch onderwijs" was. Met tot in 2014 uitlopers in de zenuwzieke iPad-scholen opgezet vanuit dragers van de bron van zenuwziek getheoretiseer: de Joodse cultuur uitleg of detail . En dat het in Oosterijk heeft kunnen blijven bestaan, is doordat men hogere mate immuun was voor die invloed van die niet-Euopese cultuur:
  In de Alpenlanden genieten ambacht en vakwerk van oudsher hoger maatschappelijk aanzien dan elders in Europa.

Niet alleen in de godsdienst, met de van de Joodse godsdienst afgeleide christelijke godsdienst, maar zelfs op het het vlak van het onderwijs is de niet-Europese cultuur dus sterk ondermijnend.

Na bijna tien jaar eindelijk weer eens een vlaag van gezond verstand (de Volkskrant, 17-06-2022, door Patrick van IJzendoorn):
  Oudste zoon Tony Blair hekelt Engelse 'obsessie' met studeren

Ga studeren, riep Tony Blair. Niet doen, roept zijn zoon, die puissant rijk werd met een bedrijf in educatieve software. Hij raadt jongeren aan een alternatieve weg te kiezen.

Het Verenigd Koninkrijk heeft er sinds kort weer een 'unicorn' bij, een snelgroeiend bedrijf dat ruim een miljard euro waard is. Sinds de jongste financieringsronde, waarbij het meer dan 200 miljoen euro ophaalde, heeft Multiverse een waarde van 1,58 miljard euro. Het gaat hier om een opmerkelijke onderneming. Ten eerste omdat de succesvolle oprichter Euan Blair is, de oudste zoon van oud-premier Tony Blair. Ten tweede omdat de missie van dit jonge bedrijf een soort politieke vadermoord betreft.
    Multiverse regelt leerling- en stageplekken voor schoolverlaters bij meer dan vijfhonderd topbedrijven, waaronder Google, Facebook en Microsoft. ...
    ... de oude Blair ... Toen hij een kwart eeuw geleden als premier aantrad, koesterde hij de ambitie om de helft van de Britse jongeren naar de universiteit te sturen - studeren moest de norm worden. Ook voor praktische beroepen is een universitaire graad tegenwoordig gewenst. De veracademisering was al in gang gezet door zijn voorganger John Major, onder hem kregen beroepsopleidingen de titel 'university'.
    Ook Euan werd door zijn ouders naar de universiteit gestuurd. De jonge Blair studeerde oudheidkunde in Bristol, waar hij in 2005 de graad bachelor of arts verwierf. ...
    Hij leek carrière te gaan maken als bankier. Maar hoewel hij het interessant vond, lag zijn hart, zo vertelde hij in een interview met The Daily Mail, bij de combinatie onderwijs en werkgelegenheid. Euan had in de gaten dat er een kortsluiting was ontstaan tussen wat jongeren gingen studeren en waar de arbeidsmarkt behoefte aan had. Teveel afgestudeerden moesten genoegen nemen met banen die 'onder hun niveau' lagen. Ondertussen zaten afgestudeerden opgescheept met torenhoge studieschulden, die zij vaak niet eens konden aflossen, zodat de rekening bij de belastingbetaler kwam te liggen.
    Britse en Amerikaanse werkgevers kregen door dat ze jaren eerder ten onrechte hadden bezuinigd op leerling- en stageplekken door het opleiden over te laten aan de overheid. Goedkoop bleek duurkoop te zijn.
    Het bedrijfsmodel dat Blair van meet af aan voor ogen had, is simpel. Multiverse, waar zeshonderd mensen werken, biedt leerlingprogramma's aan met negen verschillende niveaus, zodat er voor iedere schoolverlater of universitaire drop-out wat te kiezen is. De klanten zijn data- en techbedrijven in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. ...
    Het sluit aan bij de tijdsgeest. De Conservatieve regering van Boris Johnson wil, anders dan Tony Blairs New Labour, het leren in de praktijk weer aantrekkelijk maken. Jarenlang is er binnen de middenklasse neergekeken op jonge mensen die niet 'hoogopgeleid' zijn. Dat is aan het veranderen. Een leerlingplek wordt nu gezien als een betere voorbereiding op een carrière dan een academische studie, iets dat is onderschreven door een opinieonderzoek van YouGov.
    In een essay voor de denktank Policy Exchange heeft de jonge Blair de Engelse 'obsessie' met studeren op de 'uni' gehekeld. Hij raadt jongeren aan een alternatieve weg te kiezen. ...
    Tony Blair ... heeft schoorvoetend toegegeven dat zijn doel om zoveel mogelijk jongeren naar de universiteit te sturen indertijd een goed plan leek, maar dat het anders heeft uitgepakt. ...

Maar natuurlijk ...
  ... Desondanks kwam het Tony Blair Institute twee maanden geleden met een rapport waarin stond dat in 2040 liefst 70 procent van de schoolverlaters naar het hoger onderwijs zou moeten gaan, een percentage dat nu op 53 ligt. ...

... blijven de reflexen bestaan. Het geloof in een absolute godheid beheerst ook nog steeds de hele wereld.


Naar Wetenschap, historie , of site home .

9 aug.2008