Bronnen bij Westerse organisatie: interne strijd

Ook binnen de westerse samenleving bestaat een voortdurende strijd tegen de krachten van het familie- en clandenken als vijand van het functionele denken, meestal naar voren komend in diverse vormen van corruptie. Onderstaand wat voorbeelden (de Volkskrant, 25-01-2005, van verslaggever Rik Nijland):
  Mook moet maar verdwijnen om 'Roemeense toestanden'

Tussentitel: 'Tal van zaken regelen we hier onderhands'

'Bestuur en burger staan hier veel te dicht bij elkaar', zegt Toon Braam in zijn appartement aan de rand van Molenhoek, een van de kerkdorpen van de gemeente Mook in het noorden van Limburg, net over de grens van Gelderland.
    'Er worden tal van zaken onderhands geregeld. Het zijn soms echt Roemeense toestanden, geritsel, de ene hand wast de andere.'
    Braam is een van de initiatiefnemers voor de opheffing van Mook. Zijn het meestal de inwoners die klagen over gemeentelijke herindeling en verlies aan identiteit, in Mook draaien ze de rollen om: een groep burgers stelt voor de gemeente (achtduizend inwoners) op te heffen.
    'Er is hier in Mook heel veel bezuinigd en nog altijd is nergens geld voor, vertelt Braam. 'Elke gemeente, groot of klein, moet in grote lijnen dezelfde taken uitvoeren. Samen met een andere gemeente - dus met meer inwoners - kun je dat veel efficiënter en goedkoper.
    'Er worden tegenwoordig bovendien hoge bestuurlijke eisen gesteld aan het gemeentelijk apparaat, of dat nu is bij het handhaven van de zogenoemde stankcontouren rond een boerderij of bij het uit de grond stampen van woningbouwprojecten. Voor een kleine gemeente is het steeds moeilijker om dat alles in goede banen te leiden, ook al doet iedereen nog zo zijn best.'
    Met zo'n 190 gelijkgestemden heeft hij een burgerinitiatief ingediend bij de gemeenteraad met het voorstel samen te gaan met de twee keer zo grote buurgemeente Gennep. Vanavond buigt een commissie zich over het voorstel, dat net na carnaval door de gehele gemeenteraad zal worden behandeld.

Dit is dus onbestaanbaar volgens het traditionele model: daar zou deze verstrengeling tussen bestuur en burger en het bijbehorende onderhandse regelen juist heel natuurlijk zijn gevonden. Het is deze geneigdheid tot objectiviteit die een van de grote drijfveren is achter het ontstaan van de grote gecompliceerde maatschappelijke organisatie, die noodzakelijk is voor grootschalige ontwikkeling.

Volgende geval (de Volkskrant, 31-03-2005, door Deedee Derksen en Michiel Haighton):
  Zeg Swane en je hebt een verhaal

Sedert twintig jaar hangt rond het Maarssense VVD-raadslid Sjoerd Swane de geur van belangenverstrengeling. In opdracht van de gemeente is een onderzoek ingesteld.

Sjoerd Swane, fractievoorzitter van de grootste partij in lommerrijk Maarssen, kan veel dingen tegelijk doen. Als de gemeenteraadsvergadering bezig is, staat hij meestal buiten sigaretjes te roken. Totdat het spannend wordt. Dan draaft ie naar binnen en grijpt de microfoon om met zijn zachte stem de aandacht te vragen. Die krijgt ie ook altijd.
    Behalve fractievoorzitter van de VVD, is Sjoerd Swane ook lid van de Provinciale Staten in Utrecht én eigenaar van een reeks bv's. Het is niet altijd duidelijk welke pet Swane op heeft als hij achter de microfoon staat, zijn vaste plek sinds 1984. ...

Swane wordt in staat van beschuldiging gesteld, en na bewijs van de beschuldigingen ontslagen. In de rest van de wereld zou zijn gedrag normaal zijn

Volgende geval (de Volkskrant, 22-02-2005, reportage van Rik Nijland):
  Bombarie om een boerderijtje

De politie van Haaksbergen is in opspraak geraakt na een affaire om de aankoop van een boerderij. Vandaag staan twee agenten voor de rechter op beschuldiging van meineed. 'Vrienden verbaliseer je niet.'

Tussentitel: Het Wetboek van Strafvordering wordt in Haaksbergen op geheel eigen wijze geïnterpreteerd

...     De affaire begint als Johan Veldhuis eind 1997 met de eigenaar van de boerderij afspreekt dat hij het recht van eerste koop krijgt. De bijbehorende grond is dan al zijn eigendom. Een paar maanden later - begin 1998; de eigenaar moet de bak in en wil wel van het huis af - beklinken ze de transactie, voor 125.000 gulden.
    Vanaf dat moment, vertelt Veldhuis, staat agent Jos O.D. bijna dagelijks op de stoep. Wat de familie Veldhuis met het pand en de grond wil, en of ze niet beter kan verkopen? O.D. kan bemiddelen. Ook verschijnt er een onroerendgoedhandelaar die door O.D. op de hoogte is gebracht van de transactic. Die biedt een mooie prijs voor de boerderij, maar Veldhuis weigert er afstand van te doen. Bij de politie Twente dient hij een klacht in over de bemoeienissen van O.D.
[red.:  Volgt een beschrijving van de manieren waarop O.D. probeert het boerderijtje ion handen te krijgen, met behulp van meineedige verklaringen van hemzelf en een collega.]
    Toch blijft korpschef Piet Deelman pal achter zijn mannen staan. Als de lokale krant Tubantia uitvoerig verslag doet van de affaire, stuurt hij een woedende brief. 'De betrokken politiemedewerker valt niets te verwijten', schrijft hij. 'Hij heeft naar eer en geweten getracht om mensen die zijn hulp inriepen voort te helpen.' Onpartijdig en onafhankelijk onderzoek heeft hem geheel vrijgepleit, aldus Deelman.
    Maar Veldhuis laat het er niet bij zitten. Na lang aandringen, en met hulp van strafpleiter Robert Speijdel uit Enschede, kan hij in november 2003 eindelijk aangifte doen van meineed. Niet alleen tegen Jos O.D., maar nu ook tegen de nieuwe getuige, Harm K. Bovendien komt de rijksrecherche in het geweer na klaagbrieven van Veldhuis aan zo ongeveer het hele justitieapparaat. Medio 2004 verschijnt een rapport van ruim 1300 pagina's met daarin onder meer een vernietigend oordeel over de ongeveer twintig mensen sterke politie in Haaksbergen.
    Er is geen toezicht op de agenten, het Wetboek van Strafvordering wordt er op geheel eigen wijze geïnterpreteerd. Bovendien is er een nauwe verwevenheid met de bevolking, waardoor de objectiviteit onder druk komt te staan: 'Vrienden verbaliseer je niet.' In het korps heerst een ongezonde cultuur met vooral oudere politiebeambten die al zeker twintig jaar nauw niet elkaar optrekken, ook privé.
    In juni 2004 houdt de rijksrecherche op grond van haar onderzoek Jos O.D. en Harm K. aan vanwege (meervoudige) meineed bij de rechtbank in Almelo en het hof in Arnhem. Bij zijn arrestatie verklaart K. dat zijn aanhouding 'in strijd is met gemaakte afspraken', maar de rijksrecherche onderzoekt niet niet wie K. die afspraak dan wel heeft gemaakt.
...
    Voor Veldhuis is het een schrale troost. 'Deze hele affaire heeft ons leven verwoest, 24 uur per dag zijn we ermee bezig, maar we gaan door.' Het advies van de voorzitter van het college van procureursgeneraal, Joan de Wijkerslooth, die hem in antwoord op een van zijn klaagzangen schreef dat hij maar moest berusten in de hele zaak, zal hij zeker niet opvolgen.
Veldhuis is er vast van overtuigd dat zowel bij de politie als bij het Openbaar Ministerie is geprobeerd de zaak toe te dekken. Veldhuis' verdenking wordt gevoed door een incident in 2003. Als hij langs de Laakmorsweg loopt, vlak bij de boerderij, wordt hij naar eigen zeggen in de berm bijna geschept door een auto. Door in de sloot te springen, redt hij het vege lijf. Achter het stuur herkent Veldhuis zijn rivaal Jos O.D..
    De aangifte levert niets op. Weliswaar geeft O.D. toe ter plekke te zijn geweest, maar er vindt volgens Veldhuis geen sporenonderzoek plaats. De zaak wordt geseponeerd. Zoals O.D. zelf al voorspelt in het proces-verbaal, dat een dag later wordt opgemaakt, kennelijk na een gesprek met zijn afdelingschef: 'Zij vertelde mij dat de politie niets had gedaan en het aan justitie had overgelaten, maar dat die waarschijnlijk ook niets deden.'
    Het OM ontkent bij hoog en bij laag dat geen actie is ondernomen. 'Juist bij zaken rond meneer Veldhuis proberen we echt alles te doen wat tsaar mogelijk is.' Over het sporenonderzoek kan de persofficier niets zeggen. maar ze weet wel dat tot seponering is overgegaan 'mede op grond van een getuigenverklaring'. Is Veldhuis het daar niet mee eens, dan moet hij maar in hoger beroep gaan in plaats van verdachtmakingen rond te strooien.
    Volgens Veldhuis voelde de getuige van de 'aanslag' zich dermate onder druk gezet dat hij net over de grens in Duitsland is gaan wonen. In een hoger beroep heeft Veldhuis geen fiducie; het bewijsmateriaal is nu toch allang verdwenen.
...
    Johan Veldhuis en zijn vrouw Lidwien leven ondertussen in angst. Ze komen in ieder geval nooit meer bij het huisje aan de Lankmorsweg. 'We voelen ons daar niet meer veilig'. zegt Johan. Lidwien: 'Je bent daar gewoon een schietschijf.'

Deze zaak is een uitstekende illustratie van de grote moeite die het kost om de rechtstaat te handhaven in een cultuur waar vrienden en relaties belangrijker worden gevonden dan het recht. ook in Nederland dus, waar men zich zozeer op deze waarden voorstaat. Merk op dat een externe instantie, de Rijksrecherche, de rechtsorde moest handhaven. In niet-westerse landen zal het gedrag als van agent O.D., collega Harm K., burgemeester Deelman, het Almelose OM onder leiding van hoofdofficier Hendriks,  en procureur-generaal De Wijckerslooth als de normaalste zaak van de wereld worden gezien. In die landen heeft het dus weinig zin om je door middel van eigen inspanning iets te verwerven - je loopt iedere dag het gevaar dat het door dit soort manipulaties wordt afgenomen. Overigens worden alleen de agenten vervolgd voor hun rol in de affaire, terwijl hun acties onmogelijk zouden zijn bij het juiste toezicht . Dat toezicht ligt in handen van de andere genoemden. Het feit dat zij niet vervolgd worden, is ook een vorm van corruptie, maar een die nog veel moeilijker is te bestrijden. In een volwassen rechtsstaat zou vervolging en ontslag van de genoemde figuren vanzelfsprekend zijn.

Uit Duitsland (de Volkskrant, 18-10-2006, van een correspondent):
  Verheugen in opspraak wegens relatie met zijn kabinetschef

Günter Verheugen, de Duitse eurocommissaris voor Industriebeleid, is onder vuur komen te liggen wegens zijn relatie met een naaste medewerkster bij de Europese Commissie. Het Duitse weekblad Focus publiceerde deze week een foto waarop de gehuwde Verheugen te zien is terwijl hij hand in hand loopt met zijn kabinetschef Petra Erler.
    De geruchten dat Verheugen een verhouding heeft met Erler leidden eerder al tot gemopper binnen het ambtenarenapparaat. Volgens sommige ambtenaren is de benoeming van Erler niet zuiver verlopen. ...
    Commissievoorzitter Barroso liet gisteren weten dat hij geen aanleiding ziet om in te grijpen. Volgens hem verliep de benoemingsprocedure geheel volgens alle regels.    ...

Ander gemeenschappelijk thema: de top wil niet graag ingrijpen. Voor de hand liggende oorzaak: ook in het westen is de neiging tot eigenbelang en corruptie groter naarmate men hoger komt.

Een geval van direct ten noorden van een belangrijke sociale grens aangaande dit verschijnsel (Volkskrant.nl, 10-10-2006, ANP):
  Vlaamse minister stapt op na schandaal

De Vlaamse liberale minister van Economie Fientje Moerman heeft ontslag genomen na een vernietigend rapport van de ombudsman. Die beticht haar van ‘onbehoorlijk bestuur’ na het toekennen van een consultancycontract aan een bevriend bedrijf.

Moerman kan geen stukken overleggen die bewijzen wat het bedrijf precies heeft moeten doen voor de 200.000 euro die het heeft ontvangen. Ook is de opdracht volgens het rapport op een dubieuze manier toegekend. Moerman ontkent dat en zegt in Vlaamse media: 'Het is toch nog altijd de minister zelf die beslist wie ze aanstelt.’
    Weekblad Knack berichtte afgelopen weken uitgebreid over het conflict met haar voormalige kabinetschef Rudy Aernoudt, die het schandaal aan het licht bracht. Nadat Aernoudt de vermoedelijke wanpraktijken naar buiten had gebracht, werd hij ontslagen.
Saillant detail in de zaak is het bedrijf, Public Business Services, in handen is van de moeder van een voormalige wethouder van Gent, die tot dezelfde politieke partij (de liberale Open VLD) behoort als Fientje Moerman. De wethouder, Guy Serreas, zou zelf met het kabinet hebben onderhandeld over het contract voor PBS. ...

Dat het geval benoorden de grens ligt, blijkt uit de afloop: een veroordeling.

Net als het volgende, opmerkelijke, Nederlands geval (de Volkskrant, 27-08-2011, van verslaggever Merijn Rengers):
  Rapport uiterst kritisch over oud-burgemeester Schiedam

Verver beschuldigd van machtsmisbruik

Tussentitel: Taxibedrijf van zoon maakte ritten voor gemeente

Oud-burgemeester Wilma Verver (VVD) heeft Schiedam als een autoritaire vorst bestuurd, en daarbij een groot aantal integriteitsregels aan haar laars gelapt. Verver misbruikte haar macht om privé-conflicten uit te vechten, huurde vrienden en familieleden in, bemoeide zich met vergunningen en bezwaarschriften die haarzelf of haar buren aangingen en regelde subisidies voor bekenden.
    Dat blijkt uit een vrijdag geopenbaard onderzoek naar het handelen van Verver, die tussen 2006 en 2011 de ambtsketen droeg in Schiedam. Het onderzoek werd opgesteld door het Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten (BING), in opdracht van de gemeenteraad.
    Het rapport leest als een cursusboek machtsmisbruik en belangenverstrengeling. BING concludeert onder meer dat Verver een aannemersbedrijf grotendeels uitsloot van gemeentelijke opdrachten omdat zij ruzie had met dit bedrijf over de verbouwing van haar eigen woning.
    Daarnaast liet ze het taxibedrijf van haar zoon, in strijd met de regels, ritten verzorgen voor de gemeente. Ook huurde ze een relatie in als afdelingshoofd communicatie van Schiedam, hoewel de man, die ze kende via de jazzclub waar haar man bestuurder was, niet geschikt werd geacht voor de functie.
    Verver regelde voor diezelfde jazzclub buiten de geldende procedures om een subsidie; net als voor een vrouw die zij kende via de plaatselijke Rotary.    ...

Allemaal zaken die beden de sociale-corruptiegrens redelijk tot volkomen normaal zijn.
   In dit bericht staat ook nog een ander kenmerk dat erbij hoort:
  BING is niet alleen kritisch over Verver. Volgens de integriteitsonderzoekers hebben het college en de ambtelijke top het machtsmisbruik door de VVD-politica toegelaten, uit angst voor de burgemeester. Haar bejegening van ambtenaren was gebaseerd op machtsdenken en intimidatie.   ...
    Waarnemend burgemeester Joan Leemhuis-Stout van Schiedam liet weten geschokt te zijn over het rapport en met name over de angstcultuur onder ambtenaren.

Waar de clou dus niet zit in de angst, maar in de macht - de ambtenaren hebben niet de mogelijkheid het gezag van de burgemeester op gelijke voet, dat wil zeggen: zonder de dreiging van ontslag, te bevragen. Corruptie is een natuurlijk bijverschijnsel van macht in plaats van gezag , en kan alleen uitgeroeid worden door het volledig vervangen van macht door gezag inclusief correctiemechanismes.


Naar Westerse organisatie , of site home .

5 aug.2008