Bronnen bij Psychologische krachten: vrije wil en experiment

Onderstaand een artikel uit een reeks over de voorspelbaarheid van gedrag. Daar waar gedrag voorspelbaar is, is dit deel van het gedrag dus opgedrongen door regels - op dit deel van het gedrag is de "vrije wil" dus kennelijk niet van toepassing. En datzelfde geldt natuurlijk voor het denken dat eraan vooraf ging. Het feit dat de reeks bestaat uit allerlei aspecten uit de dagelijkse activiteiten van de mens laat zien dat de hoeveelheid vrijwel wil dus redelijk beperkt is.
    het artikel (de Volkskrant, 15-07-2006, door Ad Bergsma):
  Intermezzo daagt u uit beroemde psychologische experimenten na te doen. Doe mee en ontdek hoe voorspelbaar uw gedrag is. Deze week: het geheugen.

Hoe het geheugen fantaseert

Tussentitel: Het geheugen vult de herinnering aan en maakt het verhaal coherent

De werking van het geheugen is getest in een beroemd psychologisch experiment, met een indiaans volksverhaal. Lees het onderstaande verhaal aandachtig en probeer het daarna zo exact mogelijk op te schrijven. Vergelijk daarna het verhaal dat u hebt opgeschreven met de oorspronkelijke versie.

Op een nacht liepen twee jonge indianen uit Egulac naar de rivier om op zeehonden te jagen. Toen ze bij de rivier aankwamen, werd het mistig. Ze hoorden oorlogskreten. 'Misschien is er een krijgsfeest', dachten ze en angstig verstopten ze zich achter een boomstam.
    Opeens hoorden ze het geluid van peddels en zagen ze een kano met vijf krijgers op zich afkomen. 'We willen jullie meenemen', zeiden de krijgers. 'We varen de rivier op om strijd te voeren tegen de mensen. ' 'lk heb geen pijlen om mee te vechten', zei een van de twee jongemannen. 'Dat geeft niet, er liggen pijlen in de kano', zeiden de krijgers.
    'lk ga niet mee', antwoordde de indiaan. 'Mijn familie weet niet waar ik heenga, misschien ga ik wel dood. Maar jij', zei hij tegen de ander, 'mag met ze meegaan.' En de indiaan ging met ze mee.
    De krijgers voeren naar een stad aan de andere kant van de Kalama. De mensen kwamen naar het water en begonnen te vechten; velen werden gedood. Opeens hoorde de jongeman een van de krijgers zeggen: 'La ten 'we vlug naar huis gaan, de indiaan is geraakt.' Toen dacht hij: 'O, het zijn geesten.' Hij voelde zich niet ziek, maar ze zeiden dat hij was geraakt.
    De kano's voeren terug naar Egulac. Thuis aangekomen vertelde jonge indiaan dat hij met geesten ten strijde was getrokken. 'Velen van ons gezelschap werden gedood en ook velen die ons aanvielen stierven. Ze zeiden dat ik geraakt was, maar ik voelde niets.' Toen hij zijn verhaal had verteld, werd hij rustig en terwijl de zon opkwam, viel hij neer. Er kwam iets zwarts uit zijn mond. Zijn gezicht was verwrongen. De mensen sprongen op en huilden. Hij was dood.

Wat blijkt uit het experiment?
    Het is voorspelbaar dat het verhaal in uw herinnering korter is geworden. Woorden als Kalama en Egulac en ook het smoesje van de ontbrekende pijlen zijn weggevallen. Interessanter is dat het verhaal in de regel details bevat die in de eerste versie niet voorkwamen. U kunt zich bijvoorbeeld herinneren dat de indiaan die eerder terugkeert naar huis tegen de ander zegt dat hij mee kan gaan omdat niemand op hem wacht.
    Een tweede verandering in het verhaal is dat het eigen wereldbeeld erin door gaat klinken. De bovennatuurlijke aspecten van het verhaal worden vaak afgezwakt. Zo wordt in de herinnering soms koorts geïntroduceerd, voordat de krijger bij het opgaan van de zon dood neervalt. Het geheugen maakt het verhaal coherent.
    Een herinnering lijkt niet op het afdraaien van een oude archiefbeelden, maar is een actieve reconstructie. Nieuwe kennis dringt het verleden binnen. Zo vult het geheugen vage herinneringen aan, en construeert het overgangen en details die in de oorspronkelijke versie niet voorkwamen.



Naar Psychologische krachten, vrije wil , of site home .

6 sep.2006