De burgemeester en de angst in onszelf

Tussentitel: Het heeft iets banaals om problemen met integratie te beschrijven in termen van angst

In zijn wekelijkse rubriek in Het Parool beschreef Gerard Mulder onlangs de argwaan die hem bekroop, toen hij las wat de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan had gezegd tijdens de viering van het Chanoekafeest op de Dam. Harde taal in fluwelen woorden, concludeert Mulder, maar vreemd genoeg is die eerder gericht aan de feestvierders dan aan degenen die de laatste jaren de feestvierders hebben lastig gevallen.
    In de passage waar Mulder het meest over valt, roept de Amsterdamse burgemeester op tot waakzaamheid: 'Niet alleen jegens intolerantie in het algemeen, maar ook jegens angst in onszelf. We leven in een tijd waarin tolerantie niet vanzelfsprekend is. Angst voor de ander neemt toe, en wordt door sommigen aangewakkerd.'
    Mulder legt deze boodschap aldus uit, waarbij zijn eigen interpretatie tussen haakjes staat: 'Feitelijk zegt Van der Laan tegen de duidelijk als Joods herkenbare Joden op de Dam het volgende: ik ga niets voor jullie doen (hij zegt namelijk niet dat hij iets gaat doen). Dat hoeft ook niet, want die angst voor antisemitisme zit alleen in júllie hoofden (jullie zijn niet waakzaam genoeg tegen het laten ontstaan van de angst in jullie zelf). Jullie laten je op stang jagen door die gekke Bolkestein (angst die door sommigen, lees Bolkestein, wordt aangewakkerd). En wat intolerantie betreft, mogen jullie wel wat meer pikken van de jonge allochtonen (zaken van anderen accepteren waar je zelf niet blij mee bent of ronduit tegen bent, zoals, voeg ik er bij wijze van voorbeeld zelf aan toe, antisemitisme).'
    Ik citeer Mulder hier zo uitgebreid, omdat ik precies dezelfde gedachten had toen ik het bericht las. Het leek me ook ongepast om in een tijd en in een stad, waar je als orthodoxe Jood nauwelijks meer ongestoord over straat kunt lopen, te beginnen over de 'angst in jezelf'.
    Het heeft toch al iets banaals om integratieproblemen in termen van angst te beschrijven. Angst kan ons leven overheersen tot in het psychotische, maar het is ook een nuttig mechanisme dat opmerkzaam maakt voor gevaar en ons behoedt voor ongelukken. Als ik was opgeleid tot jurist en daarna geroepen tot het burgemeestersambt, dan zou ik de 'angst voor jezelf' maar liever aan de psychiaters overlaten. Zelfs die begrijpen er nog maar weinig van.
    Mulder merkt ook nog op dat Van der Laan heel andere woorden sprak toen hij een paar weken daarvoor keiharde maatregelen aankondigde tegen disco's en cafés die Marokkanen weigeren. Er was toen geen sprake van omfloerste formuleringen en ook de angst in jezelf bleef achterwege. Volgens Mulder komt dat verschil in toon voort uit de behoefte van de burgemeester om scherp in de gaten te houden waar de kiezers van zijn partij (PvdA) zijn te vinden. Er wonen nog maar weinig Joden in Amsterdam en in de toekomst zullen dat er nog minder zijn, terwijl meer dan de helft van de Amsterdamse bevolking binnenkort van allochtone - lees islamitische - afkomst is.
   Een paar dagen nadat Van der Laan zijn toespraak had gehouden, zei zijn voorganger Job Cohen in Vrij Nederland met zoveel woorden dat de moslims de Joden zijn van nu. Cohen heeft dat acht jaar geleden ook gezegd in zijn Cleveringa-lezing. Zijn vrouw, die er bij was, barstte toen in huilen uit. Destijds was er weinig commotie over Cohens inzicht. Theo van Gogh was nog niet vermoord en herkenbare Joden werden nog niet stelselmatig op straat gemolesteerd.
    Maar nu ligt dat anders. In De Telegraaf werd er schande van gesproken. Om een bekentenis te doen: ik had nooit gedacht dat ik het in mijn leven nog zou meemaken dat iemand met de naam Cohen op de voorpagina van De Telegraaf wordt aangevallen omdat hij de Joden laat zakken. Dat is tenminste drie keer de wereld op zijn kop. Het zou mij niet verbazen wanneer er in de graven van Nederland heel wat is omgedraaid door doden van diverse pluimage.
    Van alle kanten is met grote gretigheid uitgelegd wat er allemaal mis is met die parallellen van Cohen. Hebben de Joden, opererend in jeugdige knokploegen, voor de oorlog moslims en homo's bedreigd? Pleegden de Joden voor de oorlog zo veel overvallen en andere misdrijven dat zij oververtegenwoordigd waren in de gevangenissen? Staan thans de veewagens klaar om de moslimbevolking naar de vernietigingskampen te deporteren? Moeten moslims een teken van herkenning dragen?
    Enzovoort. Je zou er nog vele stukjes mee kunnen volschrijven, maar boeiend zullen ze niet worden. Veel boeiender is die angst in jezelf, die de angst jegens anderen maar doet aanwakkeren. In veel opzichten lijkt me dat de omgekeerde psychologie van Emile Ratelband: 'Als je het niet wilt, dan kun je het niet!'
    Ik zie Van der Laan en Cohen de komende tijd nog veel over brandende kolen lopen.


Naar Cultuur, vermenging, xenofobie, blank , Sociologie lijst  , Sociologie overzicht  , of site home .