Bronnen bij Neurologie, hersenstam: serotonine, extreem

Eerst een stukje uit Hersenstam, overzicht :
  Deze [neurotransmitters] komen van voor dat doel bestaande neuronen, verzameld in specifieke locaties. Nordrenaline-producenten in de locus coeruleus (of "blauwe plek") en serotonine-producenten in meerdere raphe nuclei (of "rand kernen") uitleg of detail (Wikipedia) - hier een globaal overzicht van hun locatie in zijaanzicht (van de site van Ben Best uitleg of detail ):

De raphe nuclei lijken tezamen hier veel groter, maar dat is niet zo want ze zijn relatief dun, liggende aan de rand van de hersenstam, zie deze horizontale doorsnede (Gray 711):

"Raphe" slaat hierin op de scheidingswand tussen linker- en rechter ruggemerghelft - de raphe nuclei liggen tegen die rand, zoals rechts aangegeven met groen. De getekende lijntjes zijn de axonen die vanaf de kernen naar de aan te sturen gebieden lopen.
    De onderste raphe kernen in het zijaanzicht sturen het ruggemerg aan, die in het midden de hersenstam, en de bovenste de rest van het brein.
    Overigens: deze spreiding en randligging lijken erop te wijzen dat het proces van het synthetiseren van serotonine belastend is voor de neuronen in de omgeving.

Voor die laatste opmerking is nu een nieuwe aanwijzing gevonden. Zoals gewoonlijk komt die van een extreem neurologisch of psychologisch verschijnsel, in dit geval dat van burn-out. De patiënt-beschrijvingen ervan geven aan dat er, na een niet als zodanig herkende aanloop, sprake is van een plotselinge overgang. Hier zo'n beschrijving (de Volkskrant, 05-01-2019, door Ianthe Sahadat, Margreet Vermeulen):
  Opgebrand

Terwijl haar debuutroman Hemel boven Parijs werd vertaald en genomineerd voor vele prijzen, belandde de 25-jarige Bregje Hofstede op de bodem van een diepe put. Ze zat thuis, op een stoel, voor het raam. Drie maanden lang. Gevangen in een lichaam dat het niet meer deed. Met een hoofd dat - en dat was zo mogelijk nóg enger - het ook niet meer deed zoals ze gewend was. Een gesprek voeren ging niet meer. Lezen was onbegonnen werk, de letters duizelden voor haar ogen. Als ze op een scherm keek, drong niets tot haar door. Om niet helemáál niets te doen borduurde ze af en toe eenvoudige kruisjes op theedoeken. Uitgewoond. Opgebrand. Burn-out.    ...
    De jonge schrijfster Hofstede was mentaal uitgeput. Dat besefte ze pas toen ze op een kwade dag in de nazomer van 2013 niet meer bleek te kunnen lopen: ze wilde opstaan van een bankje in het park, maar wist niet meer hoe dat moest. 'Ik was kerngezond en heel sportief. Maar mijn benen weigerden dienst. Heel angstig, zo'n fysieke blokkade.'    ...

Juist ja!, dacht deze redactie meteen, en schetste in de geest het volgende beeld:
    De raphe kernen zijn verdeeld over zeven stuks, om te voorkomen dat het ene gebied het andere aansteekt. Als je geestelijk uitgeput bent, is het dienstig dat het lichaam redelijk normaal blijft functioneren. Waarbij er natuurlijk wel een zekere koppeling is.
    In de aanloop naar de burn-out wordt er in eerste instantie een sterk beroep gedaan op de noradrenaline, afgewisseld met slaapperiodes en een kennelijk te beperkt aantal overige rustperiodes met het gebruik van seronine om enigszins tot rust te komen. Ook dat is natuurlijk een gekoppeld regelsysteem.
    Die koppel- en regelsystemen worden op een gegeven moment overbelast. De reden is dat zowel de noradrenaline als de serotonine na hun werk gedaan hebben vervallen in afvalproducten, en die afvalproducten zijn meestal schadelijk.
    Als de hoeveelheid schadelijke stoffen een zekere grens overschrijdt, wordt het hele systeem uitgeschakeld door extra serotonine en alle serotonine-kernen worden actief. Ook het lichaam wordt stilgelegd.
    Waarna het opruimen van het langdurig opgespaarde chemische afval kan beginnen.
    Merk op: bij het gebruik van kracht en energie door de spieren speelt een aantal soortgelijke processen: de energie zit in chemische stoffen aangevoerd via het bloed, en de energie/kracht van de spieren komt uit het omzetten van de brandstoffen in andere, afval-, stoffen. Als die niet snel genoeg afgevoerd worden zakt de spierkracht in. Als de spieren "vol" zitten, vallen ze uit. Bijbehorende verschijnselen; spierpijn, kramp.
    Al het functioneren van zowel lichaam als geest is iets dat plaats vindt op een achtergrond van chemische processen.

Omdat het een neurologisch proces is, bestaat het dus alllang. En het is dan ook al allang bekend (de Volkskrant, 09-01-2019, door Ianthe Sahadat):
  Zware tijden

Literatuurwetenschapper Anna Katharina Schaffner ( 40 ) belandde in een burn-out en vond troost in een historische zoektocht naar mentale uitputting door de eeuwen heen.

Tussentitels: Volgens de Grieken verstopte een overdaad aan zwarte gal het brein.  Dat zorgde voor mentale en fysieke uitputting
Historische verhalen over uitputting vertellen veel over de maatschappij van dat moment
Ooit was mentale uitputting voorbehouden aan een intellectuele elite, nu kan ze iedereen te grazen nemen

De formule klinkt bekend: persoon wordt door uitputting en wanhoop te grazen genomen en schrijft een boek. De in Engeland wonende Duitse literatuurwetenschapper Anna Katharina Schaffner (Universiteit van Kent) kwam echter niet met persoonlijk relaas of zelfhulpnaslagwerk. Ze schreef een fascinerende historische verkenning van het fenomeen 'uitputting', getiteld Exhaustion: A History.
    Want zou het echt, dat wij, de moderne mens die kampt met burn-outs, overprikkeling en chronische stress, de uitgeputste generatie ooit zijn? Schaffner, al vijftien jaar woonachtig in Canterbury, in het zuidoosten van Engeland, kon het zich niet voorstellen.    ..

En, zijn we inderdaad de meest opgebrande generatie ooit?
'Natuurlijk niet, zou ik bijna willen roepen. Elke tijd kent zijn eigen vorm van uitputting, lethargie en somberte. En dan bedoel ik de variant zonder duidelijke aanleiding zoals fysiek werk of een kind dat je uit je slaap houdt.
    'Eind 19de eeuw had je neurasthenie (ofwel 'zenuwzwakte', de burn-out avant la lettre, een term die door huisartsen nog altijd wordt gebruikt voor overspanning, red.), een aandoening die optrad bij intelligente, creatieve en fijnbesnaarde mensen - een beetje kunstenaar of schrijver wílde dat hebben. Artsen legden de oorzaak bij de vele moderne ontwikkelingen, zoals de komst van de trein, de telegraaf en het leven in de stad.
    'De Grieken en Romeinen hadden het over melancholia. Zij geloofden in de humorenleer, waarbij het lichamelijk en geestelijk welbevinden door de balans van de vier lichaamssappen - zwarte gal, gele gal, slijm en bloed - wordt bepaald. Volgens artsen uit die periode verstopte een overdaad aan zwarte gal het brein. Dat vertraagde het denken en het bewegen van het lichaam en zorgde voor leegte, neerslachtigheid, mentale en fysieke uitputting.
    'Een paar eeuwen later schreef Evagrius, een christelijke monnik in de Egyptische woestijn, over acedia, luiheid, een van de zeven zonden - een vorm van spirituele uitputting, die hij bij zijn medemonniken ontwaarde. Wie mentaal uitgeput raakte, kreeg het advies om dan maar wat harder te bidden. Acedia was een vorm van zwakte, van gebrek aan doorzettingsvermogen.'

Zijn burn-out en stress van alle tijden, maar heten ze alleen telkens anders?
'Het verhaal verandert, de oorzaak wordt elders gezocht: intern of extern. Sociaal, psychologisch, religieus of fysiologisch. Neem de oude Grieken: uitputting en melancholie zouden worden veroorzaakt door een teveel aan zwarte gal. Het probleem was volgens hen intern en fysiologisch. De beste remedie was een dieet. Wat dat precies behelsde, varieerde nogal per arts en periode, maar terugkerend element was een argwaan voor nieuwe producten. Dat is iets wat je vrijwel in elke tijd tegenkomt: angst voor verandering, observaties over negatieve 'moderne' ontwikkelingen, verheerlijking van het verleden.
    'Die verhalen over uitputting lezen als cultuurverslagen, over angst en hoop door de jaren heen. Ze vertellen veel over de maatschappij van dat moment. Veel angsten blijven, zoals de angst voor verandering, maar ze worden telkens omgeven door nieuwe interpretaties en oplossingen. Wij kijken kritisch naar smartphones en het neoliberalisme, zoals ze in de 19de eeuw kritisch keken naar de trein en de telegraaf, en in de eeuwen van het kolonialisme naar alles wat van overzee kwam. Je kunt terug blijven gaan in de tijd, altijd tref je een blik van nostalgie ten aanzien van het verleden en scepsis ten aanzien van het heden.    ...

Q.e.d.

 
Naar Neurologie, overzicht, hersenstam , Neurologie, overzicht, globaal , Neurologie, organisatie , of site home .

7 jan.2019