Onnodig het vermoeiende gesprek aan te gaan met de gehandicapten in het land
de Volkskrant, Het Betoog, 29 september 2007 (pagina B03)
Marjolijn Februari

Tussentitel: U en ik, die een IQ hebben dat hoger ligt dan 100, zijn afwijkend

Sommige mensen hebben een IQ van honderd. Dat maakt ze interessant, omdat ze daarmee normaal zijn. U en ik, die een IQ hebben dat hoger ligt dan honderd – dat van mij werd toen ik tien jaar oud was door de rijksoverheid ten behoeve van longitudinaal bevolkingsonderzoek uitgebreid gemeten, de geheime testresultaten liggen nog altijd bij mijn ouders in de kluis, tussen de testamenten en de verzekeringspapieren, dus ik weet het zeker – zijn afwijkend.
Het moet mooi zijn om normaal te zijn. Je hoeft je niet aan te passen aan je omgeving, want alles is al aangepast aan jou. Daardoor is het makkelijker om 1.75 meter lang te zijn dan 2.25 meter, makkelijker om twee ogen, oren, armen en benen te hebben dan geen, makkelijker om in Nederland Algemeen Beschaafd Nederlands te spreken dan Turks, makkelijker om modaal te verdienen dan tien keer modaal. Bij dat laatste voorbeeld gaat het al een beetje mis. In sommige gevallen blijkt normaliteit toch niet zo begerenswaardig. Van geld, talenten, schoonheid en spierkracht hebben we liever meer dan gemiddeld en meer dan modaal.

Omdat 70 procent van de mensen een IQ heeft tussen 85 en 115, heet dat modale niveau de ‘normale intelligentie’; maar dat betekent niet dat iedereen zo’n normale intelligentie voor zijn kinderen wil. Liever abnormaal dan modaal.

Toch beroepen ouders van hoogbegaafde kinderen zich graag op de problemen die hun kinderen ondervinden in het land van de normalen. Stel je voor, zeggen ze, dat je als mens met een normale intelligentie moet leven in een land van geestelijk gehandicapten: zo ongeveer moet de hoogbegaafde zich ook voelen in Nederland. En jawel, dat is inderdaad een afschuwelijke situatie, als je het zo bekijkt. Het valt dan ook wel te begrijpen dat ouders hun kinderen willen redden van de omgang met geestelijk minderwaardigen en dat ze zoeken naar scholen die zijn aangepast aan het eigen niveau.

Op dezelfde manier lijkt de intelligente mens zich nu te hebben afgezonderd in zijn gesprekken over Europa. Omdat de normale burgers het ingewikkelde proces van eenwording niet begrijpen, wordt het één worden voortaan besproken door de abnormale burgers in splendid isolation. Na het eerste referendum zou er uitgebreide communicatie volgen, een heel pakket met debatten en uitlegrondes en overlegsessies in de samenleving, maar al snel zag je bij alle betrokkenen de tegenzin groeien. Europa is nu eenmaal een eliteproject, klonk het in de wandelgangen, en dus was het bij nader inzien niet nodig om het vermoeiende gesprek aan te gaan met de geestelijk gehandicapten in het land.

Best. Er is niets meer aan te doen, dus ik wind me er niet langer over op. Ik ben wel geïnteresseerd geraakt in het verschijnsel op zich: als begrip en intelligentie maatstaven zijn om geïnformeerd te worden over Europa, waarom zijn alle betrokkenen dan niet zelf aan tests onderworpen? En wat zou dan het minimum zijn waarop je moet functioneren om in aanmerking te komen voor informatie? Als een onderwerp inderdaad een zaak is voor de elite, is het beste immers niet goed genoeg. Excelsior – steeds hoger.

Al langer vraag ik me af waarom mensen zo snel genoegen nemen met hun eigen ontwikkelingsniveau; en waarom ze de lat niet hoger leggen, bij mensen die veel slimmer, geïnformeerder en geleerder zijn dan zij. Die vraag kwam voor het eerst een jaar of twee geleden bij me op toen ik Maria Goos in een televisieprogramma kritisch hoorde spreken over André Rieu. Ze nam geen genoegen met het artistieke niveau van zijn werk, het publiek verdiende beter en kon beter komen kijken naar het werk van Goos zelf.

Nu heb ik altijd een grote sympathie gehad voor de ambachtelijke aanpak van André Rieu, maar als Maria Goos gelijk had, en het publiek verdiende een hoger kwaliteitsniveau in de kunst, waarom zouden we dan blijven hangen op het niveau van Goos zelf? Het verschil in sophistication tussen haar en James Joyce of Sofia Goebaidoelina is immers minstens zo groot als tussen haar en André Rieu. Waarom Goos dan niet inruilen voor Joyce, als we toch het beste voorhebben met het publiek?

Als je erop gaat letten is het een fascinerend verschijnsel: mensen beschouwen zichzelf heel gemakkelijk als de top van de piramide. In een Amerikaans televisieprogramma dook ooit een vrouw op die zich kwam beklagen over discriminatie in de wereld van de topmodellen. Was zij niet adembenemend mooi? Jawel, dat was zij. Waarom kreeg ze dan geen werk als topmodel? Omdat ze 1.52 meter lang was, en de norm voor topmodellen is nu eenmaal 1.80 meter, daar moest ze zich maar in schikken, was de boodschap van de televisiepresentator.

Wat hij niet tegen haar zei, was dat haar klacht tamelijk inconsistent was. Want als zij topmodel zou kunnen worden met een lengte van 1.52 meter, waarom dan niet een ander met een gewicht van honderd kilo? En waarom niet een derde met een lange neus, brede heupen, een groot hoofd? Natuurlijk had ze gelijk dat de norm tot discriminatie leidde. Maar zodra die discriminatie zou worden afgeschaft, was haar kans ook meteen verkeken op een baan als topmodel, omdat dan niet meer kon worden vastgesteld hoe mooi ze was.

Volgens de strenge normen die mensen aan de wereld opleggen, zijn ze vaak zelf niet mooi, slim of getalenteerd genoeg. Maar terwijl ze alle anderen wel streng beoordelen, zien ze hun eigen afwijking van de norm graag door de vingers. Het Europa-project is de laatste jaren een groot amateuristisch geklungel geweest, men bleek niet in staat een simpel gesprek aan te gaan met de burgers dat leidde tot wederzijds begrip en resultaat; toch heet het intern nog steeds een project van de elite. En vreemd genoeg heeft dat ook wel weer iets aandoenlijks, zo’n klungelende elite die zo trots is op haar eigen fouten.
 

Terug naar Filosofie lijst , of naar site home .