Uit: De Volkskrant, 03-01-2009, column door Pieter Hilhorst Koketteren met Marx Onbekommerd naar Karl Marx verwijzen gebeurt niet vaak meer en koketteren met het communisme is al helemaal achterhaald. Toch is dat wat de Sloveense filosoof Slavoj Zizek deed afgelopen zaterdag in De Balie in Amsterdam. Hij was uitgenodigd voor het Weerwoordfestival en een weerwoord was het. Zizek is een stand-up philosopher. ... Zizek bepleit de terugkeer van grote verhalen. De jaren negentig van de vorige eeuw typeert hij als de utopie van Fukuyama. Deze Amerikaanse filosoof schreef destijds over het einde van de geschiedenis. De liberale democratie en het kapitalistische systeem hadden gezegevierd. Volgens Zizek is die stelling achterhaald. Marx heeft gezegd dat de geschiedenis zich herhaalt, eerst als tragedie en daarna als komedie. De aanslagen op 11 september 2001 was de tragedie, de kredietcrisis is de komedie. Met 11/9 werd duidelijk dat de liberale democratie niet door de hele wereld wordt omarmd. Met de kredietcrisis beleeft het kapitalisme een implosie. ... Volgens Zizek is de kracht van het kapitalisme dat het een systeem is van trial and error, van vallen en opstaan. Concurrentie stimuleert de creativiteit. Iedereen heeft de vrijheid zijn eigen aanpak te verzinnen om goederen te maken of diensten aan te bieden en de markt rekent af. Als je het beter doet dan je concurrent, win je; als je het slechter doet, verlies je. Dat verliezen is volgens Zizek essentieel. Sommige bedrijven gaan ten onder omdat andere het beter doen. Soms gaan zelfs hele bedrijfstakken ten onder. Als we niet accepteren dat bedrijven ten onder gaan als ze het slecht doen, is dat een fundamentele inbreuk op het kapitalisme. Precies dat is wat er op dit moment gaande is. Nadat het faillissement van Lehman Brothers wereldwijd een recessie had veroorzaakt, hebben nationale overheden de conclusie getrokken dat systeembanken niet ten onder mogen gaan. En zo kan het gebeuren dat de Nederlandse staat voor miljarden dubieuze schulden overneemt van ING. In de zorgsector gebeurt hetzelfde. De Nederlandse staat accepteert niet dat mastodonten als Meavista en Philadelphia, die er een potje van hebben gemaakt, de deuren moeten sluiten. Daarmee zou de zorg voor tienduizenden patiënten op de tocht komen te staan. Dus grijpt de overheid in. Als banken en zorginstellingen niet failliet mogen gaan, als er niet afgerekend mag worden door de markt, dan moet er logischerwijze een andere rem op de vrijheid van banken en zorginstellingen worden gezet. Dus klinkt alom de roep om een versterking van het toezicht. Het is een armoedig antwoord. Het suggereert dat de toezichthouders de risico’s wel goed kunnen inschatten. Dat is nu juist net het probleem. Met zijn ingreep bij ING neemt Wouter Bos een gigantisch risico. Als de huizenprijs in de Verenigde Staten in elkaar dondert en de recessie zich verscherpt, kan de staat voor miljarden het schip in gaan. Dat is geen prettig vooruitzicht. In zijn recente boek In defense of lost causes (Ter verdediging van hopeloze idealen) stelt Zizek dat er meer kwesties zijn waarbij we ons geen systeem van vallen en opstaan kunnen veroorloven. Een voorbeeld daarvan is de milieucrisis. Als het ene land denkt dat het wel meevalt met de opwarming van de aarde en een ander land de uitstoot van CO2 wil beperken, hebben ze toch allebei last van de opwarming van de aarde. Dan is het vallen zonder opstaan. Het is wel mogelijk marktmechanismen te gebruiken bij de oplossing, zoals de handel in emissierechten, maar de opgelegde grenzen moeten van de politiek komen. Dat betekent dat de vrijheid van bedrijven en het primaat van de nationale staat radicaal ter discussie staan. De zeepbel van Fukuyama is uiteengespat. Tot zover heeft Zizek gelijk, maar dat het communisme een alternatief is, blijft natuurlijk een gotspe. In een wereld waarin bosbranden in Indonesië een bedreiging vormen voor onze dijken en waar een ingestorte huizenmarkt in de Verenigde Staten leidt tot miljardenverlies voor de schatkist, is ook Marx sprakeloos. Red.: Allemaal juiste constateringen van Hilhorst, of beter: Zizek. En toch wil hij de conclusie niet trekken: sommige maatschappelijke sectoren horen in de publieke sector, en niet in de private. Dat hij die conclusie niet wil trekken, schrijft Hilhorst bijna letterlijk uit: 1. In het communisme zitten alle maatschappelijke sectoren in de publieke sector. 2. Van het communisme is alles per definitie fout. 3. Ergo: De ervaring uit de kredietcrisis dat sommige maatschappelijke sectoren in de publieke sector horen is fout. De redelijkheid is hier opzij gezet voor een emotie: het anti-communisme. Naar Linkse denkfouten 
, Politiek lijst
,
Politiek & Media overzicht
, of site home
. |
