Uit: Volkskrant weblog, 16-10-2008, door Peter Giesen

Op de prachtige website van Amerikaanse historici, hnn.us, gaat de discussie over de overeenkomsten tussen de beurscrises van 1929 en 2008 onverminderd door. ...
    Volgens James Livingston, historicus aan de Rutgers University, zijn er wel degelijk opvallende overeenkomsten tussen 1929 en 2008. Voorafgaand aan beide crises vond een verschuiving plaats van inkomens naar winsten. In de jaren twintig van de vorige eeuw daalde het aandeel van lonen in het nationaal inkomen. Daardoor kwam een "vloedgolf" aan kapitaal vrij, aldus Livingston, waarmee op de beurs gespeculeerd werd. De koersen werden opgejaagd, totdat de bel werd doorgeprikt. De economie herstelde zich pas in de jaren dertig, toen op Keynesiaanse wijze de "effectieve vraag" werd hersteld, ten koste van een begrotingstekort van de overheid.
    Na de Tweede Wereldoorlog werd de economische groei gedreven door de verdere ontwikkeling van de consumptiemaatschappij, aldus Livingston. Gewone Amerikanen kochten ijskasten, auto's, televisies en andere spullen. Maar sinds 1973 stagneert het reële inkomen van de Amerikanen, terwijl het nationaal inkomen enorm gegroeid is. Het surplus kapitaal werd geïnvesteerd in onroerend goed, aandelen en ingewikkelde financiële constructies die nu zo veel ellende veroorzaken, aldus Livingston. Als er een sterke vraag naar investeringen bestaat, neemt de waardering van huizen en aandelen het karakter aan van een pyramidespel, waar fortuinen aan verdiend worden totdat de bom barst.
    ... De toezichthouders zullen altijd achter de feiten aanlopen, als dopingcontroleurs in de Tour de France.

De Volkskrant, 16-10-2008, ingezonden brief van Henk de Weerd (Groningen)

Speeltje

Het is eigenlijk te gek voor woorden dat ons economisch systeem in zo grote mate afhankelijk is van vertrouwen, van de psychische gesteldheid van beurshandelaren, aandeelhouders en burgers met wat geld over. Daaraan gekoppeld, is het gebrek aan relatie tussen de waarde van de werkelijke economische grootheden (werk, kapitaal) en die van de aandelen.
    In een enigszins rationeel systeem zou de waarde van een aandeel direct gekoppeld moeten zijn aan de economische waarde ervan. Maar ja, als je zoiets invoert stort die hele aandelenhandel met al zijn gokelementen in en worden vele mensen beroofd van hun speeltje.
    Toch lijkt mij een koppeling van de waarde van aandelen aan de reële waarde van de economie, en dus van opheffing van de huidige manier van omgaan met aandelen, een noodzakelijke voorwaarde dit soort crises in de toekomst te vermijden. Met veel van die bedrijven is niets aan de hand.

Uit: De Volkskrant, 18-10-2008, door Peter Giesen, redacteur van de Volkskrant

De kredietcrisis zou tot herwaardering van sociale waarden moeten leiden. Nu er economische problemen zijn, blijkt de leegte van rechts, vindt Peter Giesen

Deze tijd vraagt om links daden

Tussentitels: Een flinke scheut 'linkse kerk' zou heel heilzaam zijn
                   Het sprookje van de radicale vrije markt is doorgeprikt

Rechts was de afgelopen jaren ideologisch in het offensief, maar staat er in de kredietcrisis opeens naakt bij. De rommel van het bewierookte bedrijfsleven moet worden opgeruimd door de vermaledijde overheid. Terecht heeft de Britse premier Gordon Brown gepleit voor strenger overheidstoezicht op de wereldeconomie; in de geest van de Bretton Woods-conferentie uit 1944, waar de basis werd gelegd voor decennia van stabiele groei. Ook op andere gebieden, zoals energie, klimaat en voedsel, zal internationale politieke coördinatie hard nodig zijn.
    De reflectie over de kredietcrisis mag echter niet beperkt blijven tot de vormgeving van het toezicht. Van minstens even groot belang is bezinning op de fundamentele waarden die tot de crisis hebben geleid. De greed is good-ideologie van rechts is op haar grenzen gestuit. Het is tijd voor een herwaardering van 'linkse' deugden als matiging, solidariteit, compassie met de minder bedeelden (inclusief allochtonen) en respect voor het milieu. Het zijn deugden die bij dogmatische toepassing tot ontsporing kunnen leiden, zoals in de jaren zeventig ook is gebeurd. Maar een flinke scheut 'linkse kerk' zou heel heilzaam zijn als tegenwicht voor de rechtse dominantie.   ...
    ... wordt de aandacht afgeleid van de werkelijke macht, die bij rechts ligt. En er is alle reden om die macht kritisch te bekijken. In economisch opzicht heeft rechts de burger niet meer te bieden dan een wereld waarin de werknemer in toenemende mate speelbal wordt van hedgefunds, 'durfkapitalisten' en andere investeerders die slechts geïnteresseerd zijn in cashen op korte termijn. Ook op andere gebieden schuilt een grote leegte achter het retorisch geweld van rechts.
    De heiligverklaring van het bedrijfsleven heeft geleid tot een erosie van de publieke sector, Verzelfstandigde publieke instellingen zijn bedrijfje gaan spelen, vooral door te fuseren en het salaris van de directie te verhogen.   ...

De Volkskrant, 21-10-2008, ingezonden brief van Albert Knop (Horn)

Standard & Poor's

De koersval van ING van vrijdag is voor een belangrijk deel veroorzaakt door uitspraken van kredietbeoordelaar Standard & Poor's (Voorpagina,18 oktober). Kan iemand mij uitleggen hoe het kan dat een bedrijf dat met zijn dubieuze beoordelingen mede aan de wieg heeft gestaan van de kredietcrisis, zijn verstorende activiteiten nog steeds mag voortzetten? Standard & Poor's en Moody's (beiden onderdeel van McGraw-Hill) hebben 80 procent van de kredietbeoordelingsmarkt in handen. Het ontmantelen van deze commerciële kredietbeoordeling zou onderdeel moeten zijn van de herstructurering van de financiële markten.

De Volkskrant, 21-10-2008, ingezonden brief van H. van de Venne (Venray)

Hermes

Naar aanleiding van de tekst onder de foto waarop de bestuursvoorzitter van de Amsterdamse beurs staat afgebeeld naast een beeld van de Griekse god Hermes (Economie, 17 oktober) wil ik het volgende opmerken: Hermes is niet alleen de god van de handel, maar ook - en dat lijkt mij in deze tijd van banken - en beurzencrises veel toepasselijker - van de dieven. Dat wisten reeds de oude Grieken.
 

Dagblad De Pers, 17-10-2008.

Filosofische wijsheid

Marx is weer helemaal in

Met het uitbreken van de kredietcrisis is het bekendste werk van filosoof Karl Marx weer erg in trek in het oosten van Duitsland. In Das Kapital (1867) schreef hij over de invloed van industrialisatie op de samenleving en de economie. De verkoop van het boek is ten opzichte van 2007 verdrievoudigd. Bankiers en managers lezen het werk weer massaal in een poging te begrijpen wat er gaande is deze dagen.

Uit: De Volkskrant, 22-10-2008, van verslaggever Douwe Douwes

'Alsof een pokeraar vrij spel krijgt'

Oud-minister Zalm vergelijkt ontstaan kredietcrisis met pokerspel | Economen laken' beleid VS.

Stel, je bent heel rijk, maar je kunt niet pokeren. Je kent wel een hele goede pokeraar. Je hebt goed onderzoek gedaan, en hij is echt beter dan anderen. Je wilt jouw geld en zijn capaciteiten combineren om geld te verdienen met het pokerspel. Dus maak je een overeenkomst: de pokeraar, krijgt een basissalaris van duizend euro, en mag 20 procent van de winst zelf houden. Wie zou zo'n contract afsluiten?
    Helemaal niemand die een beetje logisch nadenkt, zegt Gerrit Zalm. De verleiding voor de pokeraar om veel risico te nemen met jouw geld is immers heel groot, terwijl hij er niet bij inschiet als het mis gaat: hij heeft immers ook zijn basissalaris. Dat de pokeraar voorheen zo goed was, zegt niet zo veel meer. Het beloningscontract is zo gestructureerd, dat de speler heel andere beslissingen gaat nemen dan wanneer hij met zijn eigen geld zou spelen.
    Toch is dit soort contracten 'bijna een exacte kopie' van wat in de financiële wereld gebruikelijk is, betoogt Zalm dinsdagmiddag in de aula van de Vrije Universiteit. ...

Red.:   En even logisch zijn de volgende stappen: dit kan alleen door een extern orgaan verbeterd worden: de overheid. En de overheid kan alleen de beloningsstructuur en inkomens van een instelling bepalen, als die instelling behoort tot de overheid.
    Het makkelijkst is het natuurlijk voor de relatieve buitenstaander:

Uit: De Volkskrant, 28-10-2008, door Pieter Klok en Peter de Waard

Dinsdagprofiel | Willem Middelkoop

Winnaar met somber toekomstbeeld

Hij werd opgeleid om in de textiel te werken, maar werd journalist en is tegenwoordig een veelgevraagd financieel commentator

...   Willem Middelkoop (46) is dit jaar uitgegroeid tot een landelijke beroemdheid. Sinds de Amerikaanse kredietcrisis escaleerde tot een wereldcrisis, zijn Middelkoops ongezouten en zwartgallige meningen bijna dagelijks te horen in De Wereld Draait Door, Pauw & Witteman en andere talkshows.   ...
    Middelkoops snelle opkomst als economisch commentator is wonderbaarlijk, omdat hij een autodidact is. Hij werd opgeleid aan de hts voor confectie-industrie in Amsterdam. ...
    Daarnaast was hij altijd met handel bezig. Hij had een bedrijfje dat handel dreef met Rusland en ging in het vastgoed. Vanaf midden jaren negentig kocht hij appartementen op om te verhuren aan expats. ‘Ik zie overal geld liggen’, zegt hij zelf. ‘Ik hoef alleen maar te bukken om het op te rapen.’
    ... Hij doet niet wat analisten zeggen. En daardoor kon hij een mooi vermogen in vastgoed opbouwen.’
    Toen werd ook de kiem gelegd voor zijn sombere toekomstbeeld, vertelt hijzelf: ‘Ik verbaasde me erover hoe makkelijk het was om krediet te krijgen’, zegt hij. ‘Het was geen enkel probleem om 120 procent van een pand gefinancierd te krijgen. Op een gegeven moment had ik drie miljoen bij de bank geleend. Dat fascineerde me. Dus toen ben ik op zoek gegaan naar het geheim van geld.’   ...
    Veel economen vinden Middelkoop een merkwaardige vogel die niet erg in hun opvattingen past. ‘Econoom, commentator, analist, journalist. Ik zou hem zo niet willen noemen. Ik zeg eerder: een goede boekjesverkoper en een handige commerciële knaap. Maar ik ken hem alleen indirect’, zegt Jaap van Duijn, gepensioneerd Robeco-topman en zelf ook veelgevraagd commentator. Van Duijn is in veel opzichten de tegenpool van Middelkoop. Enkele weken geleden nog voorspelde Van Duijn bijvoorbeeld dat hij op korte termijn geen recessie verwachtte.
    ‘Ik weet wel waarom ze hem vragen’, zegt Van Duijn, ‘In tijden van crisis is er geen behoefte aan genuanceerde meningen. Dan willen mensen duidelijkheid. Dat geeft hij. De simpele dingen verkopen het best.’
    Middelkoop heeft voorlopig het gelijk aan zijn zijde. Al ver voordat de kredietcrisis in volle hevigheid losbarstte, waarschuwde hij dat het huidige financiële systeem op instorten stond – eerst in zijn web-log en later in zijn boek Als de dollar valt.
    Een grote crisis kon eenvoudigweg niet uitblijven, legt hij uit. ‘Hier zie je de groei van de reële economie sinds begin jaren tachtig. Dat zijn gewoon mensen die steeds meer goederen produceren en daardoor steeds meer geld verdienen. Die lijn gaat een klein beetje omhoog. En hier zie je de groei van de geldhoeveelheid. Die lijn gaat steil omhoog. Het grootste deel van de groei van de afgelopen jaren is dus fictief.’
    De centrale banken en overheden kunnen het onheil niet meer voorkomen, denkt Middelkoop. ‘Wat ze nu doen, is nog wat doping toedienen, maar op een gegeven moment houdt het op.’ Wat er dan gebeurt? ‘Weimar revisited. (Middelkoop verwijst naar Duitsland in de jaren twintig, dat werd getekend door economische neergang en een torenhoge inflatie, red.) Of kijk naar Argentinië, toen dat financieel ineenstortte. Van de ene op de andere dag keerde de ruilhandel terug en verhuisden veel mensen naar het platteland.’
    Van Duijn is niet onder de indruk van dergelijke voorspellingen: ‘Middelkoop is een van de velen. Stap maar een boekenzaak in New York in. Daar liggen titels als Hoe te profiteren van een ineenstorting? De mensheid is heel gevoelig voor slecht nieuws. Dat scoort altijd.’
    De econoom Matthijs Bouman, die promoveerde op de invloed van het milieu op de economie, is minder negatief. Hij kent Middelkoop goed van RTL 7, waarvoor ze allebei commentator zijn. ‘Middelkoop benadert de markt met fingerspitzengefühl. Dat is vaak beter dan economen. Die zijn toch vaak gehandicapt door het idee dat een markt perfect moet zijn. We hebben heel wat avonden gediscussieerd. En ik heb ook zeker iets van hem geleerd, namelijk dat je de markt moet wantrouwen.’
    Middelkoop begrijpt heel goed dat politici en economen zich over het algemeen wat minder pessimistisch tonen dan hij. ‘Natuurlijk, als jij op Wall Street werkt, ga je toch niet je carrière in de waagschaal stellen? Maar sommigen snappen het gewoon niet. Neem zo’n Arjo Klamer. Die heeft er werkelijk geen kaas van gegeten. Anderen snappen het wel, en geven privé ook wel toe dat ze mijn analyse delen, maar durven het niet openlijk te zeggen. Ze zijn allemaal op de een of andere manier verbonden aan de Aegons van deze wereld of aan de pensioenfondsen. Ze hebben allemaal uit de ruif meegegeten.’
    Soms wordt hij door een bankier gebeld, zoals laatst door Alexander Rinnooy Kan. ‘Hij vond dat ik hem ten onrechte van graaien had beschuldigd. Hij zei dat de 2 miljoen euro pensioengeld die hij bij zijn overstap van ING naar de SER kreeg, heel normaal was in de bancaire wereld. Maar ook als iedereen graait, blijft het graaien.’  ...

De Volkskrant, 28-10-2008, ingezonden brief van John Stoop (Lelystad)

Op de bankelite is geen vat te krijgen

De bonussen van de daarvoor in aanmerking komende heren zijn verdiend met producten, waarvan men de waarde niet wist. Ik herinner me nog het mopje van ingeblikt olifantenkontenvlees. Dat werd tegen steeds meer geld verhandeld, totdat er een handelaar was, die het exquise vlees wel eens wou proeven. Hij maakte een blikje open en er bleek niets in te zitten. 'Jammer', zei de vorige eigenaar, 'je hebt net het gat getroffen. Bovendien, dit product is niet voor consumptie, het is voor de handel.' .
    Zo hebben de banken gehandeld in hypotheken en swaps. Zij staan op de rand van de afgrond, omdat hun beheerders niet wisten wat er in het pakket zat, dat ze hadden gekocht. Dit is het stomste wat bankiers hebben kunnen doen en zij deden het niet van hun eigen geld, maar dat van hun klanten.
    Je zou zo zeggen: die vliegen de laan uit, die worden opgepakt en veroordeeld. Maar niet hier. Hier krijgen ze gewoon nog een bonus of een oprotpremie, hoger dan een normaal mens in zijn hele leven bij elkaar kan verdienen. Angstig wordt aan een aantal nog snel bonussen gegeven, vanwege de mogelijkheid, dat hun 'uitzonderlijke talent' naar een concurrent vertrekt. Uit zichzelf zal deze bankelite niet stoppen met het bonussysteem en ik vrees dat de regering er ook geen vat op krijgt.
    Het beste lijkt het mij dan ook, dat er extra belastingtarieven komen voor belachelijk hoge inkomsten, in stappen tot 99 procent, zodat er van dit gestolen geld flink wat terugstroomt naar de belastingbetaler. Of beter: dat men afziet van dit tot malversaties leidende systeem. Ik vraag me af hoe ik het vertrouwen in het bancaire systeem terug zal krijgen.


De Volkskrant, 28-10-2008, ingezonden brief van J. Weij (Ridderkerk)

Papegaaienparade

In het gekrakeel rondom de crises en bonussen verdringen 'deskundigen' zich om hijgend te verkondigen hoe pervers het systeem wel niet is. De vraag is waar die deskundigen waren toen er nog iets te sturen viel. Politici, journalisten en wetenschappers doen allemaal mee in die papegaaienparade.
    Maar echt bont maken de adviesbureaus Boston Consultancy Group, GITP en Hay Group het. Desgevraagd claimen zelfs deze neo-liberale lakeien in de Volkskrant van vorige week dat zij dit systeem ook zo verfoeien. Toch jammer dat ze dat de afgelopen vijftien jaar niet tegen de bestuurders - bij wie ze doorlopend op schoot zaten - hebben gezegd.
    Het waren juist hun beloningsexperts die onder het mom van onafhankelijkheid adviseerden het vermaledijde Amerikaanse systeem te adopteren. Zogenaamde win-winadviesjes: voor bestuurders welgevallig en voor adviesbureaus bijzonder lucratief. De Volkskrant zou er goed aan doen om deze aperte hypocrisie eens te onderzoeken.
    Meer respect is op te brengen voor Wouter van Dieren (Vervolg, 25 oktober). Die waarschuwde tien jaar terug al voor de risico's van de doorgeschoten vrije markt waanzin in onder andere de energiewereld.
 

Uit: De Volkskrant, 15-11-2008, door Rob Vreeken

Q & A: een tweede Bretton Woods?

Ik las dat er misschien een 'tweede Bretton Woods' komt. Wat is dat?
Daarmee wordt gedoeld op de vergadering, gisteren en vandaag in Washington, van de G20, de groep landen met de sterkste economieën. Het initiatief, genomen door president Sarkozy, wordt vergeleken met de bijeenkomst in 1944 in Bretton Woods, waar het naoorlogs financieel-economisch systeem werd ontworpen. De Wereldbank en het IMF zijn er ontstaan, er kwam een vaste wisselkoers voor de valuta in de wereld. De waarde werd gekoppeld aan de dollar, en die op zijn beurt weer aan de goudvoorraad van de VS. Amerika was de dominante wereldmacht geworden. Het kon zijn economisch model opleggen. ...

En nu gebeurt er dus net zoiets?
Nee, nu gebeurt precies het omgekeerde. De Amerikanen hebben het helemaal verklooid.
In de dollar heeft niemand vertrouwen meer, hun politieke geloofwaardigheid hebben ze door acht jaar Bush verspeeld, ze hebben de rest van de wereld mee gesleurd in hun economische crisis. Die vergadering vandaag is de afscheidsreceptie van de VS als wereldleider.   ...

Doet niemand concrete voorstellen? Is het geen idee om de goudstandaard weer in te voeren?
Goud is uit. Maar het verankeren van munten aan iets in de reële economie dat nooit zijn waarde zal verliezen, is op zich verstandig. ...
 

Red.:   Maar geen economische hond die daar aan zal denken. Stel je voor: geen speculeren meer ...

Uit: VARAgids, nr. 47-2008, column door Twan Huys

Over hebzucht

Tussentitel: Is het u ook opgevallen? Banken, pensioen- en beleggingsfondsen hebben
                  onwaarschijnlijke bedragen verspeeld, maar niemand is verantwoordelijk

Deze week sprak ik met Nick Leeson. Voor wie het niet meer weet, de man die in 1995 Barings Bank opblies, een van de oudste banken van Engeland waar ook koningin Elisabeth haar spaarcenten had geparkeerd. Leeson vergokte 1.4 miljard dollar op de beurs in Singapore zonder dat de accountants van de bank ook maar een cent misten. ... Leeson werd opgepakt in Frankfurt en uitgeleverd aan Singapore. Daar zat hij vier jaar lang in de Changi-gevangenis. ...
    De ondergang van Barings Bank was als de zinkende Titanic: niemand zou het ooit vergeten, dit zou nooit meer voorkomen.
    Begin dit jaar. Jéróme Kerviel, 31, beurshandelaar voor de bank Société Générale, vergokt 4.9 miljard euro op de beurs zonder autorisatie van de directie. Zijn commentaar: 'Mijn praktijken zijn wijdverbreid, de bazen zijn nergens in geïnteresseerd zolang wij maar winst maken.'
   Kreeg Leeson nog vier jaar gevangenis voor zijn daden, Kerviel zit kort in voorarrest, maar is al weer op vrije voeten. Klinkt u dat vreemd in de oren? Gekker wordt het nog met dit bericht. Kerviel werkt tegenwoordig bij Lemaire Consultants & Associates, een bedrijf dat advies geeft op het gebied van computerbeveiliging.
    Is het u ook opgevallen? Banken, pensioen- en beleggingsfondsen hebben onwaarschijnlijke bedragen verspeeld, maar niemand is verantwoordelijk. Het vergokken van andermans spaarcenten en pensioen ten spijt, de Leesons van deze tijd gaan vrijuit. Sterker nog, de meesten krijgen keurig hun bonus. Hun bedrijven worden gespekt met miljarden belastinggeld om de totale ineenstorting van de financiële wereld te voorkomen. Tegelijkertijd gaan bedrijven op de fles en verliezen miljoenen hun baan vanwege roekeloos handelen van deze geldwolven.    ...
    Waarom is er in Nederland nog steeds geen speciale divisie van het Openbaar Ministerie op jacht naar de daders? Waarom aarzelt de Tweede Kamer over een parlementair onderzoek? Me dunkt, reden genoeg. En dan ook maar meteen een kopie van Jeroen Bosch' meesterwerk De zeven hoofdzonden boven de ingang van ieder bank- en beursgebouw, ter waarschuwing aan hebzuchtige geldhandelaren.

De Volkskrant, 27-11-2008, ingezonden brief van Marcel de Keijzer (Soest)

Bankiers en bakkers

Bankiers gaan zichzelf onderzoeken, mensen van buiten de bankwereld zijn niet welkom. De heer Boele Staal van de Vereniging van Nederlandse Banken (NVB) zegt daarover: `een bank is geen simpel bakkersbedrijf, je hebt mensen nodig met verstand van zaken` (Economie, 25 november).
    Waar al die mensen met verstand van zaken ons hebben gebracht, lezen we elke dag in de krant. Misschien moet Staal toch mijn bakker maar vragen in zijn onderzoekscommissie plaats te nemen, hij doet het al jaren financieel heel goed met zijn `simpele` producten. Daar kan Staal een voorbeeld aan nemen.
 

Uit: De Volkskrant, 10-12-2008, van verslaggever Robert Giebels

‘Bedelende bankier kan vertrekken’

Professor Willem Buiter gaf economiestudenten college vanaf een leren bank. ‘De helft van bankbalansen bestaat uit rommel.’

De Nederlandse Brit Willem Buiter probeert in zijn oude taal zijn verbazing onder woorden te brengen over ‘het rundvee aan de top’. Dat blijft maar zitten, zelfs als de overheid ingrijpt. ‘Alleen bij Fortis zijn er wat mensen uit gegaan’, stelt Buiter met een strenge blik over zijn leesbril vast.
    De professor van de London School of Economics is vooral bekend van columns in de gezaghebbende Financial Times. Die vaak eindeloze en wat droge artikelen zijn in het Engels, maar in het Nederlands is Buiter (1949, Den Haag) duidelijker. ‘Als banken geen geld meer willen uitlenen, zijn ze net zo nuttig als tepels aan een stier.’
    Buiter was dinsdag te gast bij de Universiteit van Amsterdam, waar hij veertig jaar geleden zijn propedeuse Politicologie deed. Economiestudenten organiseren sinds begin oktober huiskamerbijeenkomsten over de kredietcrisis. Buiter was samen met economieprofessor Arnoud Boot in een knisperende Chesterfield geplant. Ze kregen een krap uurtje om de toekomst na de kredietcrisis te voorspellen.
    Buiter is daar somber over, want de banken zitten diep in de problemen. ‘Het zijn levende doden.’ Ze vertrouwen elkaar niet meer – ‘terecht’ – want ze zijn nauwelijks nog iets waard. ‘De helft van wat op hun balansen staat, is rommel.’ Overheidsingrijpen is volgens Buiter dan ook onvermijdelijk, met nationaliseren van de complete bankensector als uiterste maatregel. ‘Hier is het bijna zover: alleen de Rabobank is niet afhankelijk van de overheid.’    ...
    We moeten banken dwingen geld uit te lenen, vindt Buiter echter. En als dat niet werkt, neemt de staat de banken over om het uitlenen te forceren. ...
    De Brit joeg het financiële hart van Europa, de Londense City, in de gordijnen door in zijn column Groot-Brittannië op een lijn te stellen met IJsland. De munten van beide landen behoren niet tot de wereldhandelsvaluta. En wat de financiële sectoren op hun balansen hebben staan, is veel meer dan wat er in de landen wordt verdiend.
    Alleen dat laatste hoeft geen probleem te zijn als een land een wereldmunt heeft. Zo hebben de Nederlandse banken een balanstotaal in euro’s van circa vier keer het nationaal inkomen.
    In IJsland is dat het negenvoudige én het heeft een eigen munt. IJsland ging bijna ten onder aan zijn bankensector. ‘Groot-Brittannië zit op de helft van IJsland’, zegt Buiter. ‘Ik heb de Engelsen gewoon gezegd dat ze op moeten passen en dat vonden ze niet aardig.’

Red.:   Volkskrant-journalist, en historicus, Peter Giesen volgt het financiële gebeuren nauw, en trekt ondubbelzinnige conclusies:

Volkskrant weblog 04-12-2008, door Peter Giesen

Crisis lijkt niet op de Grote Depressie. Toch?

De kredietcrisis lijkt in geen enkel opzicht op de Grote Depressie van de jaren dertig, zegt Ben Bernanke, voorzitter van de Fed, het Amerikaanse stelsel van centrale banken. Bernanke kan het weten, zegt hij, want hij heeft boeken over de Depressie geschreven. De Grote Depressie duurde 12 jaar, de werkloosheid liep op tot 25 procent en werd ironisch genoeg pas beëindigd door de herbewapening van de jaren dertig, waarna de Tweede Wereldoorlog de net verworven welvaart weer vernietigde.
    Ik geloof inderdaad dat we nog een lange weg te gaan hebben voordat we van een echte Depressie kunnen spreken. Maar, net als veel anderen, ben ik er ook niet helemaal gerust op. Volgens president Bush drongen Bernanke en minister van Financiën Paulson juist aan op ingrijpende maatregelen om een Depressie te voorkomen. 'Ik herinner me dat ik in de Roosevelt Room van het Witte Huis zat met Hank Paulson en Ben Bernanke en andere, en ze zeiden tegen me: als we niet hard ingrijpen, meneer de president, dan kunnen we in een depressie terecht komen die groter is dan de Grote Depressie', aldus Bush bij ABC News. Kennelijk werd een Grote Depressie op dat moment een reële mogelijkheid geacht.
    Verontrustender is echter dat de monetaire autoriteiten het financiële systeem volledig uit de klauwen hebben laten lopen. Het altijd uitstekende Britse blad Prospect brengt een interessant artikel van Financial Times-journalist Edward Chancellor. De meeste aandacht gaat nu uit naar de hebzucht van de bankiers, maar die doet volgens hem nauwelijks ter zake. Bankiers en andere financiële tovenaars zijn nu eenmaal uit op snel verdiende winsten. Volgens Chancellor zijn de centrale banken de grootste boosdoeners, in het bijzonder de Fed onder Alan Greenspan. Zij waren blind voor het gevaar van speculatiegolven. Door de rente laag te houden, maakten zij speculeren met geleend geld veel te gemakkelijk. Volgens John Maynard Keynes zijn financiële autoriteiten doorgaans 'de slaven van een achterhaalde econoom'. Greenspan en consorten hadden een blind vertrouwen in de econoom Milton Friedman, die volhield dat de crisis van de jaren dertig niets te maken had met de voorafgaande speculatiegolf met geleend geld. De depressie werd in de hand gewerkt door de centrale banken, die de geldvoorraad te klein hielden, waardoor de economie tot stilstand kwam. Op een feestje ter gelegenheid van Friedmans 90ste verjaardag excuseerde Bernanke zich voor het beleid van de Fed in de jaren 30 en beloofde hij dat het nooit meer zou gebeuren. Friedman zelf liet zich kort voor zijn dood in 2006 nog lovend over Greenspan uit.
    De crisis brengt zulke zekerheden aan het wankelen, aldus Chancellor. Tegenover het Congres gaf Greenspan zelf toe dat hij wellicht een beetje overdreven heeft met zijn laissez faire houding ten opzichte van de financiële wereld. Bernanke gelooft nu dat politici en financiële autoriteiten in de toekomst meer oog moeten hebben voor de gevaarlijke kanten van speculatie.
    Economie is een treurige wetenschap, stelt ook Chancellor. Economen doen graag of ze toekomst kunnen voorspellen. In plaats daarvan kunnen ze heel goed achteraf uitleggen waarom het verkeerd is gegaan. Gevolg is dat ik geen enkele uitspraak van een econoom meer vertrouw.

Red.:   De analyse van Chancellor is vermoedelijk onvolledig: het is niet de schuld van de Fed in plaats van de hebzucht van de bankiers, het is de schuld van de Fed in combinatie met de hebzucht van de bankiers.
    En dan de echte conclusie: volgens velen kan de hebzucht van bankiers niet veranderd worden - en daarbij doelen ze ongetwijfeld op de gewone menselijke tekortkomingen. Precies hetzelfde argument geldt voor de mensen die de Fed besturen: die zullen in de toekomst ook weer in de verleidng komen de foute maatregelen te treffen. De echte conclusie is dus: het systeem is fout. En wel het systeem van vrijheid van handel in geld.
   

Uit: De Volkskrant, 07-11-2008, door Pieter Klok

Ontplofte superzeepbel

De combinatie van miljardair en filosoof is ongebruikelijk. Maar George Soros is het allebei. In zijn jongste boek voorspelde hij de huidige financiële crisis. De economische wetenschap kan opnieuw beginnen.

George Soros (1930) wilde helemaal geen miljardair worden. Het liefst had hij na zijn studie economie een baantje aan de universiteit aanvaard. ‘Maar mijn cijfers waren niet goed genoeg, en ik was genoodzaakt de echte wereld in te gaan’, schrijft hij in De Internationale kredietcrisis – De toekomst van financiële markten (The New Paradigm for Financial Markets), zijn jongste boek over de financiële crisis. Noodgedwongen raakte de Amerikaan van Hongaars-Joodse afkomst in de financiële wereld verzeild. Hij bleek zich daar bijzonder goed te kunnen handhaven. Soros voelde haarfijn aan waar onevenwichtigheden in de financiële markten zaten en waar dus geld viel te verdienen.
    Zijn grootste overwinning boekte Soros, toen hij in 1992 het Britse pond aanviel. Hij had ontdekt dat het pond veel te hoog gewaardeerd was en speculeerde op een daling. Uiteindelijk dwong Soros in zijn eentje de Bank of England op de knieën. Die moest de munteenheid devalueren en Soros werd miljardair.
    Toen hij begon, waren er nog bijna geen hedgefondsen. Banken waren conservatief en angstig. Ze hadden de trauma’s uit de jaren dertig, toen veel banken omvielen, nog niet verwerkt. Soros voorzag als een van de eersten dat de banken hun conservatisme in de jaren zeventig van zich zouden afschudden en een periode van grote groei zouden kennen. Die tijd komt met de huidige kredietcrisis – door Soros het ontploffen van een superzeepbel genoemd – tot een einde.
    Naast zijn carrière als speculant, werkte Soros in stilte aan een hoogstpersoonlijke filosofie, de reflexiviteitstheorie, waarvoor hij de kiem al tijdens zijn studententijd had gelegd. Pas in 1987 schreef Soros zijn eerste boek The Alchemy of Finance, maar dat kreeg niet de respons waarop hij had gehoopt. Natuurlijk, beleggers en beurshandelaren waren nieuwsgierig naar de wijsheden van deze geslaagde speculant, maar filosofen haalden de neus voor hem op. Soros zoekt de schuld bij zichzelf. ‘Ik was niet nauwkeurig genoeg in mijn formuleringen en geneigd met mijn bewijsmateriaal te overdrijven.’ Toen de kredietcrisis in de loop van 2007 met volle kracht toesloeg, zag hij echter zijn kans schoon om zijn filosofie nog één keer overtuigend onder de aandacht te brengen. ‘Het is lastig om aandacht te verwerven voor een abstracte theorie, maar mensen zijn immens geïnteresseerd in financiële markten, vooral wanneer die in beroering zijn.’
    Soros legt in zijn boek de bijl aan de wortel van de economische wetenschap. Economen geloven volgens Soros ten onrechte dat alle markten naar een evenwicht neigen. Te hoge of te lage prijzen bestaan in deze benadering niet, want als een prijs te hoog is, zal de vraag afnemen, waardoor de aanbieder de prijs alsnog verlaagt. De prijs van een huis, aandeel of kokosnoot komt dus volgens economen op basis van rationele argumenten tot stand en weerspiegelt de onderliggende waarde.
    Niets is volgens Soros minder waar. Markten zijn juist van nature uit evenwicht. Voortdurend ontstaan overal financiële zeepbellen, die uit elkaar knappen. Dat komt volgens Soros door een lacune in de economische wetenschap. Economen vergeten dat er een wisselwerking is tussen de waarnemer en het waargenomene.
    Een voorbeeld: een huizenkoper gaat naar de bank om een hypotheek aan te vragen. De bankier vraagt zich af hoeveel risico hij eigenlijk loopt. Hij kijkt naar de huizenprijzen en ziet dat die de afgelopen decennia alleen maar zijn gestegen. De risico's zijn vrijwel nul, concludeert hij, want als deze man zijn hypotheekrente niet meer kan betalen, verkoop ik gewoon zijn huis. Met winst.
    En daar gaat het mis, volgens Soros, want de bankier ziet niet dat de huizenprijzen vooral zijn gestegen, omdat hij en zijn medebankiers zo ruimhartig hypotheken verlenen. Hij vergeet dus dat zijn waarneming (de huizenprijzen stijgen) en de werkelijkheid op elkaar inwerken, ja elkaar voortdurend versterken, waardoor de zeepbel steeds harder wordt opgeblazen. Met de gevolgen daarvan worden we nu geconfronteerd.
    Dat nu net Soros tot dit inzicht komt, kan geen verrassing zijn, want juist hedgefondsen maken bij uitstek van reflexiviteit gebruik. De manager van een hedgefonds speculeert op een gebeurtenis en gaat er vervolgens alles aan doen om te bewerkstelligen dat die ook echt plaatsvindt. Dat was wat Soros deed, toen hij speculeerde op een daling van het Britse pond.
    De economische wetenschap heeft zich volgens Soros ten onrechte laten inspireren door de Newtoniaanse natuurkunde, waar reflexiviteit geen rol speelt. De appel van Newton valt altijd met dezelfde versnelling uit een boom, ongeacht wat Newton daar zelf van vond. Alle menswetenschappers – en hiertoe rekent Soros ook economen – kunnen de werkelijkheid echter wél beïnvloeden.
    Als de reflexiviteitstheorie van Soros breed zal worden geaccepteerd, dan kan de economische wetenschap van vooraf aan beginnen. Bijna alle inzichten uit de afgelopen tweehonderd jaar zullen moeten worden bijgesteld. Dat is geen fijne gedachte, nu er door de kredietcrisis al zo weinig economische zekerheden over zijn.   ...

Red.:   Soros' reflexiviteit kan ook gevangen worden onder  de term kuddegedrag, wnat wat één of enkele personen doen kan nooit een merkbare invloed op grote markten uitoefenen, tenzij grotere aantallen anderen die enkelingen volgen .
 

Uit: De Volkskrant, 23-12-2008, door Pieter Broertjes en Fokke Obbema

Boven onze stand

'We kunnen de weg omhoog inslaan of naar beneden sodemieteren', zegt aartsoptimist Herman Wijffels. De ondergang van het 'fundamentalistisch kapitalisme' juicht hij toe. 'Ik geloof in nieuwe technieken.'

...   Drie maanden geleden hield Herman Wijffels nog kantoor op 300 meter van het Witte Huis, als bewindvoerder bij de Wereldbank. Inmiddels woont de voormalig topman van de Rabobank en architect van het huidige regeerakkoord weer in Nederland - als 66-jarig ambteloos burger in een villa in lommerrijk Maarn. Het aanzien van de wereld is in die periode drastisch veranderd: de kredietcrisis is 'ontaard' in een mondiale recessie van nog onbekende omvang. Herman Wijffels spreekt onomwonden van 'een vertrouwenscrisis in het bestaande stelsel'.   ...
    Maar somber is hij allerminst. De crisis kan ook goed uitpakken, meent hij. Zelfs als die doorslaat naar een heuse depressie. De optimist Wijffels ziet diverse positieve signalen. Die variëren van de vragen die mensen zich stellen over hun eigen koopgedrag, tot de uitverkiezing van Barack Obama als president van Amerika en de ondergang van wat hij 'het fundamentalistisch kapitalisme' noemt.
    Sinds de val van de Muur in 1989 heeft die extreme variant van het kapitalisme ruim baan gekregen, schetst de oud-bankier, samen met de neoconservatieve stroming op politiek gebied. Dat houdt in dat 'de Wall Street-definitie van een onderneming' bijna twintig jaar lang de overhand heeft gehad. Daarin was geen plaats meer voor andere belangen, zoals die van werknemers. Het bedrijf was gereduceerd tot 'een verhandelbare kasstroom', aldus Wijffels, en werd uitsluitend voor financieel gewin geëxploiteerd.   ...
    Na twintig jaar ('historisch gezien heel kort') is tot zijn vreugde een einde gekomen aan het neoliberalisme en het neoconservatisme. 'Die twee stromingen beleefden hun summum met Bush en zijn met hem ook ten onder gegaan.'
    Die ondergang houdt nauw verband met de kredietcrisis, meent Wijffels. 'Niet alleen de financiële wereld leefde boven haar stand, dat deden of doen we allemaal. Want we gebruiken met z'n allen ongeveer een kwart meer dan wat ons ecosysteem aankan, als het om cruciale bronnen als water, grondstoffen, landbouwgrond en bossen gaat.'   ...

Uit: De Volkskrant, 15-01-2009, column door Marcel van Dam

De economische crisis krijgt steeds meer het karakter van een maatschappelijke crisis. In de eerste plaats omdat het steeds waarschijnlijker wordt dat zij heel lang gaat duren. Ik sluit zelfs niet uit dat ons welvaartsniveau een sprong terug zal maken van een jaar of tien. ...
    Ik kijk iedere dag ten minste een uur naar CNN om te volgen wat er in Amerika gebeurt. Daar wijst nog geen enkel teken erop dat het dieptepunt van de crisis is bereikt. Na de ontslaggolf vorig jaar is de verwachting dat er dit jaar nog eens minstens 2 miljoen banen zullen verdwijnen. Rekening houdend met het nieuwe arbeidsaanbod zou het me niet verbazen als Amerika te maken krijgt met een werkloosheidscijfer van meer dan 10 procent. Vanwege het zeer beperkte sociale vangnet in de VS zal dat de spiraal naar beneden een nieuwe impuls geven; het toch al grote aantal armen zal exploderen.
    Ik vrees ook dat het enorme stimuleringspakket van de aanstaande president Obama weinig zoden aan de dijk zal zetten. In de eerste plaats omdat het stimuleren van de vraag in een neergaande economie niet leidt tot extra bestedingen maar hogere tot hogere spaartegoeden. In Amerika voor het aflossen van schulden. In de VS is er de afgelopen decennia sprake geweest van een flinke herverdeling van inkomens.
     De meeste werknemers hebben hun koopkracht zien dalen ten faveure van de hogere inkomens. Dat is opgevangen door een dubbele baan te nemen of door meer geld te lenen. De gemiddelde Amerikaan heeft op zijn creditcards een schuld van zo’n 6.000 dollar. Naast de schuldvergroting door het opnemen van (veelal onverantwoorde) hypotheken is dat de hoofdoorzaak van het ontstaan van de crisis. De kredietcrisis is niet ontstaan omdat banken geen geld meer wilden uitlenen, maar omdat ze hun uitgeleende geld niet meer terugkregen.
    Vanwege het zeer grote gewicht van de Amerikaanse economie in de wereldeconomie en vanwege het exporteren van de Amerikaanse schulden naar de rest van de wereld, zitten we nu wereldwijd in de ellende. Kuddegedrag is een belangrijke, zo niet de belangrijkste oorzaak van het teruglopen van consumentenbestedingen. Met deze crisis is duidelijk geworden dat ook de kudde mondiaal is geworden. Zo heeft in Nederland de crisis op korte termijn geen daling van de koopkracht tot gevolg, maar door de dalende inflatie juist een stijging. Niettemin beginnen ook Nederlandse consumenten hun hand op de knip te houden. Als iedereen het doet, doe ik het ook maar. Een en ander betekent dat er bij deze crisis, voor zover ik weet voor het eerst, geen enkele economie in de wereld als aanjager van een herstel kan fungeren. Met andere woorden: wereldwijd zullen we ons aan onze eigen haren op moeten trekken.
    De wijze waarop regeringen dat doen neemt steeds meer de vorm aan van een wereldwijde megagok, die mogelijkerwijs de aanloop is tot de volgende, nog diepere wereldwijde crisis. Want overal wordt de crisis bestreden door het vergroten van schulden of het drukken van geld. Consumenten worden verleid meer te besteden, bedrijven worden gestimuleerd meer geld te lenen om te investeren en banken om meer geld uit te lenen. En overheden lenen steeds meer geld om in de economie te pompen, ondanks hun dalende inkomsten. Met andere woorden: de oorzaak van de crisis wordt gebruikt als geneesmiddel, economen zijn homeopaten geworden. Het ene gat wordt niet gestopt met het andere gat, maar verdwijnt in een veel groter gat. ...
     De crisis zou bestreden moeten worden door de oorzaak weg te nemen. Wereldwijd zou het moeilijker gemaakt moeten worden te grote schulden aan te gaan in verhouding tot de verdiencapaciteit en de mogelijke risico’s. Dat zou op korte termijn de economische crisis vergroten. Maar het zou de wereldeconomie saneren en, nog belangrijker, het zou de wereldbevolking een vergeten waarheid onder ogen brengen: je kunt niet meer uitgeven dan je kunt verdienen.
    Met geleend geld hoopt men de economie weer te kunnen laten groeien, om later uit die groei de schuld weer af te kunnen lossen. Huidige politici hopen dat hun opvolgers meer moed zullen hebben dan zij om de burgers aan te spreken. Een megagok.

Red.:   Oftewel: men probeert de crisis te bestrijden met dezelfde middelen waardoor hij ontstaan is - en dit alles om te vermijden dat het ultieme griezelscenario (Sir Humphrey Appleby: "It's the thin end of the wedge") in overweging wordt genomen: afschaffing van het neoliberalisme.

Uit: De Volkskrant, 29-05-2009, door Frank van Alphen en Ayolt de Groot

‘Financiële sector is gevaarlijke industrie’

Interview Martin Wolf | Volgens de Britse hoogleraar kan alleen een grotere vraag uit opkomende landen de wereldeconomie redden.

‘Mijn verbeelding heeft gefaald’, zegt Martin Wolf over de huidige crisis. ‘Ik zag veel onevenwichtigheden, maar een crisis van deze omvang heb ik niet zien aankomen.’
    De toonaangevende commentator heeft de afgelopen decennia al diverse financiële crises gezien en beschreven. Eerst als ontwikkelingseconoom bij de Wereldbank en sinds 1987 als veelgeprezen columnist van The Financial Times.   ...
    ‘Als ontwikkelingseconoom bij de Wereldbank heb ik 27 jaar geleden de schuldencrisis in Latijns-Amerika van dichtbij meegemaakt. Ik wist dat het financiële systeem kwetsbaar is en neigt naar crises. Maar dat de kapitaalbasis van het hele westerse financiële systeem zó geërodeerd was geraakt, heb ik mij nooit gerealiseerd. Laat staan dat toezichthouders dit zomaar lieten gebeuren.
    ‘De financiële sector is ons ver boven het hoofd gegroeid. De financiële industrie heeft zich ontwikkeld tot een onstabiele en ronduit gevaarlijke industrie. Financiële intermediairs hebben de afgelopen jaren dubieuze activiteiten ontplooid die de economie schade toebrengen. De overheid zou het systeem daarom moeten belasten, net als met milieuvervuiling.
    ‘We zijn gewend geraakt aan het idee dat het normaal is voor een bank om 25 keer zijn eigen vermogen uit te lenen, terwijl dat buitengewoon gevaarlijk is. In de 19de eeuw lieten bankiers dat wel uit hun hoofd. De enige reden dat het nu wel gebeurt, is dat iedereen weet dat de overheid bijspringt als het fout gaat.
    ‘De overheid moet banken verbieden meer dat tien keer, of misschien zelfs meer dan vijf keer het eigen vermogen uit te lenen. Dat zal grote gevolgen hebben: als banken minder hoge risico’s kunnen nemen, zullen hypotheken structureel duurder worden. De spaarrente gaat omlaag. Dat leidt ongetwijfeld tot klachten van consumenten. Maar de risico’s van ons financiële systeem zouden in ieder geval een stuk lager zijn. Iemand moet daar uiteindelijk de prijs voor betalen.
    ‘Dat is wat ik denk dat er zou moeten gebeuren. Maar omdat het zover wel niet zal komen, zal ik ook beschrijven wat ik denk dat er werkelijk gaat gebeuren.
    ‘Het financiële systeem zal worden gered. De belastingbetaler zal daarvoor opdraaien. De economie zal tot op zekere hoogte herstellen. De banken zullen hun macht behouden en er alles aan doen de veranderingen in toezicht en regulering tot een minimum te beperken. Lange tijd zal een economische crisis als deze zich niet meer voordoen – de laatste keer is immers ook tachtig jaar geleden. Iedereen zal weer comfortabel achterover gaan leunen. De mensen die de huidige crisis van dichtbij hebben meegemaakt, gaan met pensioen. Iedereen, kortom, zal denken dat het nooit meer kan gebeuren. En dan gebeurt het toch weer.
    ‘Als de economie zich de komende jaren redelijk herstelt – en ik zeg nadrukkelijk als – dan zijn daarmee de structurele problemen nog niet opgelost. De enorme on-evenwichtigheden in de wereldeconomie blijven bestaan. Daar maak ik me grote zorgen over. ...

Red.:    Door de algemeen financiële crisis is ook een specifieke Griekse crisis naar buiten gekomen. Tijd voor meer nieuw inzicht - niet van de professionals, natuurlijk:

Uit: De Volkskrant, 25-08-2011, ingezonden brief van Dorli Welp, Veghel

Futurist of realist

Sporadisch dringen er eindelijk enige berichten in de pers door over de ware reden van de economische crisis. Zo ook van Marcel Bullinga, ('We zijn niet zielig, we zijn verwend', O&D 24 augustus). Geld dat 'verdiend' is zonder dat daar productie tegenover staat is geen echt geld, maar gebakken lucht. Leningen waarvoor de rente wordt betaald met nieuwe leningen is een piramidespel. Je hoeft echt geen econoom te zijn om deze twee uitgangspunten te onderkennen. Vraag het maar eens aan mensen die in de schuldsanering zitten. Dat is het eerste wat ze geleerd wordt. Wat voor onze huishoudboekjes geldt, gaat evenzeer op voor onze staatskas.    ...

Red.:   Zo simpel is het. En waarom wordt het niet zo simpel gezegd?:

Naar Financiële wereld , Economie, lijst , Economie, overzicht , of site home .