Draconische straffen zijn nodig voor de mensen die politieagenten aanvallen

Tussentitel: Het moreel is geschaad door de foto van Ad Bos in zijn camper

Er zijn twee varianten van Recht en Orde. Een jaren-vijftigvariant en een jaren-zestigvariant. Het gezag kan dus twee kanten op. Het kan zich op Recht en Orde beroepen wanneer het onschuldige jonge vrouwen arresteert die liefdevol krenten uitdelen aan voorbijgangers op de Dam. En het kan zich op Recht en Orde beroepen wanneer het burgers beschermt tegen onderlinge agressie en wanneer het de vrijheden waarborgt die de staat aan burgers geeft.
    Zo klinkt het misschien alsof er een harde en een zachte variant is. Een harde variant die alles kapot wil maken wat je lief is: krenten uitdelende jonge vrouwen, seks voor het huwelijk, de heilige boeken van andermans religie, illegaal gebouwde boomhutten in afgelegen bossen, kunst. En een zachte variant die dat alles juist wil beschermen, of, in het geval van illegale boomhutten, zolang mogelijk gedogen. Een harde, genadeloze variant. En een zachte, toegeeflijke variant.
    Maar eigenlijk moet juist de zachte variant bikkelhard zijn en geen duimbreed toegeven. In de jaren zestig zijn daar gaandeweg misverstanden over ontstaan: alsof je zorgzaam kunt zijn op een zorgeloze manier. De zachte krachten zijn daardoor te lang te zacht geweest en het wordt tijd dat ze hun spierballen laten zien. Dat ze gezag opeisen en zorgen voor rust. Daarvoor is het nodig streng en onbuigzaam op te treden tegen mensen die uit pure balorigheid het gezag van de overheid aantasten. Kortom, als er ooit draconische straffen nodig zijn, dan voor de mensen die politieagenten aanvallen en hulpverleners het werk onmogelijk maken.
    Het jaar is in dat opzicht erg verstandig begonnen. De Tweede Kamer eist harde maatregelen tegen relschoppers die in de oudejaarsnacht molotovcocktails naar agenten gooiden. Die politiebureaus in brand hebben gestoken. Scholen hebben laten afbranden. Het voorstel om in zulke situaties snelrecht toe te passen is vrij algemeen gesteund; Kamerlid Teeven denkt dat het meer indruk maakt als binnen een paar dagen wordt gevonnist dan wanneer dat een paar maanden duurt. ‘Een deel van de plegers gaat alleen met Oud en Nieuw, met een borrel op, over de schreef’, zegt hij. ‘Laat de botsing met justitie dan maar gelijk heftig zijn.’
    Deze week viel Annemarie Jorritsma de Kamer bij. Als voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten wil ze niet alleen dat strenger wordt opgetreden, maar ook dat er een gedragsprotocol komt voor hulpverleners en burgers om duidelijk aan te geven wat wel en niet kan. ‘Op Koninginnedag wordt ook vaak enorm veel schade toegebracht aan de openbare ruimte’, zegt een woordvoerder van de VNG. ‘Het lijkt wel alsof iedereen dat normaal vindt.’
    De boodschap – dat zoiets niet normaal is – moet inderdaad maar worden uitgedragen middels het snelrecht en het verhalen van de schade. Maar daar staat ook iets tegenover. Als je Recht en Orde weer wilt versterken, zul je ook moeten zorgen dat het recht en de orde zelf onberispelijk zijn. Met dezelfde kracht waarmee je relschoppers aanpakt, moet je grote en kleine corruptie in het staatsapparaat zelf aanpakken. Je moet de integriteit van de werknemers bij de overheid bevorderen. In dat licht bezien is het jammer dat de minister geen extra aandacht wil besteden aan de situatie van de klokkenluiders.
    Als, namelijk, vorig jaar iets schadelijk is geweest voor het moreel van de Nederlandse samenleving, dan was het de foto van Ad Bos in zijn camper. De klokkenluider is na zijn onthullingen over fraude in de bouwsector gestrand in een weiland; hij heeft zijn huis moeten verkopen en is zijn vermogen kwijtgeraakt aan advocaten en rechtszaken. ‘Dat politici of NMa-bazen telkens roepen iets voor hem te doen, of te regelen dat er een klokkenluidersregeling komt ’, schreef de Volkskrant in een opzienbarend artikel, ‘– hij gelooft er niet meer in.’
    En Ad Bos had gelijk met dat ongeloof, want niet veel later besloot de minister geen fonds voor klokkenluiders in te stellen, zoals de Kamer had geopperd. ‘De instelling van een dergelijk fonds van overheidswege zal weinig toevoegen aan de bescherming die reeds wordt geboden en die als adequaat wordt gezien.’ Dat is niet alleen slecht nieuws voor Ad Bos, maar voor de hele samenleving. Want bij ieder gesprek over integriteit en de verplichting om je werk naar eer en geweten uit te voeren, duikt sindsdien de naam op van Ad Bos. Iedereen wil best corruptie aan de kaak stellen, maar niemand wil zoals hij in een weiland eindigen.
    Dat klokkenluiders- en integriteitsprobleem bestaat niet alleen in het bedrijfsleven, maar ook bij de overheid. Bekijk het dossier maar eens van Fred Spijkers, klokkenluider bij het ministerie van Defensie, die de ondeugdelijkheid onthulde van de AP-23 mijn. Als je dat leest, krijg je de indruk dat je nog beter klokkenluider bij een bouwbedrijf kunt zijn dan bij de overheid: Spijkers werd op een schrikbarende manier onder druk gezet en bedreigd door ambtenaren en politici van naam. Die vervolgens nooit op hun gedrag zijn aangesproken: pers en parlement hebben in dat geval hun werk slecht gedaan.
    Het geweld op straat heeft een tegenhanger in de manier waarop de overheid met haar eigen gezag omgaat. Voor alle duidelijkheid: het zijn verschillende zaken, en je kunt straatgeweld niet verklaren door te wijzen naar integriteitsproblemen binnenskamers. Maar als je Recht en Orde in ere wilt herstellen, zul je de twee problemen tegelijkertijd en even krachtdadig moeten aanpakken. Dat bij discussies over integriteit onveranderlijk de namen van Ad Bos en Fred Spijkers opduiken, en dat mensen cynisch worden van de rol die de overheid in zulke zaken speelt, is een probleem dat de overheid zich serieus moet gaan aantrekken.
    Want als binnenskamers niemand meer in het gezag van de overheid gelooft, gelooft ook op straat niemand erin.

Terug naar Filosofie lijst , of naar site home .