Een onafhankelijke rechtsspraak is een van de belangrijkste onderdelen van een vrije samenleving, democratie, de rechtsstaat, of hoe men dat ook wil noemen. Om die reden wordt kritiek op de rechtspraak vaak veroordeeld, omdat dat de onafhankelijkheid zou bedreigen. Dat is een misvatting. Juist omdat de onafhankelijke rechtsspraak zo belangrijk is, is van het grootste belang dat niet-functioneren ervan aan de orde wordt gesteld. En niet-functioneren van de rechtspraak is altijd een mogelijkheid, zolang die rechtsspraak door mensen wordt uitgevoerd.

Het meest recente voorbeeld van niet-functioneren van de rechtsspraak is de situatie dat de rechterlijke macht een sterke onbalans heeft in de afweging van bewijs aangedragen door Openbaar Ministerie en advocatuur. De Nederlandse rechtsspraak is altijd uitgegaan van de onafhankelijkheid van het OM, dat wil zeggen dat het OM als onpartijdig wordt gezien. Dat is principieel strijdig met de rol van OM als instituut dat de vervolging instelt. Deze tegenstrijdig-heid is de laatste jaren naar buiten gekomen, nadat aan het OM normen wat betreft vervolging van misdaad worden gesteld door de politiek.

Dit falen van de rechtspraak is het meest duidelijk naar buiten gekomen in de diverse spectaculaire juridische blunders in moordzaken. In de Puttense moordzaken werd door het OM een volstrekt ongeloofwaardige theorie geïntroduceerd nadat de gewone bewijsvoering tegen de verdachten onvoldoende bleek. De rechters gingen met het OM mee. In de Schiedamse moordzaak werd een volstrekt onschuldige veroordeeld, zonder dat de rechters een grondig onderzoek naar het beschikbare bewijs en tegenbewijs hebben gedaan. En het laatste geval is dat van de zaak Louwes. In dat geval kwam het OM met nieuw DNA bewijs op de laatste dag van een revisieproces. Een onafhankelijk rechter had dit bewijs onmiddellijk ter zijde gelegd, als zijnde te laat ingediend om goed meegewogen te kunnen worden, en als verdacht bewijs, vanwege het tijdtip waarop het boven water kwam - daarbij aangetekend dat in een eerder stadium oorspronkelijke proces het OM ook al foutief bewijs had aangedragen.

De Puttense moordzaak is nooit verder geëvalueerd wat betreft de rol van de rechtsspraak. Bij de Schiedamse moord was het falen zo overduidelijk, dat ook de rechters bekritiseerd werden in en door de media. Maar in een interview met de voorzitter van de Raad voor de Rechts-spraak, bleek deze niet bereid enigerlei openheid te geven over de lessen die de rechterlijke macht wilde ging trekken, en of men zou kunnen zien dat ze dat zouden gaan doen.

De directe aanleiding om dit stuk te schrijven is de zaak Louwes, waarin een actiegroep onder leiding van opiniepeiler Maurice de Hond erin geslaagd is dusdanig veel tegenbewijs op te sporen, dat het OM gedwongen werd nogmaals een onderzoek in te stellen. De reactie op deze ontwikkelingen vanuit de rechtsspraak staat hieronder:

Uit: De Volkskrant, 18-02-2006, van verslaggever Menno van Dongen (volledig artikel
hier )

'Zo dreigt een wildwest-samenleving'

Opiniepeiler Maurice de Hond heeft het voor elkaar dat het OM het dossier over de Deventer moordzaak heropent. Maar hij moet ophouden met zijn beschuldigingen op internet, vindt rechter Steven van Dissel.
...
Het is toch niet erg dat burgers meedenken met de rechter?
'Natuurlijk kan dat. Alleen hebben we eeuwen geleden afgesproken dat burgers niet zelf met beschuldigingen in de publiciteit komen, maar daarmee naar de politie gaan. Zaken worden tot op de bodem uitgezocht en informatie wordt openbaar tijdens de zitting. De verdachte kan daar reageren op de beschuldigingen. Daarna oordeelt de rechter. In ons rechtssysteem zijn er veel meer waarborgen dan op internet, waar je mensen enorm kunt beschadigen. Dat gevaar wordt onderschat.'

Burgers doen dit, omdat ze weten dat rechters in een aantal zaken fouten hebben gemaakt.
'Die gedachte kan ik best volgen; zeker na de incidenten die veel aandacht hebben gekregen, zoals de Schiedamse parkmoord. Maar daaruit moet je niet de conclusie trekken dat het OM en de rechters niet voor hun taak zijn berekend. In ons systeem kun je zaken opnieuw laten bekijken, als je niet tevreden bent. Er is hoger beroep mogelijk en een oordeel van de Hoge Raad. Daarna moet iedereen zich neerleggen bij een uitspraak.'

Dat is moeilijk als de verkeerde is veroordeeld. Maurice de Hond zegt: 'Ik moet dit doen, anders wordt de zaak nooit heropend.'
'Ook rechters kunnen er slecht mee leven dat een onschuldige vastzit. Je moet dat risico zo klein mogelijk maken, maar we kunnen nooit uitsluiten dat er fouten worden gemaakt. We moeten daarmee leren leven, want je moet ergens een streep trekken. Er is altijd wel iemand die beweert dat hij nieuwe informatie heeft, maar meestal voegt dat niets toe. Alleen in uitzonderlijke gevallen kan er aanleiding zijn een zaak nader te onderzoeken. Dat heeft De Hond voor elkaar gekregen, en dat is op zich positief. Maar hij moet het OM in stilte zijn werk laten doen.' ...


IRP:   De reactie was voor de hand liggend:

De Volkskrant, 21-02-2006, door Maurice de Hond, opiniepeiler (volledig artikel hier )

'Wildwest' nodig voor behoud rechtsstaat

Burgers die zich met de rechtsgang bemoeien zijn een nieuw fenomeen. Deze 'wildwest' is nodig, zegt Maurice de Hond, omdat wie eenmaal de Deventer moordzaak kent, verbijsterd raakt over de rechtsstaat.

...    De kern van het verhaal van Van Dissel (bestuurslid van de beroepsvereniging van rechters en officieren van justitie) is het best weer te geven met dit citaat. Het volgt op een uiteenzetting over mogelijke fouten van rechters, zoals bij de Schiedammer parkmoord: 'Maar daaruit moet je niet de conclusie trekken dat het OM en de rechters niet voor hun taak zijn berekend. In ons systeem kun je zaken opnieuw laten bekijken, als je niet tevreden bent. Er is hoger beroep mogelijk en een oordeel van de Hoge Raad. Daarna moet iedereen zich neerleggen bij een uitspraak.' ...
    Beste rechter Van Dissel. In de afgelopen drie weken heb ik honderden mailtjes ontvangen van mensen die de informatie van deze site hebben gelezen. Zonder uitzondering zijn zij verbijsterd over wat zich rond de Deventer moordzaak heeft afgespeeld.
    Een compleet incompetent onderzoeksteam ... Met als eindresultaat dat een onschuldige nu 4,5 jaar vastzit en de moordenaar vrij rondloopt. Velen nemen in dit verband het woord 'bananenrepubliek' in de mond.
    Een jaar geleden zou ik dat belachelijk hebben gevonden en ik kan me voorstellen dat veel lezers van dit stuk nu hetzelfde gevoel hebben. Maar nadat ik eerst het rapport-Posthumus via internet had gelezen, over de gang van zaken rond de Schiedammer parkmoord, en ik inmiddels alles weet over de Deventer moordzaak, moet ik helaas die conclusie delen: dit zijn geen trieste incidenten; het rechtssysteem is helaas niet veel beter dan dat in een bananenrepubliek.
    Rechter Van Dissel, als u echt de website goed heeft bekeken en met name het stuk heeft gelezen dat rond half januari aan het OM is gestuurd, dan moet u dezelfde informatie tot zich genomen hebben als deze honderden burgers, die hun verontwaardiging en verbijstering al hebben geuit. Als het interview in de krant van zaterdag dan uw enige reactie hierop is, dan bewijst u daarmee niet te (willen) begrijpen hoe rot het systeem is waarbinnen u opereert. Een systeem waarvoor u, mede door het feit dat u bestuurder bent van de beroepsorganisatie van rechters en officieren van justitie, een medeverantwoordelijkheid draagt.
    Wat doet u ermee als ik u keiharde bewijzen kan overleggen dat een officier van Justitie, een lid van uw beroepsvereniging, tijdens een rechtszitting doelbewust heeft gelogen? U zult het ongetwijfeld niet zo bedoeld hebben, maar juist uw reactie toont aan dat het zelfreinigend vermogen van het systeem verloren is gegaan. ... Als er sprake is van ernstige misstanden, die door het systeem zelf niet worden onderkend en hersteld, dan zijn er twee mogelijkheden. Of je legt je erbij neer en er verandert niets. Of je past onconventionele methoden toe, in de hoop dat iedereen, zowel binnen dat systeem als erbuiten, beseft hoe groot die misstanden zijn. En dan neem je maatregelen om deze misstanden te voorkomen.
    U doet het eerste en accepteert dat een evident onschuldige twaalf jaar vast zit, als het systeem maar kan blijven bestaan.
    Ik kies de andere weg. Om die onschuldige uit de gevangenis te krijgen en om te voorkomen dat zoiets in de toekomst weer gebeurt. Juist uw reactie wijst erop dat dit voorkomen alleen kan door middel van ingrijpende veranderingen van het systeem.
    Wildwest, als je het zo mag noemen, is nodig om de bananenrepubliek, die door u in stand wordt gehouden, te laten veranderen in een rechtsstaat. Als de informatie niet door mij via de website breed naar buiten wordt gebracht, wordt de kans veel groter dat er geen aandacht aan wordt geschonken en er geen activiteiten plaats vinden. Een groot deel van wat ik heb geschreven was immers ook al in 2002 bekend en was ook meegedeeld aan de Hoge Raad.
...     U en anderen in het rechtssysteem kunnen door hun werk in de toekomst wel goed te doen, na een aantal ingrijpende hervormingen, voorkomen dat burgers onorthodoxe methoden nodig hebben om het systeem wakker te schudden.
    Was er in Nederland, zoals in Engeland, een onafhankelijke instituut geweest zoals de Criminal Cases Review Commission (ingesteld toen in 1997 bleek dat drie man achttien jaar onschuldig vast hadden gezeten voor de moord op een 13-jarige jongen), dan had ik mijn informatie niet in de openbaarheid hoeven gooien.
    De afgelopen zes jaar heeft deze zaak geleerd dat als de gebaande paden worden gevolgd, het systeem niet bereid en in staat is evidente fouten te herstellen. Dat kan de heer Louwes, in de gevangenis waarin hij nu 4,5 jaar onschuldig vast zit, volmondig beamen.
    Ik beschouw uw kritiek derhalve als een sterke stimulans mijn inspanningen voort te zetten. Totdat ook mensen als u onderkennen dat het niet langer meer zo kan. Pas dan zijn mensen weer bereid het spel volgens uw regels te spelen.

IRP:   Hier valt weinig aan toe te voegen (voor een andere reactie met min of meer dezelfde inhoud, zie hier ), behalve de conclusie de De Hond kennelijk niet in het openbaar durft te trekken: Van Dissel heeft zich met zijn uitspraken volkomen ongeschikt verklaard om het rechtssysteem te dienen. Aangezien er geen goede vervanging is voor ons rechtssysteem, zoals hij zelf zegt, is er dus maar een oplossing voor deze situatie: de vervanging van Van Dissel, en al de anderen die dergelijk overtredingen van ons rechtssysteem plegen.

Een ander probleem met de deskundigheid van de rechtsspraak is haar inschatting van de oprechtheid van de argumenten die de verdachten aanvoeren ter excuus van hun daden, zie hier . Die foute inschatting leidt ertoe dat rechters veel lagere straffen geven dan burgers, die sneller door die excuses heen prikken, zie hier . Daarnaast zijn er ook algemenere problemen . Deze blijken zich ook uit te strekken tot het hoogste orgaan: de Hoge Raad . Dat al deze problemen inmiddels ook een beetje lijken te zijn doorgedrongen blijkt hier . Meer voorbeelden van fouten van rechters hier .

Addendum jun. 2008:
Er is nu een hard bewijs van de gang van zaken die heeft geleid tot de erbarmelijke kwaliteiten van de rechtspraak:

Dagblad De Pers, 12-06-2007, redactie binnenland.

Omstreden officier wordt nu rechter

De officier van justitie die in de zaak rond de Schiedammer parkmoord beschuldigd werd van misleiding; is sinds 1 mei aangesteld als rechter bij de rechtbank in Dordrecht.

Bemadette Edelhauser, officier van justitie, raakte in de nasleep van de Schiedammerparkmoordzaak in opspraak. Ze zou ontlastend bewijsmateriaal hebben achtergehouden en daarmee medeverantwoordelijk zijn voor de onterechte veroordeling van Kees B. Diens advocaten deden aangifte tegen twee officieren van justitie, onder wie Edelhauser.
    Voor de Schiedammerparkmoord werd op basis van onjuiste getuigenverklaringen Kees B. ten onrechte veroordeeld voor de moord op de 10-jarige Nienke Kleiss op 22 juni 2000.
Hiervoor zat hij vier jaar ten onrechte vast. Hij werd in 2004 vrijgelaten, toen Wik H. de moord bekende.
    De justitiële dwaling deed veel stof opwaaien en leidde tot een onderzoek naar de werkwijze van politie, justitie en de rechterlijke macht.
    Uiteindelijk besloot het OM in Utrecht dat er geen strafbare feiten zijn gepleegd en werd niet tot vervolging overgegaan.
    De rechtbank van Dordrecht onderstreept dat de zaak tegen officier Edelhauser is geseponeerd, en dat ze destijds ten onrechte als verdachte is aangemerkt. Volgens president Riek Verschoof van de Dordtse rechtbank is integriteit een van de belangrijkste aspecten waarop bij sollicitanten wordt gelet.

IRP:   Mede naar aanleiding van deze gang van zaken heeft bijvoorbeeld de bekende rechtspsycholoog Peter van Koppen meermalen de uitspraak gedaan dat het in Nederland kennelijk is toegestaan te liegen voor de rechtbank. En die uitspraken zijn niet aangevochten.
   Het is volkomen duidelijk dat volgens alle gangbare normen die je aan rechters kan stellen, Bernadette Edelhauser totaal ongeschikt is voor deze functie - waarvan de minste is dat ze niet van onbesproken gedrag is. De enige manier om onder dat laatste uit te komen is om mensen als Van Koppen, en er zijn meerdere, aan te klagen wegens laster - en te winnen. Dat laatste zit er natuurlijk totaal niet in, vandaar dat die aanklacht er ook nooit zal komen.
    Wat wel is gekomen is de zoveelste bevordering van mevrouw Edelhauser, want dit was al eerder gebeurd. Maar nu naar een post waarvan je zou denken dat dat totaal onvoorstelbaar was.
   De aanstelling van mevrouw Edelhauser is niet het werk van mevrouw Edelhauser. Maar ten eerste van een groep prominenten die haar hebben aangenomen, en ten tweede van een grotere groep daaromheen waarvan die kleinere groep weet dat ze deze aanstelling zal steunen.
    Dit doet sterk denken aan een ander aspect uit de Schiedammer moordzaak, namelijk het feit dat het Nederlands Forensisch Instituut zo'n twee jaar lang lezingen in het land heeft gegeven, waarin uiteen werd gezet dat er doorslaggevend bewijs was dat Kees B. niet schuldig was. Deze lezingen zijn gezien door honderden hoger- en hooggeplaatste justitiemedewerkers. Geen enkel waarvan iets met deze kennis gedaan heeft. Die dus allemaal het niet beneden hun peil achten om een onschuldige in de gevangenis te laten rotten.
   Op één na, Frans Timmermans, die dan ook prompt ontslagen werd door zijn politiesuperieuren, met alle kans dat deze daartoe aangezet zijn van hogere jusitie-hand.
    De beide gevallen tezamen: het laten rotten inde gevangenis van een onschuldige door honderden justitiemedewerkers, en de benoeming van een persoon die actief aan de onterechte veroordeling van het slachtoffer heeft bijgedragen, laat zien dat het het hele justitiële apparaat, van officieren tot aan rechters, corrupt is tot op het bot - de enige overweging die men kan verzinnen voor dit soort gedrag is de bescherming van de eigen persoon, en de eigen onkunde. Vrijwel het hele justitieapparaat moet bezeten van een houding van nepotisme en vriendjespolitiek, een houding die kennelijk gaat boven alle afwegingen van het handhaven van de de rechtvaardigheid en daarmee de rechtsstaat.
    Er is maar één conclusie mogelijk: dit apparaat moet tot op de laatste persoon doorgelicht worden door een commissie bestaande uit mensen van buiten dit netwerk, die de bevoegdheid heeft om mensen met de geringste twijfel aan hun integriteit onmiddellijk te ontslaan.
    Degenen die Bernadette Edelhauser hebben aangesteld als rechter horen daar zeker bij. En, vanzelfsprekend, mevrouw Edelhauser zelf ook.


Naar Juristen , Juristen, lijst , Sociologie overzicht  , of site home .